تاثیر فرآیند سیاست‌گذاری عمومی بر بحران آب در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شهرضا، ایران

2 محسن مدیرشانه‌چی (نویسنده مسئول ) دانشیار علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا

3 دانشیار علوم سیاسی گروه علوم سیاسی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

چکیده

مساله کمبود آب در کشور تحت تاثیر عوامل مختلفی به بحران تبدیل شده است. هدف اصلی این مقاله پاسخگویی به این سوال است که نقش سیاست‌های دولت در ایجاد این بحران به چه میزان است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ و بر مبنای مطالعات و اطلاعات جمع‌آوری شده فرضیه‌ای طرح شد. طبق فرضیه این پژوهش، ضعف در جامع‌نگری و ناپیوستگی در فرآیند و مراحل سیاستگذاری‌ آب، سبب تشدید بحران آب در کشور شده است. محک فرضیه، بر اساس شواهد و قراین تجربی و با استفاده از روش‌ فراتحلیل صورت گرفته است.
نتایج تحقیق نشان می‌دهد که مساله‌شناسی دیرهنگام، ضعف در اتقاق‌نظر در خصوص تعریف بحران آب، گسستگی بین مرحله اجرا و تصمیم‌گیری و ضعف شدید در ارزیابی فرآیند سیاستگذاری آب، سبب شده تا راه‌حلهای ارائه شده و تصمیمات، نه تنها مشکل را برطرف نکرده است بلکه به برداشت بیشتر از منابع و افزایش تقاضا منجر و بحران آب را در کشور تشدید کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The effect of public policy process on water crisis in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • arash amiri 1
  • mohsen shaneche 2
  • alireza golshani 3
1 Shahreza Branch, Islamic Azad University, Shahreza, Iran
2 Mohsen, modir_shanechi, Associate Professor of Political science Islamic Azad University, Shahreza, Iran
3 Associate Professor of Political Science Political Science Department, Shahreza Branch, Islamic Azad University, Shahreza, Iran
چکیده [English]

In our country water scarcity has come to be changed water crisis depended on a number of different factors. The major aim of this study is responding to the question of extend of government policies role in creating water crisis. In order to answer this question and based on collected studies and information, a hypothesis has been proposed. The hypothesis of this study suggests that the weakness of community orientation and also deficiency about the process of water policy lead to intensify water crisis in the country. Hypothesis testing of the study is based on experimental evident by means of meta-analysis method.
The results of studies indicate that late proplemology, various inferences and definitions about water crisis, interrelationship between making decision and implementation stage and deficiency of water policy evaluation; all of mentioned factors cause inadequacy of solutions. Therefore the presented solutions and decisions about water crisis has led to more using of water resources, increasing water demand and finally water crisis has been intensified in our country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • water crisis؛ water policy
  • ؛ water resources
  • ؛ hierarchical policy؛ Water stress
اسلامی،روح‌الله؛ رحیمی،احمد(1398)، «سیاستگذاری و بحران آب در ایران»، فصلنامه سیاست‌های راهبردی و کلان،دوره هفتم، شماره 3 ،تهران: ص 410 -434.
اسماعیلی فرد، مریم؛ کاوه، فیروز(1395)، «آسیب شناسی سیاستگذاری آب در ایران»، فصلنامه راهبرد اجتماعی و فرهنگی ،دوره پنجم، شماره 21، تهران:ص 169تا 197.
اسمیت، کوین؛ کریستفر، لریمر(1396)، درآمدی نظری بر سیاست‌عمومی، بهزاد عطارزاده، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
اندیشکده تدبیر آب ایران(1394)، ارزیابی مقدماتی حکمرانی آب کشور، تهران: اندیشکده تدبیر آب ایران.
پارسونز، واین(1385)، مبانی‌ سیاستگذاری ‌عمومی ‌و ‌تحلیل سیاستها، حمیدرضا ملک‌ محمدی: ج 1و2،تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
خانه آب ایران( 1399)، وضعیت آب‌های زیرزمینی؛ https://waterhouse.ir/content/161
دفتر مطالعات پایه شرکت مدیریت منابع آب ایران (1399)، گزارش وضعیت منابع آب زیرزمینی کشور تا پایان سال آبی 93- 94، دسترسی در؛ http://wrbs.wrm.ir/SC.php?type=static&id=179
دفتر فناوری اطلاعات و آمار وزارت نیرو(1399)، روایت ۹۸ از صنعت آب و برق، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره ۴۸۷۴  تاریخ چاپ: 9/2/1399  شماره خبر: ۳۶۴۸۶۵۳
راهبرد توسعه بلند مدت اب کشور (1389)، برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه، تهران:سازمان‌حفاظت از محیط‌زیست.
رشیدی،حمید(1382)، قانون‌توزیع عادلانه آب در آینه‌حقوق ایران، تهران: نشر دادگستر.
رنجبر، محسن(1397)، مطالعه و ارزیابی سیاستگذاری‌های منابع آب در جمهوری اسلامی ایران(رساله دکتری تخصصی) مجید وحید، حمیدرضا ملک‌محمدی، کیومرث اشتریان، تهران: دانشگاه تهران(منتشر نشده).
شرکت مدیریت منابع آب ایران(1399)، آمار تعداد سدهای کشور به تفکیک دستگاه اجرایی در مراحل مختلف، قابل دسترسی در؛ http://daminfo.wrm.ir/fa/dam/stats
فرزانه، محمدرضا؛ باقری، علی، رمضانی قوام آبادی، حسین(1396)، «بنیان‌های نهادی بحران در مدیریت منابع آب زیرزمینی ایران»، فصلنامه پژوهشنامه اقتصادی، دوره هفدهم، شماره 64، تهران: ص 94-57.
قلی‌پور، رحمت‌الله؛ غلامپورآهنگر، ابراهیم(1389)، فرآیند سیاستگذاری عمومی در ایران، تهران: مرکز پژوهشهای مجلس.
کاظمی، حجت(1392)، «نهادگرایی به عنوان الگویی برای تحلیل سیاسی»، فصلنامه پژوهش سیاست نظری، دوره 1، شماره 13، تهران: ص 24-1.
مارش، دیوید و استوکر، جری(1387)،روش و نظریه در علوم سیاسی، امیر محمد حاجی یوسفی،تهران:پژوهشکده مطالعات راهبردی.
محمدجانی، اسماعیل؛ یزدانیان، نازنین(1393)،«تحلیل وضعیت بحران آب در کشور و الزامات مدیریت آن»، فصلنامه روند، سال بیست و یکم، شماره‌های 65 و 66، تهران:ص 117 تا 144.
 
محمدی کنگرانی، حنانه؛ رفسنجانی‌نژاد، سیما(1394)، «بررسی ساختار قدرت در شبکه سیاستگذاری و مدیریت آب در برنامه چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی،دوره 1،شماره 3، تهران:ص 121 تا138.
مرکز آمار ایران(1397)، چکیده نتایج آمارگیری زراعت، قابل دسترسی در:
https://www.amar.org.ir/Portals/0/News/1398/1_chntaz%201397.pdf   
 
مرکز پژوهشهای مجلس شورای‌اسلامی(1396)،«بررسی بحران آب و پیامدهای آن در کشور»، شماره مسلسل گزارش 15608.
مرکز پژوهش‌های مجلس شواری اسلامی(1395)،عمده‌ترین مسائل کشور: اولویت‌ها و راهبردهای مجلس شورای اسلامی در دوره دهم»،تهران، مرکز پژوهشهای اسلامی.
      مرکز پژوهش‌های مجلس‌شواری‌اسلامی(1397)، مدیریت بحران آب (مطالعه تطبیقی) دفتر مطالعات زیربنایی، کد موضوعی: 250، شماره مسلسل: 16115.
     میرنظامی، سیدجلال‌الدین؛ باقری، علی(1396)، «ارزیابی سیستم حکمرانی آب در فرایند حفاظت از منابع   آب زیرزمینی ایران»، فصلنامه تحقیقات منابع آب ایران،دوره 13،شماره 2، تهران:ص 32 تا55.
    نور، حمزه(1396)،«ارزیابی روند مصرف آب زیرزمینی و وضعیت کنونی آن در ایران»، سامانه‌های سطوح آبگیر باران، دوره پنجم. شماره 15، ص 25 تا 42.
    نوری‌اسفندیاری، انوش (1397)، بسوی چارچوب مفهومی و تحلیلی اصلاح حکمرانی آب،تهران: اندیشکده تدبیر آب ایران.
    هیوود، اندرو (1391)، ؛سیاست، عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.
       وحید، مجید(1388)، سیاستگذاری‌عمومی، تهران: میزان.
   وحید، مجید؛ رنجبر، محسن( 1397)، «آسیب‌شناسی بُعد سیاسی حکمرانی آب در ایران»، فصلنامه سیاستگذاری عمومی، دوره 4، شماره 4، تهران: 203-223.
         وزارت جهاد کشاورزی(1397)،  بخش کشاورزی در چهاردهه تلاش. قابل دسترسی در:
https://b2n.ir/810238 
        وزارت نیرو، شرکت مدیریت منابع آب ایران( 1399)،گزارش آخرین وضعیت بارندگی ایستگاههای مبنای وزارت نیرو، قابل دسترسی در:
       وزارت نیرو ( 1399)، گزارش آماری سالانه صنعت آب و برق 1398، قابل دسترسی در :   
     ولایتی، سعداله(1395)، منابع و مسایل آب در ایران با تاکید بر بحران آب، مشهد: انتشارات صحرا.
 
-Liao, Hongyan, Zhang , Yuabiao, Chen, Zhifeng &  Meng ,Zexin (2017) Evaluation and Prediction of Regional Water Resources Carrying Capacity: A Case Study of Shandong Province, Environment and Natural Resources Research; Vol. 7
 
-Mountford, Helen (2020) The Environmental Outlook to 2050, OECD Environment Directorate, OECD Global Forum on Environment: Making Water Reform Happen 25-26 October 2011, Paris
 
 -Gupta, Joyeeta, Ahlers,Rhodante, Lawal,Ahmed (2010) The Human Right to Water: Moving Towards Consensus in a Fragmented World, Volume19, Issue3,November 2010,Pages 294-305
-UNESCO (2015), The United Nations World Water Development Report 2015 Water for a Sustainable World. Paris.
 
-United Nations (FAO) (2017) Water for Sustainable Food and Agriculture, A report produced for the G20 Presidency ofGermany, Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome.
 
-World Bank (2015), World Development Indicators, WDC.
-   World Bank (2014), Renewable internal freshwater،resources per capita(cubic meters)  Iran, Islamic Rep: