دولت مدرن در بند تله‌ بنیان‌گذار؛ بررسی تجربه‌ توسعه در دولت پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد

2 دانشگاه تهران

چکیده

موضوع اصلی این پژوهش مسئله‌ی توسعه در ایران است. مقاله در پی بررسی این است که نخستین دولت مدرن در ایران (پهلوی اول) در طی چرخه‌ی عمر خود، در مرحله‌ی سوم یعنی رشد سریع، متوقف گشته و نتوانسته به بلوغ برسد. گرفتاری در این مرحله از گذار را، به پیروی از ایزاک آدیزس، «تله‌ی بنیان‌گذار» خواند‌ه‌ایم. هدف این است که در چارچوب تحلیلی دوره‌ی عمر سازمان، ضمن توصیف چرخه‌ی عمر سازمانی پهلوی اول، به تبیین گرفتاری این رژیم در تله‌ی بنیان‌گذار پرداخته و عدم توفیق سیاست‌های توسعه ملی رضا شاه و در پی آن عقب‌افتادگی نهادین توسعه در ایران را؛ بر این اساس تحلیل کنیم. نتیجه-گیری مقاله این است که تله‌ی بنیا‌ن‌گذار، همچون میراثی نهادی به دولت‌های بعدی در ایران سرایت کرده و موجب شده که سیستم سیاسی وابسته به مسیر باقی بماند و هیچ‌گاه به بلوغ نرسد. بنابراین با وجود فراهم بودن شرایط لازم در مقاطعی، تاکنون شرط کافی (عبور به سلامت از وضعیت تله‌ی بنیا‌‌ن‌گذار و نیل سیستم سیاسی به تکامل) فراهم نشده و بنابراین به جای دولت توسعه‌گرا، دولت غارتگر در ایران نهادینه گشته است. به عبارتی این پژوهش تبیینی نوین از ماهیت دولت در ایران و نسبت آن با توسعه است.
لازم به ذکر است که رویکرد تحلیلی کل‌گرایانه بر این مقاله حاکم است. به علاوه از تکنیک تفسیر روایی- تاریخی برای تبیین علی رویدادها استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Modern State in the snare of Founder's Trap: Examining The Experience of Development in First Pahlavi Government

نویسندگان [English]

  • Ahmad Naghibzade 1
  • Atefe Darabzade 2
1 Tehran University
2 Tehran uni
چکیده [English]

The main concern of this research is the issue of development in Iran. The paper seeks to prove that the first modern state in Iran (the First Pahlavi) during the cycle of its life had been ceased in the third phase (rapid growth) and hence failed to mature. Barrowing the term from Ichak Adizes, we call the cessation in this phase of transition as the "Founder's Trap". Using the analytical framework of the life cycle of the organization, the goal is to describe the first Pahlavi’s organizational life cycle, explain the captivity of this regime in the snare of founder's trap, and analyze the failure of the national development policies of Reza Shah according to this framework.
The conclusion of the paper is that Founder's Trap has transmitted to next governments in Iran and has caused the political system to remain “path-dependent” and never mature. Hence, while the necessary conditions have been provided sometimes, the sufficient condition (successful transition from the Founder's Trap and political system’s attainment of stability and evolution) hasn’t been provided and consequently, national development hasn’t realized. So instead of developmental state, The predatory state instituted in Iran.
It should be noted that the holistic analytical approach is dominant in this article. In addition, the historical-comparative method and the narrative-historical interpretation technique have been used for causal explanation of events.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development in Iran
  • State in Iran
  • The Reza Shah Pahlavi
  • Path Dependency
  • Predatory State
  • founder Trap
-         آبراهامیان، یرواند (1394) ایران بین دو انقلاب، ترجمه: احمد گل­محمدی و محمدابراهیم قتاحی، چاپ بیست و سوم، نشر: نی
-          ابتهاج، ابوالحسن (1371) خاطرات ابوالحسن ابتهاج، به کوشش علیرضا عروضی، چاپ اول، انتشارات: علمی
-          اتابکی، تورج (1393) تجدد آمرانه، ترجمه مهدی حقیقت­خواه، نشر: ققنوس
-          اوانز، پیتر (1382) توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی، ترجمه عباس زندباف و عباس مخبر، ناشر: طرح نو
-          آدیزس، ایزاک (1395) دوره­ی عمر سازمان، ترجمه: کاوه محمد سیروس، چاپ نهم، نشر: انتشارات دانشگاه صنعتی امیرکبیر
-          بانک جهانی (1378) نقش دولت در جهان در حال تحول، حمیدرضا برادران، نشر مؤسسه پژوهش­های بازرگانی
-          بدیع، برتران و بیرن­بوم (1387) جامعه شناسی دولت، ترجمه: احمد نقیب­زاده، چاپ اول، نشر قومس
-          پیرسون، پل (1394) سیاست در بستر زمان، ترجمه: محمد فاضلی، چاپ دوم،  نشر: نی
-          تری­لین، کارل (1396) معمای فراوانی: رونق­های نفتی و دولت­های نفتی، ترجمه: جعفر خیرخواهان، چاپ ششم، نشر نی
-          زاهدی، علی (1342) لزوم پروگرام صنعتی، چاپ دوم، ناشر نامشخص
-          سریع القلم، محمود (1397) اقتداگرایی ایرانی در عهد پهلوی، چاپ دوم، نشر گاندی
-          شریف امامی، جعفر (1380) خاطرات جعفر شریف امامی، ویراستار: حبیب لاجوردی، چاپ دوم، نشر سخن
-          عجم اوغلو، دارون و رابینسون، جیمز.ای (1395) چرا کشورها شکست می­خورند؟، ترجمه: پویا جبل عاملی و محمدرضا فرهادی پور، انتشارات دنیای اقتصاد
-         عظیمی، حسین (1391) اقتصاد ایران: توسعه، برنامه­ریزی، سیاست و فرهنگ، چاپ اول، نشر: نی
-          فوران، جان (1397) مقاومت شکننده، ترجمه: احمد تدین، چاپ هفدهم، نشر: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا
-          کاتوزیان، هما (1380) تضاد دولت و ملت، چاپ اول،  نشر نی
-          کاظم زاده ایرانشهر، حسین (1363)، مجموعه کامل ایرانشهر، در 4 جلد، نشر اقبال
-          کرونین، استفانی (1397) رضاشاه و شکل گیری ایران نوین، ترجمه: مرتضی ثاقب­فر، نشر جامی
-          لاجوردی، حبیب (1369) اتحادیه­های کارگری و خودکامگی در ایران، ترجمه ضیا صدقی، نشر نو
-          لفت ویچ، آدرین (1385) دولت های توسعه­گرا؛ پیرامون اهمیت سیاست در توسعه، ترجمه: جواد افشار کهن، ناشر: مشهد، مرندیز-نی نگار
-          لمبتون، آن (1379) نظریه دولت در ایران، ترجمه: چنگیز پهلوان، نشر: گیو
-          مکی، حسین (1364) نطق­های تاریخی دکتر مصدق دردوره­های پنجم و ششم تقنینیه، نشر جاویدان
-          نورث، داگلاس و دیگران (1395) سیاست، اقتصاد و مسائل توسعه در سایه­ی خشونت، ترجمه: محسن میردامادی و محمد حسین نعیمی پور، نشر: روزنه
-          افشار، محمود (1304) «آغازنامه»، آینده، شماره1
-          تقی زاده، حسن (1920) کاوه، سال دوم، دوره جدید، شماره 43
-          چانگ، ها.جون (1385) «توسعه نهادی از منظر تاریخی»، ترجمه: جعفر خیرخواهان، اقتصادی سیاسی، سال اول، شماره 2، صص46 تا 69
-          رنانی، محسن (1385) «گذار از گذار سوم: پیش شرط توسعه در ایران امروز»، فرهنگ اندیشه، سال پنجم، شماره 19، صص 145 تا 188
-          ماهونی، جیمز (1391) «تحلیل مسیر وابسته: درس­هایی از علوم اجتماعی»، ترجمه: غلامرضا غفاری، جستارهایی در جامعه­شناسی تاریخی، شماره اول، صص 82-94
-          Evans.p, Rueschemeyer. D & Skocpol. T (1985) Bringing the state back in, Cambridge University Pres
-          Johnson, Chalmers (1982) MITI and The Japanese Miracle: The Growth of Industrial Policy, StanfordUniversity press
-           Kathleen, Thelen (1999) Historical Institutionalism in Comparative Politics, Department of Political Science, Northwestern University, Evanston, Illinois.  Pp 369.404
-          Ragin, Charles C. (2014) The Comparative Method, University of California Press, First Edition
-          Fritz,Verena  and Rocha Menocal, Alina(2007) Developmental States in the New Millennium: Concepts and Challenges for a New Aid Agenda. Development Policy Review, Vol. 25, No. 5, pp. 531-552, September
-          Kumar Bagchi, Amiya (2000), The Past and the Future of the Developmental State. Journal of world system Research Vol 2, Summer/fall/ pp 398-442
-          Mahoney, James (2000), Path Dependence in Historical Sociology, Theory and Society, Vol. 29, No. 4., pp. 507-548
-          March, James and Johan Olsen (1984) "The New Institutionalism: Organizational Factors in Political Life", American Political Science Review 78, No. 3, Sept. pp. 734-749.
-          Adizes, Ichak , Retrieved April 21  (2020) Adizes Concepts, from: https://adizes.com/adizes-concepts/
-          Iran, Islamic Rep, Retrieved March 12 (2020), from World Bank on World Wide Web: https://data.worldbank.org/country/iran-islamic-rep
-          Korea-Rep, Retrieved March 10,( 2020 ) from World Bank on World Wide Web: https://data.worldbank.org/country/korea-rep?view=chart
-          Turkey (profile country), Retrieved March 12 (2020), from World Bank Data: https://databank.worldbank.org/views/reports/reportwidget.aspx?Report_Name=CountryProfile&Id=b450fd57&tbar=y&dd=y&inf=n&zm=n&country=TUR