منطق درونی نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت و معرفت‌شناسی رهایی‌بخش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

 مکتب فرانکفورت از بزرگان دریافته که بنا بوده عصر جدید(روشنگری)، عصری همراه با آزادی و قدرت اراده انسانی و رهایی بخشی از سنت‌های اعصار گذشته  باشد. عصری همراه با جرأت پرسیدن و دانستن. تفاوت میان این وعده و وضعیت عصر جدید که به ورطه خطرات بزرگی چون فاشیسم، نازیسم، سرمایه‌داری همراه با تقدس ابزارگرایی افتاده بود، مسئله عظیمی را در مقابل آن‌ها قرارداد. مسئله‌ای که هر نسل از نظریه‌پردازانش تا زمان حال تلاش دارند ضمن تحلیل دقیق از این انحراف به ارائه راه‌حلی در مقابل آن برسند. هرچند تفسیرهای متفاوتی از نگاه تحلیلی و راه‌حل مطرح‌شده توسط این مکتب موجود است ولی در این مقاله تلاش داریم تا با بهره‌گیری از رهیافت منطق درونی به روند تکوینی آنچه تحلیل مسئله و ارائه راه‌حل مکتب فرانکفورت بوده بپردازیم و ضمن ارائه تفسیر جدید خود به این سؤال بپردازیم که مبانی و استلزامات تحلیل راه‌حل این مکتب در مورد مسئله روشنگری را چه عوامل شکل داده است؟  پاسخ  موقت ما در قالب فرضیه این است که پیامدهای اجتماعی آنچه محدودیت معرفت برآمده از عقل روشنگری یعنی پوزیتویسم خوانده می‌شود عامل اساسی شکل‌دهی به این مبانی و استلزامات بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Internal Logic of Critical Theory and Emancipatory Epistemology

نویسندگان [English]

  • Hossein Salimi
  • Ali Esmaili ardakani
چکیده [English]

The Frankfurt School has learned that enlightenment age was supposed to be the age of freedom and human will power and emancipation from past traditions; an age accompanied by the courage for asking and knowing. The difference between  this promise and the conditions of new age which soaked in great threats like fascism, Nazism and instrumentalist capitalism, faced them with a great problem; a problem for which each generation of its theoreticians tried to provide a precise analysis of the deviation and a solution for it. Although there are various interpretations about analysis and solutions provided by the school but in this article, we try to deal with problem analysis and solution by using internal logic approach to the evolutionary trend of it, and by providing our new interpretation, we examine this question: What are the foundations and requirements of Frankfurt School for analyzing the problem of enlightenment? Our temporary answer is the hypothesis that claims the social consequences of limited knowledge yielded from enlightenment reason, i.e. positivism, has been the fundamental factor of forming these foundations and requirements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • internal logic
  • emancipatory epistemology
  • critical theory
  • enlightenment age
  • positivism

مراجع

اباذری، یوسف (1387) خرد جامعه شناسی. تهران: نی.
آدورنو، تئودور (1385) زبان اصالت در ایدئولوژی آلمانی. ترجمه سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.
_________ (1389) علیه ایدئآلیسم. ترجمه مراد فرهادپور، تهران: گام نو.
__________& هورکهایمر، ماکس (1387) دیالکتیک روشنگری. ترجمه مراد فرهادپور امید مهرگان، تهران: گام نو.
آرون، ریمون (1386) مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه شناسی. ترجمه باقر پرهام، تهران: علمی فرهنگی.
اسپریگنز، توماس (1377) فهم نظریه های سیاسی. ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگه.
انصاری، مسعود (1384) دموکراسی گفتگویی. تهران: مرکز.
اوث ویت، ویلیام (1386) هابرماس: معرفی انتقادی. ترجمه حسن چاوشیان، و لیلا. جوافشانی، تهران: اختران.
باتومور، تام (1375) مکتب فرانکفورت. ترجمه حسینعلی نوذزی، تهران: نی.
برلین، آیزیا (1385) مجوس شمال. ترجمه رضا رضایی، تهران: ماهی.
بست، ا.، و کلنر، د (1387) ریچارد رورتی و نظریه پسامدرن. نظریه پردازی ترجمه سید رضا حسینی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
بوخنسکی، اینوسنتیوس (1383) فلسفه معاصر اروپایی. ترجمه شرف الدین خراسانی، تهران: علمی فرهنگی.
دالمایر، فرد (1386) سیاست مُدن و عمل. ترجمه مصطفی یونسی، تهران: پرسش.
سجویک، پیتر (1388) دکارت تا دریدا. ترجمه محمد آخوندزاده، تهران: نی.
شرت، ایون (1390) فلسفه علوم اجتماعی قاره ای. ترجمه هادی جلیلی، تهران: نی.
فرهادپور، مراد (1375) درباره مضامین و ساختار دیالکتیک روشنگری. ارغنون , شماره 11-12
فوکو، میشل (1390) تئاتر فلسفه. ترجمه نیکو سرخوش، و افشین جهاندیده، تهران: نی.
کالینیکوس، آلکس (1385) درآمدی تاریخی بر نظریه ی اجتماعی. ترجمه اکبر معصوم بیگی، تهران: آگه.
کرایب، یان (1386) نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس. ترجمه عباس مخبر، تهران: آگه.
کولاکوفسکی، لشک (1387) جریان های اصلی در مارکسیسم. جلد سوم، ترجمه عباس میلانی، تهران: اختران.
کریچلی، سایمون (1390) فلسفه قاره ای. ترجمه خشایار دیهیمی، تهران: ماهی.
کوسه, ا.، و استفان, آ (1385) واژگان مکتب فرانکفورت. ترجمه افشین جهاندیده، تهران: نی.
مارکوزه، هربرت (1388) خرد و انقلاب. ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
مگی، برایان (1387) مردان اندیشه. ترجمه عزت الله ا... فولادوند، تهران: طرح نو.
میلر، پیتر (1382) سوژه، استیلا و قدرت. ترجمه نیکو سرخوش، و ا. جهاندیده، تهران: نی.
نوذری، حسینعلی (1386) بازخوانی هابرماس. تهران: چشمه.
__________ (1386) نظریه انتقادی مکتب فرانکفورت در علوم اجتماعی و انسانی. تهران: آگه.
هورکهایمر، ماکس (1387) نظریه سنتی و نظریه انتقادی. پل کانرتون در، جامعه شناسی انتقادی ترجمه حسن چاوشیان، تهران: اختران.
ویلسون، رأس (1389) تئودور آدورنو. ترجمه پویا ایمانی، تهران: مرکز.
 
منابع انگلیسی:
Alway, J. (1995). Critical theory and political possibilities. Westport, CT: Greenwood Press.

Theodor W. Adorno (1984) Against Epistemology: A Met critique. Studies in Husserl and the Phenomenological Antinomies, translated by Willis Domingo, The MIT Press .Cambridge

 
Mitchell, Aboulafia (1991) Philosophy, Social Theory, and the Thought of George Herbert Mead: Nutrition
 
Dallmayr, Fred. (1998) Alternative Visions: Paths in the Global Village. Lanham, Md: Rowman & Littlefield Publishers,
Danielle, Petherbridge (2011) Axel Honneth: Critical Essays: With a Reply by Axel Honneth. Brill LEIDEN • BOSTON
Michael Kelly, ed. (1994), Critique and Power: Recasting the Foucault/Habermas Debate, Cambridge, Mass., MIT Press
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1392
  • تاریخ بازنگری: 25 آذر 1394
  • تاریخ پذیرش: 25 آذر 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار