پاسخ شیخ محمد اسماعیل محلاتی به مساله استعمار: راه حلی برای تحقق زیست مستقل ملی در عصر سیاست های چندفرهنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه یزد

2 دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

از مسائل اساسی که در اندیشه سیاسی اسلام، به ویژه در عصر مشروطه به بعد، توجه اندیشه ورزان را به خود معطوف داشته است، مواجهۀ سنت اسلامی- ایرانی با مدرنیته غربی و دستاوردهای آن است. این رویارویی در جامعه ایرانی عصر مشروطه سه­گونه برخورد را به خود دیده­است: یکی نفی دستآوردهای مشروطه؛ دوم گرایش به جذب شدن درگفتمان غربی و مشروطه خواهی؛ اما راه سومی نیز به وجود آمده که سعی بر ایجاد تلفیق میان دستاوردهای مشروطه با ارزش های محلی داشته است. محمد اسماعیل محلاتی از جمله اندیشمندانی است که در مسیر سوم گام بر می­دارد و تلاش بر این دارد تا با بازتفسیر اسلامی از مشروطه با مساله استعمار و استثمار غرب نیز مبارزه کند. در این مقاله تلاش شده است با بهره گیری از رهیافت منطق­درونی و روش متن- مولف محور اسکینر، ((پاسخ های محلاتی به مساله استعمار واکاوی و بیان شود که محلاتی برای عدم گرفتارآمدن در دامان استعمار دو پاسخ می دهد)): ((اولین پاسخ اینکه از طریق منسجم کردن دستگاه های دولتی و زدودن استبداد از نظام سیاسی می­توان با استعمار مبارزه کرد. دومین پاسخ نیز این است که از نظر محلاتی می­توان با آموختن از دستاوردهای مثبت فرهنگ غرب، هم مذهب خود را حفظ کرد و هم آزادی و آبادانی خود را در برابر فرهنگ های دیگر ترسیم کرد)). باید یاد آور شد که مقاله قصد ندارد تکثرگرایی فرهنگی را به اندیشه محلاتی نسبت دهد، بلکه مراد این است رویکردی که محلاتی در مبارزه با استعمار اتخاذ نموده است، مبین الگویی در رهیافت های چندفرهنگی است، که زیست مستقلِ ملی را همزمان هم جهانی و هم محلی می نگرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mahalati's Response to Colonialism Problem: a solution to the realization of national independent life in the age of multicultural politics

نویسندگان [English]

  • Mohammad Abedi Ardekani 1
  • Mahmood Alipour 2
چکیده [English]

 
In the Islamic political thought, one of the basic problems that have attracted thinkers' attention, particularly from the Constitution Era on, is the confrontation between Islamic-Iranian tradition and Western modernity and its achievements. This confrontation in the Constitution era Iranian society has witnessed three kinds of treatments: first, negation of the Constitutionalism achievements; second, inclination towards melting in the Western discourse and constitutionalism; and the third way tries to combine constitution achievements and local values. Mohammad Esmaiil Mahalati is one of the thinkers going in the third way and by Islamic reinterpretation of Constitution movement tries to combat the Western colonialism and exploitation. By using the approach of internal logic and Skinner's text-author method, this article tries to explain Mahalati's responses to colonialism problem. For emancipating from colonialism, Mahalati provides two responses: The first response is that one could combat colonialism through making state apparatuses coherent and removing authoritarianism from political system. The second response is that Iran could preserve its religious values meanwhile learn lessons from the Western culture positive achievements, and it can depict its freedom and civilization comparing to other cultures. We should note that this article does not seek to attribute cultural pluralism to Mahalti's thought but it aims to show that Mahalti's approach towards combating colonialism manifests a pattern in multicultural approaches that regards national independent life simultaneously globally and locally.

کلیدواژه‌ها [English]

  • colonialism
  • Mahalati
  • Constitution Movement
  • internal logic
  • Skinner's text-author method
  • religious identity
  • independence

