نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حجت کاظمی ¹
• مهدی عطریان ²

¹ عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران

² گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران،تهران.ایران

چکیده

این مقاله با تحلیل رژیم پهلوی به عنوان یک دولت نئوپاتریمونیال می کوشد نهادهای اقتصادی دربار را به عنوان یکی از ارکان پنهان این رژیم مورد بررسی قرار دهد. مقاله در پی پاسخ به دوسوال است: 1-روند شکل گیری و تحول فعالیت های اقتصادی دربار چه بوده است؟ 2- چه دلایلی باعث شکل گیری و تداوم فرایند ثروت اندوزی شخصی از سوی دربار شده است؟در این راستا، به اتکای منابع دست اول،ابتدا تکوین و تحول نهادهای اقتصادی دربار پهلوی شامل اداره املاک اختصاصی پهلوی، سازمان املاک و مستغلات پهلوی و نهایتاً مهم ترین و بزرگترین آنها یعنی بنیاد پهلوی مورد بررسی قرار گرفته اند.در تحلیل دلیل شکل گیری این نهادها، یافته های مقاله نشان می دهد گرچه نقش مولفه های روانشناختی دو پادشاه پهلوی در گرایش به سوی ثروت اندوزی شخصی را نمی توان نادیده گرفت؛ اما مهم ترین دلایل شکل گیری فرایند ثروت اندوزی شخصی و تاسیس سازمانهای اقتصادی از سوی دربار پهلوی دو مسئله بوده است:1-تامین منابع مالی مورد نیاز برای تحقق سازوکارهای حامی پرورانه از سوی دربار 2-ایجاد پایگاه مالی مستقل از دولت برای دربار جهت بهره برداری در مواقع بحرانی. مقاله معتقد است که بدون توجه به چنین نهادهایی و کارکردهای کلیدی آنها ؛ درک ماهیت رژیم پهلوی و نحوه نقش‌آفرینی دربار در مرکزیت سیاست ایران در آن دوران ممکن نخواهد بود.

کلیدواژه‌ها

• نئوپاتریمونیالیسم
• رژیم پهلوی
• ثروت اندوزی
• حامی پروری
• بنیاد پهلوی

موضوعات

• سیاست