نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمد فاضلی ¹
• معصومه اشتیاقی ²

¹ استادیار جامعهشناسی، مرکز تحقیقات استراتژیک

² کارشناس ارشد جامعه شناسی

چکیده

مقاله‌ حاضر به شرایط ساختاری ـ نهادی مجلس که مهم‌ترین نهاد برآمده از انقلاب مشروطه در ایران است می‌پردازد. بر مبنای رویکرد نهادگرایی تاریخی، چگونگی و چرایی روند تحول مجالس دوره مشروطه (مجلس اول تا مجلس چهارم) و تعامل شرایط ساختاری جامعه‌ ایران و ویژگی‌های نهادی مجلس در مسیر منتهی به بن‌بست مجالس مشروطه را بررسی می‌کند. سؤال اصلی این است که چه شرایطی به ناکارآمد شدن و بن‌بست در مجالس مشروطه انجامیده است. اصلی‌ترین فرضیه تحقیق آن است که شرایط نهادی ایجادشده در ایران عصر قاجار به ناکارآمدی مجالس مشروطه کمک کرده است. روش علّی ـ تاریخی براساس روایت علّی برای بررسی تاریخی و آزمون فرضیات به‌کار گرفته شده است. براساس نتایج به‌دست‌آمده، برآیندی از شرایط ساختاری ـ نهادی جامعه ایران اواخر دوره قاجار، فرایندهای وابسته به مسیر و بازتولید آنها در مجالس مشروطه، روند تحول مجلس را در طول تاریخ مشروطیت رقم زد. در این روایت، پیامدهای منتج از گسترش نفوذ نظام جهانی، اقتصاد سرمایه‌داری، دولت مستبد و ضعیف قاجار در طول زمان، مولد ساختار طبقاتی نامتعادلی در ساختار جامعه ایران اواخر دوره قاجار شده است؛ و همین امر، بازخورد مثبت ناشی از عدم تعادل طبقاتی، روابط نامتقارن قدرت در ساختار سیاسی را بازتولید می‌کند. مجموع این شرایط در کنار فعالیت‌های حزبی ناکارآمد در طول عمر مجلس، به عدم تحول مجلس و متعاقب آن بازماندن مسیرهای تحول سیاسی در تاریخ ایران عصر مشروطیت انجامیده است.‌

کلیدواژه‌ها

• تحول نهادی
• نهادگرایی تاریخی
• روش علّی ـ تاریخی
• مجالس مشروطه
• طبقات اجتماعی

عنوان مقاله [English]

An Structural- Institutional Approach to Deadlock of Constitutional Parliaments in Iran

نویسندگان [English]

• Mohammad Fazeli ¹
• Masume Eshtiyaghi ²

چکیده [English]

This article deals with conditions of structural- institutional conditions of constitutional parliaments in Iran. The institutional evolution of constitutional parliaments and the interaction of structure of Iranian society and parliament have been investigated in this article. The main hypothesis is the situation of institutions in the time of Qajars made the parliament ineffective. The historical – causal method based on causal narrative has been applied to review Qajar history. The outcome of influencing world-system, capitalist economy, despotic state, and the weakness of Qajar dynasty resulted in unbalanced class structure. This factor, added to asymmetric power relations, and the positive feedback of these processes created ineffective parliaments that could not realize the goals of constitutional.

کلیدواژه‌ها [English]

• Institutional Development
• Historical Institutionalism
• Causal-historical Analysis
• Constitutional Parliaments
• Path-dependency