بررسی روش‌شناختی پژوهش‌های علمی، هدف نهایی بحث اینجانب در این مقاله می‌باشد که نیازمند توضیح دو نکته در آغاز کار است: منظور از بررسی روش‌شناختی، بررسی روش‌های به‌کاررفته در این پژوهش‌هاست و جنبۀ روش‌شناختی دارد نه محتوایی. دوم اینکه این بررسی با دید نقادی یا آسیب‌شناسانه صورت گرفته و به‌داوری انجامیده است. ملاک به‌کار رفته ...
بیشتر
بررسی روش‌شناختی پژوهش‌های علمی، هدف نهایی بحث اینجانب در این مقاله می‌باشد که نیازمند توضیح دو نکته در آغاز کار است: منظور از بررسی روش‌شناختی، بررسی روش‌های به‌کاررفته در این پژوهش‌هاست و جنبۀ روش‌شناختی دارد نه محتوایی. دوم اینکه این بررسی با دید نقادی یا آسیب‌شناسانه صورت گرفته و به‌داوری انجامیده است. ملاک به‌کار رفته در این نقد و ارزیابی اصول روش پژوهش علمی و چگونگی کاربست آن در این پایان‌نامه‌هاست و ازاین‌رو توضیح کوتاهی در مورد چگونگی کاربست روش علمی در پژوهش پدیده‌های سیاسی و بین‌المللی به‌عنوان ملاک ارزیابی، لازم است. اما هدف نهایی فراتر از ارزیابی این پایان‌نامه‌ها بوده و در پی آن است تا ملاکی برای ارزیابی کارهای پژوهشی در علوم‌اجتماعی به‌طورکلی و به‌ویژه در علوم سیاسی و روابط بین‌الملل ارائه دهد و تاحدممکن این داوری‌ها را بر اصولی استوار سازد و از ذهن‌گرایی و سلیقه‌محوری جلوگیری نماید. نویسنده بر این باور است اشاره کوتاهی به انگیزه و پیشینه داوری در پژوهش‌های علمی می تواند به‌فهم بهتر این بحث یاری نماید.
از سالیان دور به‌ویژه در پی انقلاب صنعتی برای اطمینان از کیفیت کالاهای تولید شده، روالی به نام کنترل کیفیت برقرار گردید. بعد از آنکه فرآورده علمی نیز به‌عنوان کالای فرهنگی به‌شمار آمد، چگونگی کنترل کیفیت آنها نیز مطرح شد. از آنجا که تولید کالاهای علمی از طریق پژوهش صورت می‌گیرد، برای کنترل پژوهش‌ها، روش ارزیابی یا داوری درپیش‌گرفته شد؛ آن‌هم بدین معنی که کارهای پژوهشی را پیش از چاپ و پخش در اختیار افراد متخصص قرار می دهند تا درباره آنها داوری کنند. این روال در جامعه علمی ایران نیز از مدتی پیش رواج یافته است. از آنجا که داوری یعنی قضاوت اما معلوم نیست این قضاوت برپایه چه ملاکی صورت می‌گیرد، به نظر می رسد عموماً به‌علم قاضی تکیه می‌شود؛ روالی که پیش از انقلاب مشروطه در امور قضایی ایران به‌کار بسته می‌شد. البته این روال قضاوت در گذشته‌های دور در سرزمین‌های دیگر نیز معمول بود اما معلوم شد صرفنظر از کمّیت و کیفیت علم قاضی، قضاوت او می‌تواند نادرست و غیرعادلانه باشد؛ اساساً به‌پاس اطمینان از عادلانه و بی‌طرفانه بودن قضاوت بود که قوانین را تدوین و قضاوت را بر اصولی استوار می‌ساختند.
با درنظرگرفتن اینکه پژوهش علمی، یا روال تولید کالای علم، خود دارای اصول و قواعد شناخته شده‌ای است و به‌راحتی می‌تواند جانشین علم داور در مقام قضاوت درباره پژوهش‌های علمی باشد، در این نوشته، قواعد و اصول بنیادی پژوهش علمی به‌شکل بسیار فشرده بیان شده به امید اینکه به‌عنوان ملاکی در داوری های علمی- به‌ویژه در پژوهش‌های سیاسی- مورد توجه داوران قرار بگیرد. البته درباره روش پژوهش علمی اختلاف‌نظر زیادی وجود دارد اما اصول بنیادی آن از قبیل مشاهده واقعیت، تلاش برای فهم آن، گردآوری داده‌ها و ارزیابی نتیجه این تلاش، عملاً در هر پژوهشی رعایت می‌گردد و بدین ترتیب حداقل عامل مشترکی است که می‌تواند به‌عنوان ملاک داوری به‌کار رود و هدف اصلی این پژوهش را برآورده سازد
تحلیل آزمون‌های پنج سال اخیر کارشناسی‌ارشد علوم‌سیاسی، بر اساس معیار‌هایی چون روایی محتوایی، منابع آزمون، سؤالات تکراری، اهداف آموزشی و قواعد سؤال نویسی، با هدف کاهش آسیب‌های جدی و افزایش اعتبار آنها برای شناسایی و انتخاب آزمون‌شوندگان شایسته برای ورود به مقطع کارشناسی‌ارشد، انجام گرفته است.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد ...
بیشتر
تحلیل آزمون‌های پنج سال اخیر کارشناسی‌ارشد علوم‌سیاسی، بر اساس معیار‌هایی چون روایی محتوایی، منابع آزمون، سؤالات تکراری، اهداف آموزشی و قواعد سؤال نویسی، با هدف کاهش آسیب‌های جدی و افزایش اعتبار آنها برای شناسایی و انتخاب آزمون‌شوندگان شایسته برای ورود به مقطع کارشناسی‌ارشد، انجام گرفته است.
یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد تقریباً تمامی آزمونها، کم و بیش فاقد روایی محتوایی مناسبی بوده، منابع آزمونها چندان شفاف و روشن نبوده، میزان سؤالات تکراری در آزمونها نسبتاً زیاد بوده، سؤالات آزمونها عمدتاً درپی سنجش دانش جزئی و ویژه مبتنی بر قوه حافظه بوده و برخی از آنها فاقد اعتبار مناسب برای گزینش دانشجویان شایسته با ذهن تحلیلی قوی میباشند اما این آزمونها از نظر قواعد سؤالنویسی مشکل چندانی ندارند.
پیشنهادات و راهحلهای کاربردی برای رفع اشکالات فوق بدین شرح قابل ذکر است: 1- اعلان رسمی منابع آزمون ارشد از سوی مرجع صاحب صلاحیت 2- بررسی سؤالات طراحی شده، توسط کمیته تخصصی 3- استفاده از متخصصان روانسنجی جهت بهبود کیفیت سؤالات آزمون 4- تجزیه و تحلیل نتایج هر ساله آزمون برای سنجش میزان استاندارد بودن آنها 5- استفاده از نتایج و یافته‌های پژوهش حاضر.
یکی از راه‌های ارتقای هر رشته علمی، وجود ارتباط مستمر میان اهل آن اعم از اساتید و دانشجویان و محققان است. در صورتی یک رشته علمی می‌تواند گسترش یابد و بالنده باشد که اهل آن علم در ارتباط با هم به چالش دیدگاه‌ها، رهیافت‌ها ونظریه‌ها از یک سو و روش‌های مطالعه و پژوهش از سوی دیگر بپردازند. این امر مستلزم وجود راه‌های ارتباطی نهادینه ...
بیشتر
یکی از راه‌های ارتقای هر رشته علمی، وجود ارتباط مستمر میان اهل آن اعم از اساتید و دانشجویان و محققان است. در صورتی یک رشته علمی می‌تواند گسترش یابد و بالنده باشد که اهل آن علم در ارتباط با هم به چالش دیدگاه‌ها، رهیافت‌ها ونظریه‌ها از یک سو و روش‌های مطالعه و پژوهش از سوی دیگر بپردازند. این امر مستلزم وجود راه‌های ارتباطی نهادینه شده و نظام‌مند میان اهل آن علم است. یکی از این راه‌ها انجام تحقیقات در مورد وضعیت هر رشته علمی از حیث آموزش و پژوهش و اعلام نتایج آن به جامعه علمی می‌باشد. درس اصول روابط بین‌الملل اولین درسی است که تلاش دارد تا دانشجویان کارشناسی رشته علوم‌سیاسی را با مبحث روابط بین‌الملل آشنا سازد و مانند سایر دروس پایه‌ای ار اهمیت بسیار برخوردار است. در این مقاله به دنبال آن هستیم تا با استفاده از روش پیمایشی به مطالعه کمّی و کیفی در جهت آسیب‌شناسی شیوه و محتوای آموزش درس اصول روابط بین‌الملل به‌عنوان یکی از دروس اصلی و پایه‌ای رشته علوم‌سیاسی در دانشگاه‌های ایران بپردازیم. مهم‌ترین پرسش‌های این مقاله عبارتند از:
الف) منابع درسی- اعم از اصلی و فرعی- اصول روابط‌بین الملل در دانشگاه‌های مختلف کدام است، ب) مباحث تدریس شده تا چه میزان به‌روز و کاربردی است و بالاخره ج) میزان رضایت‌مندی دانشجویان از شیوه تدریس این درس به چه میزان است. از آنجا که این تحقیق از نوع اکتشافی و توصیفی است، قاعدتاً نمی‌تواند دارای فرضیه‌ای مشخص باشد و تنها هدف آن جمع‌آوری اطلاعات و آسیب‌شناسی شیوه تدریس درس اصول روابط بین‌الملل و ارائه راه‌کارهایی برای بهبود وضعیت موجود آموزش این درس می‌باشد. این تحقیق داده‌های خود را از دانشگاه‌های تهران، شهید بهشتی، علامه طباطبایی، امام صادق (ع)، آزاد تهران، بین‌المللی امام‌خمینی، فردوسی مشهد، یزد، اصفهان، شیراز، باقرالعلوم (ع)، مفید و موسسه امام‌خمینی (ره) در فاصله سال‌های 1385 - 1380 کسب کرده است. روش جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسش‌نامه می‌باشد.
وضعیت نشریات تخصصی علوم‌سیاسی در ایران بسیاری از ویژگی‌ها و گرایش‌های این رشته در کشور را بازتاب می‌دهد. انتشار این نشریات با فاصله‌ای طولانی پس از تأسیس این رشته آغاز شده و با وقفه‌هایی نیز همراه بوده است. تاریخچه کوتاه این نشریات بر اساس تعداد، تنوع و محتوا را می‌توان به سه دوره متمایز (یک دوره قبل از انقلاب و دو دوره بعداز انقلاب) ...
بیشتر
وضعیت نشریات تخصصی علوم‌سیاسی در ایران بسیاری از ویژگی‌ها و گرایش‌های این رشته در کشور را بازتاب می‌دهد. انتشار این نشریات با فاصله‌ای طولانی پس از تأسیس این رشته آغاز شده و با وقفه‌هایی نیز همراه بوده است. تاریخچه کوتاه این نشریات بر اساس تعداد، تنوع و محتوا را می‌توان به سه دوره متمایز (یک دوره قبل از انقلاب و دو دوره بعداز انقلاب) تقسیم‌بندی کرد.بر این اساس، بررسی وضعیت و محتوای این نشریات نشان می‌دهد رشته علوم‌سیاسی در ایران شدیداً آموزش‌محور و تا حدود زیادی متکی به منابع و متون خارجی بوده و فعالیت‌های پژوهشی- آن‌هم از نوع روشمند، بنیادی و کاربردی- در آن از جایگاه و سابقه چندانی برخوردار نبوده است. گرایش به موضوعات کلی و انتزاعی و مباحث نظرورزانه در این رشته، بر موضوعات و مباحث انضمامی و کاربردی - به‌ویژه در مورد مسائل سیاسی ایران- غلبه داشته است. از لحاظ هویت و پارادایم علمی، این رشته از استقلال چندانی برخوردار نبوده و از این لحاظ تحت‌الشعاع رشته‌های حقوق، جامعه‌شناسی و فلسفه بوده است. با این وجود، در سال‌های اخیر، نشانه‌های استقلال نسبی از لحاظ هویت و پارادایم علمی و همچنین گرایش‌هایی به افزایش اهمیت فعالیت‌های پژوهشی و تلاش جهت انجام پژوهش‌های روشمندتر و کاربردی‌تر از جمله درمورد مسائل سیاسی کشور در این رشته به چشم می خورد.
این مقاله تأثیر دروس اسلامی در رشته علوم‌سیاسی را به‌صورت مطالعه موردی 140 تن از دانشجویان و اساتید علوم‌سیاسی دانشگاه مازندران مورد بررسی قرار می‌دهد. مقاله از دوبخش نظری و میدانی تشکیل شده است. در بخش تئوریک، آن دسته استدلال‌های نظری که موجب گنجاندن دروس اسلامی در این رشته شده است، بررسی می‌شوند. این دلایل عبارتند از: تلقی حداکثری ...
بیشتر
این مقاله تأثیر دروس اسلامی در رشته علوم‌سیاسی را به‌صورت مطالعه موردی 140 تن از دانشجویان و اساتید علوم‌سیاسی دانشگاه مازندران مورد بررسی قرار می‌دهد. مقاله از دوبخش نظری و میدانی تشکیل شده است. در بخش تئوریک، آن دسته استدلال‌های نظری که موجب گنجاندن دروس اسلامی در این رشته شده است، بررسی می‌شوند. این دلایل عبارتند از: تلقی حداکثری از اسلام، کارکرد طبیعی دولتهای ایدئولوژیک و حفظ متغیرهای الگویی پارسونز. در بخش پرسش‌نامه، یافتهها نشان می‌دهد علیرغم علاقهمندی پاسخگویان به این دروس و اعتقاد آنان مبنیبر فایدهمندی دروس اسلامی، جامعه نمونه بر ضرورت بازبینی در سرفصلها و روزآمد کردن آنها و ارائه از سوی دانشگاهیان تأکید دارد. نکته حائز اهمیت این است که از نظر پاسخگویان، این دروس در فرایند انسانسازی مورد نظر نظام سیاسی سهم زیادی ندارند.
