وضعیت سنجی سرمایه روحانیت، پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه آزاد تهران مرکز

2 عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد تهران مرکز

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تاریخی سرمایه فرهنگی، نمادین، اجتماعی و اقتصادی طبقه روحانیت تا انقلاب اسلامی و مقایسه آن با دوره تشکیل حکومت اسلامی توسط روحانیون با استفاده از نظریه پییر بوردیو است. در این راستا این سوال طرح شده است: بعد از انقلاب اسلامی چه تغییری در سرمایه روحانیت در میدان‌های مختلف اجتماعی (بر پایه مکتب بوردیو) رخ داده است؟ برای پاسخ به این سوال سرمایه‌های مختلف روحانیت از دوره صفویه تا پیروزی انقلاب اسلامی بررسی شده است. به طور سنتی کارکردهای این طبقه مانند تعلیم و تربیت و آموزش، قضاوت، مشروعیت دادن به حکومت ها و برگزاری آیین ها و مراسم و مناسک مذهبی، حالتی غیر رسمی و غیر حکومتی داشته و بر خاسته از وظایف و تعهدات روحانیون بوده است. دلیل نفوذ و مشروعیت کلام آنها در بین توده نیز از همین جهت و درآمدهای اقتصادی آنها نیز به دلیل همین کارکردها بوده است. از دوره مشروطیت و به ویژه در دوره پهلوی، سرمایه‌های آنها در معرض تهدید قرار گرفت. تلاش روحانیون برای اعاده سرمایه‌های از دست رفته با پیروزی انقلاب اسلامی محقق شد. ولی با به دست گرفتن قدرت تغییرات مهمی در کارکرد این سرمایه‌ها به وجود آمد، که مهمترینِ آن گرایش روحانیت از سرمایه فرهنگی به سرمایه اقتصادی بوده است که این امر تهدیدات بالقوه ای را برای این طبقه به همراه داشته است. پژوهش حاضر در نظر دارد با رویکردی انتقادی و آسیب‌شناسانه، به بررسی تغییر سرمایه روحانیت بعد از به دست گرفتن قدرت بپردازد و پیشنهادات و راهکارهای لازم در این مسیر را ارائه نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

STATUS ASSESSMENT OF THE SPIRITUAL CLERGY BEFORE AND AFTER THE ISLAMIC REVOLUTION

نویسندگان [English]

  • Reza Nodoust 1
  • Mohammad Reza Mayeli 2
1 Ph.D Candidate of Iran’s Issues, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
2 Assistant Professor of Political Science, Islamic Azad University, Central Tehran Branch
چکیده [English]

The purpose of the present research is to investigate the historical, cultural, symbolic, social and economic capitals of the clerical class up to the Islamic revolution and compare it with the period of the Islamic rule formation by clerics using Pierre Bourdieu's theory. In this regard, the following question has been posed: What changes have occurred in the capital of clergy in various social fields (based on Bourdieu's school of thought) after the Islamic Revolution? To answer this question, various clerical capitals from Safavid period to the victory of the Islamic Revolution have been investigated. Traditionally, the functions of this class, such as education, training, judging, legitimizing governments, and holding ceremonies and religious rituals were informal and non-governmental, and based on the duties and obligations of clerics. The reason for the influence and legitimacy of their words among the masses as well as their economic revenues is also because of these same functions. From the constitutional period, and especially during the Pahlavi dynasty, their capitals were under threat. The efforts of the clergy to restore their lost capital were actualized with the victory of the Islamic Revolution. But taking over the power, significant changes occurred in the function of these capitals, most notably the tendency of the clergy shifted from cultural capital to economic capital, which poses potential threats to this class. The present study intends to investigate the changes occurred in the capital of the clergy after taking power through critical and pathological approaches, presenting suggestions and strategies in this direction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Clergy
  • Islamic Revolution
  • Capitals
  • Pierre Bourdieu
  • Fields
-        آجودانی، لطف الله (1385)، علما و انقلاب مشروطیت ایران، تهران: نشر اختران.
-        آزاد ارمکی، تقی (1389)، روحانیت، آسیب ها و تهدیدها، در :حوزهو روحانیت، مسائل، آسیب‌ها،کارکردها، به کوشش علی باقری فر، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی دین پژوهی بشرا.
-        آبراهامیان، یرواند (1379)،ایران بین دو انقلاب، از مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران، ترجمه: کاظم فیروزمند و دیگران، تهران: نشر مرکز
-        ازغندی، علیرضا (1379)، تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران، تهران: انتشارات سمت.
-        استمپل، جان. دی (1377)، درون انقلاب اسلامی، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: نشر رسا.
-        اسلامی، احمد (1390)، «مقایسه سیستم روحانیت بعد از مشروطه با بعد از انقلاب اسلامی ایران»، نشریهفرهنگ و پژوهش، شماره 11، 26- 1.
-        اشرف نظری، علی، حسن پور، علی (1391)، مسجد و فرایند های فرهنگی قدرت در نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهشنامه انقلاب اسلامی، شماره 4، 111- 87.
-        آغاجری، هاشم (1380)، کنش دین و دولت در ایران عصر صفوی، تهران: نشر باز.
-        آقازاده، جعفر (1393)، «تحلیلی بر نقش روحانیت شیعه در دوره دوم جنگ های ایران و روس»، فصلنامهعلمی- پژوهشی شیعه شناسی، سال12، 143-168.
-        الگار، حامد (1356)، نقش روحانیت پیش رو در جنبش مشروطیت، ترجمه: ابوالقاسم سری، تهران: نشر توس.
-        الگار، حامد (1369)، دین و دولت در ایران، نقش علما در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارارت توس.
-        بخشی، موسی الرضا (1396)، «آموزش در مدارس عصر صفوی»، رشد آموزش تاریخ، شماره 3، 28-6.
-        برزگر، آمنه (1395)، شکاف های اجتماعی و بی ثباتی سیاسی عصر مشروطه، پایانامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی و زبان خارجی، دانشگاه آزاد مشهد.
-        بشیریه، حسین (1384)، دیباچه‏ای بر جامعه‏شناسی سیاسی ایران؛ دورة جمهوری اسلامی ایران،تهران: انتشارات نگاه معاصر.
-        پرستش، شهرام(1385)، صورت بندی میدان تولید ادبی در ایران معاصر، رساله دکتری، رشته جامعه شناسی نظری- فرهنگی، دانشگاه تهران.
-        جعفریان، رسول (1369)، «رویارویی فقیهان و صوفیان در عصر صفویان»، نشریه کیهان اندیشه، شماره 33، 101- 127.
-        چلونگر، محمد علی، ملکی، مهناز، توسلی، طیبه (1394)، «نقش روحانیون اصفهان در تحولات نهضت ملی شدن صنعت نفت (1332- 1329)»، پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران، شماره 1، 80- 92.
-        حدادی، امیر (1393)،علل و زمینه‌های پیدایش و انحلال حزب جمهوری اسلامی، پایانامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه آزاد مشهد.
-        حکمت موید، ناهید (1392)، «درآمدی بر رویکرد روش شناختی پیر بوردیو به سرمایه فرهنگی»، جامعهپژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال چهارم، شماره 1، 155-178
-        خلجی، مهدی (1387)، «جمهوری اسلامی و نظم نوین روحانیت»، فصلنامة ایران‏نامه، شماره 2ـ3، سال ‌بیست و چهارم.
-        خواجه سروی، غلامرضا (1387)، «نقش روحانیت و روشنفکران دینی در تغییر نگرش عمومی مردم ایران به نهضت حسینی در جریان انقلاب اسلامی»، فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 15، 11- 53.
-        دفتر مشاوره و تحقیق (1370)، «هدف های پرورش نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران»، نشریهتربیت، شماره 3، 28- 26.
-        رشیدپور، رضا (1380)، مسجد و انقلاب اسلامى، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامى.
-        زائری، قاسم، محمدعلی زاده، حاجیه (1393)، «دیرینه شناسی طرح دانشگاه اسلامی در ایران»، راهبرد فرهنگ، شماره 25، 42-8.
-        زیباکلام، صادق (1377)، سنت و مدرنیته؛ ریشه یابی علل ناکامی اصلاحات و نوسازی سیاسی درایران عصرقاجار، تهران: انتشارات روزنه.
-        شجیعی، زهرا (1372)، نخبگان سیاسی ایران، جلد 4، تهران: انتشارات سخن.
-        شمیم، علی اصغر (1379)، ایران در دورة سلطنت قاجار، تهران: زریاب.
-        شیرخانی، علی، زارع، عباس (1384)،تحولات حوزه علمیه قم پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-        عابدینی، صمد، رسول زاده، صمد، خوشحال، امیر (1392)، «تأثیر اندیشمندان بزرگ روحانی در تحولات سیاسی اجتماعی ایران میان دو انقلاب (از سال 1285 ه ش تا 1357 ه ش)»، نشریه مطالعات جامعه شناسی، سال پنجم، شماره 18، 59- 80.
-        علی صوفی، علی رضا (1392)، «مسجد و نظام آموزشی سنتی و جدید در دوره قاجار»، مطالعات تاریخاسلام، شماره 18، 69- 91.
-        عیوضی، محمد رحیم (1386)، «روحانیت شیعه و تحولات سیاسی- اجتماعی»، نشریه زمانه، شماره 57، 15-11.
-        غفاری، امید، کتابی، محمود، واعظ، نفیسه (1396)، «بررسی تطبیقی توسعه سیاسی در عصر مشروطه و نخستین دهه انقلاب اسلامی (67- 57) با تأکید بر توزیع قدرت»، جامعه پژوهشی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی، شماره 1، 172- 137.
-        فاضلی، محمد (1382)، مصرف و سبک زندگی، تهران: نشر صبح صادق
-        فخیمی، فرامرز (1370)، تحولات سازمان های دولتی ایران از مشروطیت تا انقلاب اسلامی، تهران: نشر فرهنگی.
-        فراتی، عبدالوهاب (1390)، روحانیت و سیاست، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-        فرهادی، محمد علی (1384)، بررسی عوامل مؤثر بر مشارکت اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی.
-        فشاهی، محمدرضا (1356)، واپسین جنبش قرون‌وسطایی‌در دوران‌فیودال،‌تهران: نشر جاویدان
-        قاسمی، محمد، نامدار جوینی، احسان، (1393)، «بررسی رابطه سرمایه فرهنگی و سرمایه نمادین فرهنگی (مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه دولتی ایلام)»، فرهنگ ایلام، دوره پانزدهم، شماره 44 و 45، فرهنگ ایلام، 21-7.
-        کدی، نیکی آر (1381) ایران در دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمة مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس.
-        کروبی، مهدی (1387)، «فرهنگ قومی، سرمایه فرهنگی و صنعت گردشگری»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی رفاهاجتماعی، سال هفتم، شمارۀ 28، 309-324.
-        کلاهی، رضا (1391)، «تغییر در قدرت تشکیلاتی و قدرت معنوی روحانیت در گذار از قاجار به پهلوی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، شماره 1، 113- 135.
-        گنجی، محمد، حیدریان (1393)، «امین، سرمایه فرهنگی و اقتصاد فرهنگ (با تأکید بر نظریه های پیر بوردیو و دیوید تراسبی)»، فصلنامه راهبردی، سال بیست و سوم، شماره 72، 97-99.
-        لمبتون، آن (1379)، نظریه دولت در ایران، ترجمه، چنگیز پهلوان، تهران: انتشارات گیو.
-        لمبتون، آن (1379)، نظریه دولت در ایران، ترجمه، چنگیز پهلوان، تهران: انتشارات گیو.
-        لمبتون، آن. کی (1363)، سیری در تاریخ ایران بعد از اسلام، ترجمه: یعقوب آریاند، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-        محمدی، منوچهر (1373)، تحلیلى در انقلاب اسلامى، تهران: انتشارات امیر کبیر.
-        مرتضویان، علی، فتاحی، مرتضی (1390)، «پیر بوردیو و اندیشه دموکراسی واقعی: درآمدی بر مشارکت سیاسی در فضای تعامل کنش و ساختار»، فصلنامه علمی- پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین الملل، شماره 14، 184-143.
-        مظفری، آیت (1387)، مناسبات روحانیت و دولت در ایران معاصر، قم: نشر معارف.
-        معتمدی، اسفندیار (1391)، «بررسی تحولات کتاب های درسی مدارس در ایران (1390- 1230 ه. ش)»، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، شماره 25، 131- 11.
-        مقصودی، مجتبی (1386) تحولات سیاسی- اجتماعی ایران 57-1320، تهران: نشر مرکز.
-        ملائی توانی، علیرضا (1391)، «تبیین ریشه های اجتماعی- اقتصادی انقلاب مشروطه»، تحقیقات تاریخاجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره 2، 159-135.
-        نصیری، مهدی (1387)، «بررسی سیر تحولات نظام آموزشی مکتب خانه ای در دوره قاجار و پهلوی اول»، نشریه حوزه، شماره 150، 195- 278.
-        نقیب‏زاده، احمد و وحید امانی زوارم (1382)، نقش روحانیت شیعه در پیروزی انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-        نقیب زاده، احمد، استوار، مجید (1391)، «بوردیو و قدرت نمادین»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 42، شماره 2، 294-297.
-        هالیدی، فرد (1358)، دیکتاتوری و توسعه سرمایه‌داری در ایران، ترجمه فضل‌الله نیک‌آیین، تهران: امیرکبیر.
-        هرسیج، حسین و مطهره حسینی (پاییز 1388)، «شکل گیری جریان سیاسی چپ در دهه اول پس از انقلاب اسلامی»، فصلنامه سیاست، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، شماره 3، 361-383.
-        همبلی، گاوین (1375)، سلسلة پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، ترجمه عباس مخبر، تهران: طرح نو.
-        هنری لطیف پور، یدالله (1380)، فرهنگ سیاسی شیعه و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-        واثقی راد، محمدحسین (1378)، مصلح بیدار،‌ تهران: نشر صدرا.
-        وکیلیان، منوچهر (1381)، تاریخ آموزش و پرورش در اسلام و ایران، تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
-        یزدخواستی، بهجت، اسماعیلی، علی (1387)، «آسیب شناسی جنبش مشروطیت (تحلیل تطبیقی مبانی فکری نهضت مشروطیت با انقلاب اسلامی)»، پژوهشنامه انقلاب اسلامی دانشگاه اصفهان، شماره 15، 166-119.
-        «سهم مساجد، اوقاف و حوزه‌های علمیه از بودجه ۹۶»، (16 آذر 1395)، پایگاه اینترنتی: خبرگزاری دانشجویان ایران؛ ایسنا، https://www.isna.
-      benson,james,martin,(1999), a buberian analysis of the sducation of artists,stusent-teacher relationshiPs in the undegrate studio, concordia university available httP://www.ufv.ca/aded/encycloPedia/b thesis.htm.
-      Bourdieo, pirre & wacquant, loic J. D. (2002), an inventation to reflexivesociology, first published, cambrdge: polity press.
-      Bourdieo, pirre (1986), "The Forms of Capital In J.G. Richarson" (ed.), Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education, New York: Greewood Press, 241-258.
-      Bourdieo, pirre (1986), the field of cultural production, London: polity press.
-      Bourdieo, pirre (2005), language and symbolic power, translated by gino Raymond and matthew adamson, London:  polity press.
-      Khalaji, Mehdi (2009), "The IranianClergy’s Silence", availablefrom:  https://www.pbs.org.
-      Swartz, David L. (2013), Symbolic Power, Politics and Intellectuals: The Politica Sociology of Pierre Bourdieu, Chicago: The University of Chicago press.
-      Wacquant, loic (2006), pier Bourdieu, department of sociology, university of california- Berkeley.
-      Zahed Zahedani, Seyed Saaid (1997),Exploring the Pattern of Islamic Social Moevments Four case studies,  A Ph.K Tesis, University of Leeds.
-      Varol, faith, (2016), "The Politics of the Ulama: Understading the Influential Role of the Ulama in Iran", Milel ve Nihal, vol,13, no.2, 129- 152
-      Faghfoory, Mohammad (2010), "The Ulama-State Relations in Iran: 1921-1941", International Journal of Middle East Studies, Vol. 19, No. 4 (Nov., 1987), 413-432.
-      Swartz, David L. (2013), Symbolic Power, Politics and Intellectuals: The Politica Sociology of Pierre Bourdieu, Chicago: The University of Chicago