تحول در نظام سیاسی آپارتاید در آفریقای‌ جنوبی و صلح‌سازی؛ بخشش یا انتقام؟ (1999-1989)؛ (آموزه‌هایی برای جامعه ایران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار رشته روابط بین الملل دانشگاه خوارزمی

2 دانشگاه خوارزمی تهران - دانشکده حقوق و علوم سیاسی - گروه روابط بین الملل - دکتری

چکیده

چکیده
‌سفیدپوستان در آفریقای جنوبی از سال 1948 به مدّت 46 سال، نظام سیاسی مبتنی بر تبعیض نژادی را بنیاد نهاده و پیوسته آن را بازتولید کردند. تغییر این نظام و گذار به نظم دموکراتیک طی سال‌های ۱۹۹۹ـ ۱۹۸۹ از رویدادهای قابل تأمّل در دهه پایانی قرن بیستم است. درحالیکه خشونت نهادینه در نظام آپارتاید، پایان‌ناپذیر به نظر می‌رسید؛ اما سیر تحولات و روی کار آمدن دو دولت «دی‌کلرک» (۱۹۹۴ـ ۱۹۸۹) و «نلسون ماندلا» (۱۹۹۹ـ۱۹۹۴) ، ضرورت صلح‌سازی در جامعه‌ای آسیب‌دیده و تشنه انتقام را آشکار کرد. سؤال پژوهش: چگونه صلح‌سازی با سازوکارهای عدالت انتقالی در این جامعه امکان‌پذیر شد؟ مقاله حاضر، در تبیین تحول سیاسی در آفریقای‌ جنوبی، با کاربست نظریه «ساخت‌یابی»‌ گیدنز (تعامل ساختار‌ـ عاملیت) با استفاده از روش پژوهش توصیفی ‌ـ تبیینی بر این فرضیه تأکید دارد که صلح‌سازی در عدالت ‌انتقالی (همزیستی پایدار پس از آشتی) از طریق برجسته‌سازی «بخشش ‌به‌جای انتقام» به گذار از آپارتاید به دولت دموکراتیک در سال‌های ۱۹۹9-19۸۹ منجر شد. یافته‌های پژوهش، نشان از نقش‌آفرینی رهبران و نهادها، نوع عملکرد کمیسیون حقیقت و آشتی با اولویت جبران خسارت بر مجازات و برگزیدن صلح پایدار به‌جای تحقق شکلی عدالت کیفری دارد. تقویت روح مصالحه در زیست سیاسی و اجتماعی، تسهیل‌ در شکل‌گیری نظام حزبی، تحکیم رقابت و مشارکت سیاسی و اصلاح ساختاری و نهادی، آموزه‌های ارزنده این واکاوی برای ایران کنونی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Change in the Political System of Apartheid in South Africa and peace-building; Forgiveness or revenge? (1989-1999), Results for Iran

نویسندگان [English]

  • Farideh Mohammad Ali-Pour 1
  • Mohammad Wali Modares 1
  • seyed samad hosseini vasikolaei 2
1 Assistant Professor of International Relations, Faculty of Law and Political Science, Kharazmi University, Tehran
2 PhD of International Relations at Kharazmi University, Tehran
چکیده [English]

Abstract
For 46 years whites established the political system of race discrimination in South Africa and continuously reproduced it from 1948. The change of this system and transition to the democratic system during 1989-1999 is among the important events of the final decade of the twentieth century. The Institutionalized violence of the apartheid system looked infinite but the direction of changes and the establishment of de Klerk’s government (1989-1994) and Nelson Mandela (1994-1999) revealed the necessity for peace-building in the vengeance thirsty damaged society of South Africa. How did the peace-building became possible in this society with its transitional justice mechanisms? In order to find the reasons behind the political change in South Africa the present article makes use of Gidenz’s theory of structuration (structure interaction-functionality) emphasizes the hypothesis that peace-building in the transitional justice (permanent coexistence after peace) through highlighting “forgiveness instead of revenge” resulted in the transition from apartheid to the democratic government from 1989-1999. The findings of the study shows the role of leaders and agencies, the type of performance of the commission for truth and peace with the priority of damage compensation instead of punishment and choosing stable peace instead of realization of criminal justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Apartheid political system
  • peace-building
  • democratic order
  • the strategy of forgiveness instead of revenge
  • South Africa
استنگل، ریچارد (۱۳۸۹)، ماندلا و هشت درس مدیریت او، ترجمه مهرو مهدوی، مجله رشد مدیریت مدرسه، شماره ۷۰، صص ۲۲ ـ ۲۳.
        فوزی، یحیی(۱۳۹۵)، چارچوبی برای بررسی عوامل مژثر بر عملکرد دولت در جمهوری اسلامی ایران، رهیافت انقلاب اسلامی، سال دهم، شماره ۳۴، صص ۲۵- ۴۶
بخشی، احمد (۱۹۸۶)، بررسی سیاست خارجی افریقای جنوبی پس از آپارتاید، مطالعات آفریقا، بهار و تابستان، شماره ۱۵، صص ۸ ـ ۱۰۲.
بشیریه، حسین (۱۳۸۴)، گذار به دموکراسی،  تهران: نشر نگاه معاصر.
بلوچی، حیدر علی (۱۳۸۹)، میراث نلسون­ ماندلا، رئیس‌جمهور سابق آفریقای جنوبی، مطالعات آفریقا، بهار و تابستان، شماره ۲۱، صص ۱۹۹ ـ ۲۱۰.  
بیتهام، دیوید و بویل، کویل(1393)، دموکراسی چیست(آشنایی با دموکراسی)، ترجمه شهرام نقش تبریزی، انتشارات ققنوس.
پیام یونسکو (1350)، آفریقای­جنوبی زیر فشار قانون نابرابری، علوم اجتماعی، شماره 28، صص ۱۴ ـ ۱۷.
توتو، دزموند (1396)، مسیر آشتی از استبداد به دموکراسی، ترجمه بهمن احمدی امویی، تهران: نشر پارسه.
جلالی نایینی (۱۳۵۰)، روش گاندی در امر وکالت، مجله کانون وکلا، پائیز، شماره ۱۱۸، صص ۵ ـ ۸.  
حاجی­تبارفیروزجایی، حسن(۱۳۸۷)، جایگاه جایگزین­های حبس در نظام عدالت کیفری ایران (حال و آینده، مجله حقوق کیفری،  دوره جدید، شماره ۶۴.
حسیم، شیرین (۱۳۸۰)، آفریقای­جنوبی: پیروزی ناتمام، مجله علوم اجتماعی؛ پیام­یونسکو، 31 (361): صص ۲۰ ـ ۲۱.
دوانی، پیروز (1374)، آفریقای جنوبی در یک نگاه، چیستا، اردیبهشت و خرداد، شماره­های 118 و 119، صص 669 ـ ۶۷۷.
ذاکریان، مهدی و عمادی، سید رضی (۱۳۹۲)، سازوکارهای عدالت انتقالی: تحولی مهم در حقوق بین­الملل، سازمان­های بین‌المللی، 1(1): صص ۲۲۱ ـ ۲۵۷.
رنانی، محسن (1396)، معرفی کتاب مسیر آشتی؛ از استبداد به دموکراسی، تهران: پویش فکری توسعه. 
سرآمد، محمدحسین و دیگران (۱۳۹۰)، دستنامه آموزشی عدالت انتقالی، افغانستان: شبکه جامعه مدنی و حقوق بشر افغانستان. 
سریع القلم، محمود و دیگران (۱۳۸۵)، تبدیل ژئوپلیتیک جنگ به ژئوپلیتیک صلح (بررسی موردی: تأثیر سیاست خارجی آفریقای جنوبی بر امنیت منطقه‌ای در دوره آپارتاید و پس‌ازآن)، ژئوپلیتیک، 2(3و4): صص ۲۲ ـ ۴۴.
شیرزادی، رضا (۱۳۹۶)، کشورهای نوظهور و ساختار اقتصاد سیاسی بین‌الملل (برزیل، روسیه، هند، چین، آفریقای جنوبی)، سیاست، زمستان، شماره ۱۶، صص ۳۷ ـ ۵۶.
چگنی­زاده، غلامعلی و صحرایی، محمدرضا (۱۳۹۴)،  صلح­سازی در افغانستان: ۱۴ سال پس از توافق­نامه بن، پژوهشنامه راهبردی سیاست، سال چهارم، شماره ۱۴(شماره پیاپی ۴۴)، صص ۷۱-۱۰۱.
علیخانی، علی­اکبر(۱۳۷۷)، مشارکت سیاسی(مجموعه مقالات)، نشر سفیر.
کورتون، ماریان (1365)، تاریخ آفریقای جنوبی بعد از جنگ جهانی دوم تا امروز، ترجمه ابراهیم صدقیانی، تهران: امیرکبیر. 
گارایون، آلن (1381)، آشتی در فراسوی دادرسی­ها؟ نمونه­های آفریقای جنوبی و رواندا، گفتگو، صص 94-81.
گوردیمر، نادین (۱۳۷۰)، قهرمانانی که در آفریقای جنوبی می­شناسم خود را فدای دیگران می­کنند، ترجمه مهوش غلامی، ادبستان فرهنگ و هنر، آذر، شماره ۲۴، صص ۷۳ ـ ۷۴.  
گیدنز، آنتونی، (1380)، معمای مدرنیت، ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: نشر کویر.
مارش، دیوید و استوکر، جری، (1378)، روش و نظریه در علوم سیاسی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
ماندلا، نلسون (1395)، راه دشوار آزادی، ترجمه مهوش غلامی، تهران، انتشارات اطلاعات، چاپ هفتم.
محمدی نصرآبادی، ولی الله(1381)، احزاب و گروه‌های سیاسی در آفریقای جنوبی، مطالعات آفریقا، شماره 6، صص 85ـ ۱۲۶.
محمدی نصرآبادی، ولی الله(1383)، نگرشی به آپارتاید؛ یک دهه پس از سقوط، مطالعات آفریقا، شماره 9، صص 81ـ ۱۳۰.
معینی علمداری، جهانگیر (1385)، روش‌شناسی نظریه‌های جدید در سیاست (اثبات‌گرایی و فرا اثبات‌گرایی)، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مقتدر، هوشنگ (۱۳۴۸)، تبعیضات نژادی در آفریقای جنوبی، خرد و کوشش، تیرماه، شماره ۲، صص ۱۳۲ ـ ۱۴۳.
موسوی­نیا، سید رضا و طاهایی، سید جواد (۱۳۹۷)، رویکرد کلاسیک و نقد نظریه­ مدرن صلح؛ رهیافتی برای دولت­های ایرانی، دولت پژوهی، بهار، شماره ۱۳، صص ۱۰۵ ـ ۱۳۶.
میلز، گرگ (1380)، سیاست خارجی آفریقای جنوبی بعد از ماندلا، ترجمه گروه مطالعات افریقا، مطالعات آفریقا، بهار و تابستان، شماره ۳، صص ۱۷۳ ـ ۱۹۲.
ندبله، نجابلوس (1378)، آفریقای­جنوبی مصالحه­ای بی‌نظیر، علوم­اجتماعی، پیام­یونسکو، 31(335): صص ۲۰ ـ ۲۱.
نصیری، معصومه (1383)، سنجش شاخص­های توسعه انسانی در آفریقای جنوبی از منظر نژاد و جنسیت، مطالعات آفریقا، بهار و تابستان، شماره 9، صص 55ـ ۸۰.
هیوود، اندرو(۱۳۸۹)، سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران، نشر نی.
 Ackerman, P., & DuVall, J. (2000), A Force More Powerful: A Century of Nonviolent Conflict, New York: St. Martin’s Press.
Arthur, P. (2009, May), How “Transitions” Reshaped Human Rights: A Conceptual History of Transitional Justice, Human Rights Quarterly, 321-367.
Barber, J., & Barratt, J. (1990), outh Africa’s Foreign Policy: The Search for Status and Security, 1945-1988, New York: Cambridge University Press.
Crocker, D. (2000), Truth commissions, transitional justice, and civil society, Princeton University Press, 99-121.
Elster, J. (2006), Retribution and Reparation in the Transition to Democracy, Cambridge: Cambridge University Press.
Giddens, & Anthony (1984), The Constitution of Society, London: Polity.
Gross, A. (2004), The Constitution, Reconciliation, and Transitional Justice: Lessons from South Africa and Israel, Stanford Journal of International Law, 47-104.
Jeffrey, A., & Jakala, M. (2015), Using courts to build states: The Competing spaces of citizenship in transitional justice programmes, Political Geography, 43-52.
Keskin Zeren, A. (2014), Iraq's De-Ba`thification: Rationales and Implementation of a Contested Transitional Justice Mechanism, Kent State University: ProQuest Dissertations Publishing.
Kritz, N. (1995), Transitional Justice: How Emerging Democracies Reckon With Former Regims, Washington DC: U.S. Institute of Peace Press.
Louw, E. P. (2004), The Rise, Fall, and Legacy of Apartheid. Westport: Praeger Publishers.
Lundy, P., & McGovern, M. (2008), Whose Justice? Rethinking Transitional Justice from the Bottom Up, Journal of Law and Society, 35, 265-292.
Mnookin, R. (2010), Bargaining with the Devil: When to Negotiate, When to Fight, New York: Simon & Schuster.
Scanlon, H., & Muddell, K. (2009), Gender and transitional justice in Africa: Progress and prospects, African Journal on Conflict Resolution, 9(2): 9-28.
Seekings, j. (2000), The UDF: a history of the United Democratic Front in South Africa, 1983-1991, Athens, Ohio: Ohio University Press.
Sparks, A. (1995), Tomorrow is Another Country: The Inside Story of South Africa’s Road to Change, Chicago: University of Chicago Press.
Turner, B. (1992), The Statesman's Yearbook,2003, Palgrave Macmilan.
Tutu, D. (2007), The Words of Desmond Tutu, New York: Newmarket Press.
van Zyl, P. (1999), Dilemmas of Transitional Justice: The Case of South Africa's Truth and Reconciliation Commission, Journal of International Affairs Editorial BoardJournal of International Affairs Editorial Board, 52(2): 647-667.
Zeren, A. (2014), Iraq’s De-Ba`Thification: Rationaies and Implementation of a Contested Transitional Justice Mechanism, Kent: Kent State University.