مراجع

اسپریگنز، توماس (1389)، فهم نظریه های سیاسی، ترجمه: فرهنگ رجایی، چاپ ششم، تهران، انتشارات آگه.
اسکینر، کوئنتین (1390)، آزادی مقدم بر لیبرالیسم، ترجمه: فریدون مجلسی، چاپ اول، تهران، انتشارات فرهنگ جاوید.
روشن، امیر (1387)، کوئنتین اسکینر و هرمونتیک قصدگرا در اندیشه سیاسی، رهیافت های سیاسی و بین المللی، شماره 14.
آپیا، آنتونی(1392)، هویت، اصالت و بقا(جوامع چندفرهنگ گراو بازتولید اجتماعی)، در: چندفرهنگ گرایی، بررسی سیاست شناسایی، چارلز تیلور و دیگران، ترجمه: طاهره خدیو و سعید ریزوندی، چاپ اول، تهران، رخدادنو.
بیگدلی، علی(1385)، "فهم روشنفکران مشروطه خواه از مفهوم مدرنیته"، پژوهشنامه علوم انسانی، شماره51،29-52.
توانا، محمد علی و داوودی، اریس(1391)، "سیاست چندفرهنگی و تعلیم و تربیت ارزش ها؛ آموزش ارزش های اسلامی در دنیای چندفرهنگی"، معرفت، شماره 179، 47-56.
حقیقت، صادق (1387). روش شناسی علوم سیاسی، ویراست دوم، قم:  انتشارات دانشگاه مفید.
حسین زاده، احمد(1382) مروری بر حیات و اندیشه سیاسی شیخ اسماعیل محلاتی، در آموزه، حیات و اندیشه سیاسی عالمان عصر مشروطه، تحت نظارت موسی نجفی، موسسه انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد سره).
رضائی پنها، امیر و ایزدی، رجب(1391)، بنیاد و ساختار نظام قانون گذاری و نمایندگی در آرای علمای مشروطه خواه( با کانونی بودن آرای شیخ محمد حسین نایینی و شیخ اسماعیل محلاتی)، جستارهای سیاسی معاصر، سال3، شماره 1.
شایگان، داریوش(1388)، افسون زدگی جدید : هویت چهل تکه و تفکر سیار، ترجمه: فاطمه ولیانی، چاپ چهارم، تهران، نشر و پژوشهش فرزان روز.
طباطبایی، سید جواد (1386). نظریه حکومت قانون در ایران، تهران: انتشارات ستوده.
فرنیوال (1383)، در کثرت گرایی فرهنگی، سی. ذابلیو واتسون،، ترجمه: حسن پویان، چاپ اول، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی، مرکز بین المللی گفتگوی تمدن ها.
فی، برایان(1383)، پارادایم شناسی علوم انسانی، ترجمه: مرتضی مردیها، چاپ اول، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
کریمی مله، علی(1386)، "چند فرهنگ گرایی و رهیافت های مختلف آن"، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم، شماره چهارم، 211-248.
کوثری، مسعود(1390) روش کیفی، در رهیافت و روش در علوم سیاسی، به اهتمام عباس منوچهری و دیگران، چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت.
کیمیلیکا، ویل(1383)، دو مدل کثرت گرایی و تساهل، در تساهل، تالیف دیوید هید، چاپ اول، تهران، انتشارات مطالعات راهبردی.
محلاتی، محمد اسماعیل(1376)ارشاد العباد الی عماره البلاد، در بنیاد فلسفه سیاسی در ایران(عصر مشروطیت)، موسی نجفی، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.
محلاتی، محمد اسماعیل(1386) "در پرتو مشروطه خواهی"، اطلاعات سیاسی - اقتصادی، شماره 275-276،ص 81 .
محلاتی، محمد اسماعیل(a1377) مراد از سلطنت مشروطه یا کشف حقیقت مشروطه، در رسائل مشروطیت، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، چاپ دوم، تهران، انتشارات کویر.
محلاتی، محمد اسماعیل(b1377) اللئالی المربوطه فی وجوب المشروطه، در رسائل مشروطیت، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، چاپ دوم، تهران، انتشارات کویر.
محلاتی، محمد اسماعیل(c1377) ملخص مفاد مشروطیت سلطنت و پادشاهی، در رسائل مشروطیت، به کوشش غلامحسین زرگری نژاد، چاپ دوم، تهران، انتشارات کویر.
مزینانی، محمد صادق(1389) تمایزات مشروطه خواهان مذهبی و جریان غرب گرا با تطبیق آن بر انقلاب اسلامی،چاپ اول، قم، موسسه بوستان کتاب قم.
واتسون، سی. د(1383)، کثرت گرایی فرهنگی، ترجمه: حسن پویان، چاپ اول، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی، مرکز بین المللی گفتگوی تمدن ها.
والزر، مایکل، (1387)، چندفرهنگ گرایی در گفتگو با مایکل والزر، ترجمه: نیلوفر گلکار، تاریخ نگارش:14/6/1387، به نقل از: www.advar-news.biz ، تاریخ دسترسی:25/10/1391.
هجری، محسن(1385) ارزیابی فلسفه سیاسی نظام مشروطه از دیدگاه شیخ اسماعیل محلاتی اندیشمند انقلاب مشروطه، حکومت، مشروطه به منافع عمومی، دوماه نامه سیاسی و راهبردی چشم انداز ایران، شماره 39، ص81 .
یونسکو(1384) تنوع فرهنگی و زبانی در جامعه اطلاعاتی، ترجمه: غلامرضا امیرخانی، چاپ اول، تهران، انتشارات سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
 
Skinner, quinten (1988) motives, intention and interpretation of texts ,prinston university press.
Skinner, quinten (2002), Vision and Politics, vol 1: Regarding Method, Cambridge, cambridge University Prees.
Parekh, Bhikhu (2000), Rethinking Multiculturalism, Cultural Diversity and Political Theory, (London: Palgrave).
 
 
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 25 آذر 1392
  • تاریخ بازنگری: 28 فروردین 1394
  • تاریخ پذیرش: 28 فروردین 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار