پژوهشنامه علوم سیاسی

مقاله پژوهشی

1. وبا و پزشکینه‌سازی: عوامل گذار به دولت مدرنِ مداخله‌جو در دوره قاجار

مصطفی انصافی؛ شجاع احمدوند

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 7-42

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.430

چکیده

از دوره ساسانیان تا اواسط دوره قاجار با چهره‌ای از دولت در ایران مواجه‌ایم که نه تنها در قبال مردم احساس مسئولیت ندارد، بلکه این اتباع هستند که باید تحت هر شرایطی از دولت تبعیت نمایند. هدف مقاله حاضر ... بیشتر از دوره ساسانیان تا اواسط دوره قاجار با چهره‌ای از دولت در ایران مواجه‌ایم که نه تنها در قبال مردم احساس مسئولیت ندارد، بلکه این اتباع هستند که باید تحت هر شرایطی از دولت تبعیت نمایند. هدف مقاله حاضر به عنوان پژوهشی در باب لحظه گسست از این نوع صورتبندی دولت، که می‌توان آن را دولت پیشا-مدرن تلقی کرد، و ظهور دولت مدرن در ایران است. مداخله‌جویی در حیات و ممات اتباع، چه در حوزه عمومی و چه در حوزه خصوصی، مولفه بارز این دولت است. این مقاله با اتکا به روش‌ تبارشناسی فوکو درصدد است تا شکاف و گسست از تنواره سیاسی دولت پیشامدرن و زایش دولت مدرنِ مداخله‌جو را در ایران تفحص نماید. بر اساس یافته‌های این مقاله، سرآغاز پیدایش دولت مدرن، به دخل و تصرفاتی باز می‌گردد که دولت در اواسط دوره قاجار و در بازه زمانی شیوع و اوج‌گیری بیماری مهلک وبا اعمال نمود. ایجاد دانشگاه دارالفنون و اهمیت یافتن دو رشته پزشکی مدرن و جراحی، تاسیس نخستین بیمارستان مدرن در این دوره، تاسیس انستیتو پاستور و افزایش تعداد حمام‌ها از جمله کردارهای غیرگفتمانی بودند که با بسط آنها، دولت حیات و ممات اتباع خود را مورد مداخله قرار داد. در نتیجه پزشکینه‌ کردن جامعه ایرانی و به تبع آن مداخله در شئون زندگی و سلامت بدن شهروندان، الگوی بود که موجبات ایجاد تحرّک در دولت و عوامل گذار این نهاد از وضعیت پیشا مدرن به مدرن را فراهم آورد.

مقاله پژوهشی

2. مهمترین مولفه‌ها و شاخص‌های فرهنگ سیاسی ایرانیان در عصر شبکه‌های اجتماعی از منظر نخبگان دانشگاهی

مهدی بیگدلو

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 43-72

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.432

چکیده

فرهنگ سیاسی به‌عنوان بخشی از فرهنگ عمومی که رابطه جامعه و قدرت را مدنظر دارد تاثیر بسزایی در توسعه سیاسی کشورها دارد. این مفهوم در پژوهش‌های مختلفی مورد توجه اندیشمندان و محققان ایرانی و غیرایرانی قرار ... بیشتر فرهنگ سیاسی به‌عنوان بخشی از فرهنگ عمومی که رابطه جامعه و قدرت را مدنظر دارد تاثیر بسزایی در توسعه سیاسی کشورها دارد. این مفهوم در پژوهش‌های مختلفی مورد توجه اندیشمندان و محققان ایرانی و غیرایرانی قرار گرفته و مولفه‌ها و شاخص‌هایی برای آن برشمرده‌اند. اما ظهور شبکه‌های اجتماعی که تعاملات اجتماعی را به‌عنوان بنای فرهنگ تحت تاثیر قرار داده را نمی‌توان بر فرهنگ سیاسی بی‌تاثیر دانست؛ با این فرض، تحقیق حاضر در پاسخ به این سوال که شکل‌گیری شبکه‌های اجتماعی با ظرفیت‌های تعاملی، مشارکتی و عمومی باعث پدیدارشدن یا برجسته شدن چه مولفه‌ها و شاخص‌هایی در فرهنگ سیاسی ایرانیان شده است؟ به روش دلفی از نظرات نخبگان دانشگاهی بهره گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد هرچند برخی مولفه‌های تاریخی فرهنگ سیاسی ایران همچون مطلق‌گرایی فکری، بی‌اعتمادی، بیگانه‌ستیزی، رفتارهای فراقانونی، خودمداری، افراط‌گرایی و غالب بودن ارزش‌های دینی با ادبیات دیگری در فرهنگ سیاسی ایران از گذشته وجود داشته اما مولفه نقد نظام سیاسی با شاخص‌هایی چون انتقاد از افراد شاخص سیاسی در قدرت، انتشار کلیپ‌های فعالان سیاسی مخالف دولت و نقد سیاست‌های دولت به‌واسطه ظهور شبکه‌های اجتماعی مجازی در فرهنگ سیاسی ایرانیان برجستگی یافته است.

مقاله پژوهشی

3. تحلیل مواضع و فرآیند بسیج منابع سازمان فدائیان خلق (اکثریت) و حزب مشروطه ایران

ملیحه سالم؛ عباس کشاورز شکری؛ زاهد غفاری هشجین

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 73-109

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.429

چکیده

سوال اصلی این مقاله آن است که مواضع و فرآیند بسیج منابع حزب مشروطه ایران و سازمان فدائیان خلق اکثریت چه بوده است. چارچوب نظری مقاله پیش رو مبتنی بر نظریه بسیج سیاسی چارلز تیلی است که در آن براساس متغیرهای ... بیشتر

مقاله پژوهشی

4. گفتمان نواصلاح طلبی و گفتمان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ زیست-جنبش های ریزوماتیکی (1398-1392)

مه سیما سهرابی؛ محمدرضا تاجیک؛ منصور میراحمدی چناروئیه

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 111-138

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.431

چکیده

از زمان شکل گیری گفتمان نو-اصلاح طلبی و عدم توانایی این گفتمان در بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی و معیشتی اقشار مختلف جامعه بر خلاف دالها و فضای استعاری وعده داده شدۀ آن،شرایطی شکل گرفته که در آن پیکره و ... بیشتر از زمان شکل گیری گفتمان نو-اصلاح طلبی و عدم توانایی این گفتمان در بهبود وضعیت اقتصادی-اجتماعی و معیشتی اقشار مختلف جامعه بر خلاف دالها و فضای استعاری وعده داده شدۀ آن،شرایطی شکل گرفته که در آن پیکره و بدنۀ جمعی جامعه همراه با رویدادهای ملتهب بیرونی،در شکل شورشی خود مدام به سطح آمده و فضای جامعه را ناامن ساخته است.از این جنبش ها که در طی سالهای 1398-1392 در پاسخ به شرایط نابسامان معیشتی شکل گرفته اند،به«زیست-جنبش»یا«جنبشهای تناسخی بدون سر»یاد می کنندکه با توجه به ویژگیهایی نظیر فاقد«مرکز و رهبری بودن»و سریع بازاحیا شدنشان،مواجهه و کنترل آنها را از منظر«گفتمان امنیت ملی»دشوار ساخته است.در این راستاسئوال اصلی این پژوهش به«رابطۀ عملکرد گفتمان منتخب با گفتمان امنیت ملی نظام ج.ا.ا.»باز می گردد.فرضیۀ اصلی پژوهش ارتباط مستقیم و معنادار بین«کژکارکرد ادراکی و کارکردی گفتمان منتخب بر کارکرد گفتمان امنیت ملی»اختصاص داده شده،جایی که کژکارکرد گفتمان منتخب منجر به پررنگ شدن فاز سخت افزاری گفتمان امنیت ملی می شود.تبیین این مهم،بر مبنای چارچوب نظری دلوزی مبتنی بر انگارۀ«بدن بدون اندام»و بر مبنای روش شناسی«گفتمانی»لاکلائو و موفه در تحلیل زیست جنبشهای ایرانی محقق شده است.نتایج تحقیق بیانگر این مطلب می باشند که این زیست جنبشها در سطح یک«نیروی واکنشی»و«بلوکهای نیاز» همبستۀ آن هستندکه تنها درپناه رخدادهای ملتهب بیرونی امکان بروز و ظهور پیدا کرده وفاقد توانش اتصالات ریزوماتیک در راستای اعمال تغییرات بنیادین و انقلابی بوده و در نتیجه،در حوزۀ گفتمان امنیت ملی تهدید جدی محسوب نمیشوند،بلکه تنها نیازمند راهکارهای نجات ومواجهۀ بلند مدت هستند که بر عهدۀ گفتمان منتخب بوده است.

مقاله پژوهشی

5. سیاست گذاری ورزش در نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران (1380-1359)

فریبرز ظریفی؛ علی اشرف خزائی؛ بهرام یوسفی؛ زهره حسنی

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 139-173

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.4272.3764

چکیده

هدف پژوهش، سیاست گذاری ورزش در نظام تقنینی ایران در دهه اول و دوم انقلاب اسلامی می باشد. روش پژوهش از نوع کیفی در سطح توصیفی – تحلیلی و داده ها با استفاده از منابع ثانویه کتابخانه‌ای- اسنادی گردآوری ... بیشتر هدف پژوهش، سیاست گذاری ورزش در نظام تقنینی ایران در دهه اول و دوم انقلاب اسلامی می باشد. روش پژوهش از نوع کیفی در سطح توصیفی – تحلیلی و داده ها با استفاده از منابع ثانویه کتابخانه‌ای- اسنادی گردآوری شده است. نتایج نشان داد در ادوار اول تا پنجم مجلس شورای اسلامی تعداد لوایح ورزشی تبدیل شده به قانون «6 مورد» بر تعداد طرح های ورزشی «2 مورد» برتری قابل ملاجضه ای داشته است. حیطه موضوعی قوانین ورزشی مرتبط به: اصلاح ساختار و اساسنامه سازمان های ورزشی، مشارکت ورزشی در سطح قهرمانی، همکاری فرهنگی - آموزشی- پژوهشی در سطح بین المللی، تامین منابع مالی و خصوصی سازی در ورزش است و بر اساس تقسیم بندی سیاست گذاری آلموند و همکاران(2008) تمرکز طرح ها و لوایح ورزشی ارائه شده به ترتیب مرتبط به حیطه‌های تنظیمی، توزیعی و نمادین است و حیطه استخراجی که در جهت کسب درآمد و استخراج منابع می باشد مواردی را در ارتباط با ورزش به خود اختصاص نداده است و در قسمت پایانی پژوهش، دو مورد از نطق نمایندگان دوره سوم و پنجم مجلس شورای اسلامی در ارتباط با لایحه تاسیس باشگاه های ورزشی توسط مردم با نظارت دولت و طرح اصلاح اهداف و ساختار تشکیلات سازمان تربیت بدنی از منظر تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف در سه سطح: توصیف، تفسیر و تبیین بررسی و از این رهگذر، پیوند میان متن و جامعه بازنمایی شد.

مقاله پژوهشی

6. بحران کرونا؛ تغییر یا تداوم الگوهای حکمرانی در دولت جمهوری اسلامی ایران

علی قدیری نوفرست؛ وحید سینائی

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 175-220

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.427

چکیده

استمرار حیات ویروس کرونا و امکان‌ناپذیری چشم‌اندازی برای پایان آن یک مسأله پزشکی را به‌امری اجتماعی بدل کرده است. «بحران‌بودگیِ کرونا» همانند رخدادهایی نظیر جنگ، انقلاب، یا بیماری‌های واگیردار ... بیشتر استمرار حیات ویروس کرونا و امکان‌ناپذیری چشم‌اندازی برای پایان آن یک مسأله پزشکی را به‌امری اجتماعی بدل کرده است. «بحران‌بودگیِ کرونا» همانند رخدادهایی نظیر جنگ، انقلاب، یا بیماری‌های واگیردار می‌تواند به‌عنوان عامل محرک در تغییر سیاست ملی تلقی شود و بر سرنوشت کشورها اثر بگذارد. اکنون نحوه مواجهه دولت‌ها با بحران کرونا و گمانه-زنی‌ها در رابطه با تأثیر آن بر دولت‌ها محل تبادل نظرهای گسترده‌ای قرار گرفته است. اما آیا بحران کرونا به‌تغییر الگوهای حکمرانی دولت جمهوری اسلامی ایران منجر شده است؟ پاسخ‌گویی به‌این پرسش، با بهره‌گیری از نظریه آشوب جِرِد دایموند و به‌روش توصیف پُرمایه و با محوریت برخی داده‌های خبری، اطلاعات و آمار منتشرشده صورت پذیرفته است. مطابق با مولفه‌های دوازده‌گانه نظریه آشوب، تغییراتی در روش‌های حکمرانی دولت در ایران به‌واسطه هماهنگی و انطباق نسبی با «وضعیت اضطراری ویروسی»، در دستور کار قرار گرفته که با استفاده از توصیفِ دقیق شرایط تاریخی، اجتماعی و سیاسی می‌توان به‌طرح پرسش از تداوم یا تغییر الگوهای حکمرانی در ایران، متأثر از بحران کرونا پرداخت. به‌نظر می‌رسد ساخت دولت در جمهوری اسلامی به‌گونه‌ای صورت‌بنده شده است که بحران کرونا نمی‌تواند الگوهای حکمرانی آن را تغییر دهد و با وجود برخی تغییرات موردی متأثر از شرایط خاص کرونایی، الگوهای حکمرانی در جمهوری اسلامی ایران تداوم یافته است.

مقاله پژوهشی

7. قدرت نرم کانون اصلی روایت استراتژیک در قدرت دیپلماسی (بررسی سه روایت در مورد ایران)

زهرا نژادبهرام؛ نازنین ملکیان؛ سروناز تربتی

دوره 16، شماره 2 ، بهار 1400، صفحه 221-259

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.428

چکیده

گسترش روز‌افزون دسترسی به رسانه‌های دیجیتال، ظرفیت کشورها را در بهره‌گیری از قدرت نرم به عنوان رکنی در سیاست‌خارجی افزایش داده است. در عرصه رسانه‌های دیجیتال، توییتر مورد استقبال طیف وسیعی از سیاستمداران ... بیشتر گسترش روز‌افزون دسترسی به رسانه‌های دیجیتال، ظرفیت کشورها را در بهره‌گیری از قدرت نرم به عنوان رکنی در سیاست‌خارجی افزایش داده است. در عرصه رسانه‌های دیجیتال، توییتر مورد استقبال طیف وسیعی از سیاستمداران قرار گرفته است. روایت‌سازی تویتتری در برخی موارد ایران را کانون توجه قرار داده است؛ به‌گونه‌ای که اثربخشی آن در دیپلماسی قابل مشاهده است. لذا عکس‌العمل روایت‌ها در توییتر می‌تواند معیاری برای اثربخشی روایت‌های سیاسی و اثر آن بر قدرت نرم باشد. سؤال اصلی پژوهش حاضر این است که روایت‌های سیاسی چه گونه در قدرت دیپلماسی اثر دارد و سهم توییتر در باز‌تاب این روایت‌ها چگونه بوده است؟ این مقاله براساس روش تحلیل محتوی کیفی سه روایت برگزیده هیلی نماینده امریکا در سازمان ملل ۲۰۱۷ ، ظریف ۲۰۱۹ و نتانیاهو 2018را با اتکا به نرم افزار مکس کودا 18کد گذاری کرده است. چارچوب نظری نوشتار حاضر روایت استراتژیک بر مبنای دیدگاههای میسکیمون و قدرت نرم جوزف نای است که مؤید قدرت‌ورزی در زیست‌بوم جدید رسانه و بکارگیری دیپلماسی عمومی دیجیتال برای رساندن روایت استراتژیک به افکار عمومی، قبولاندن درستی روایت به آنها و حتی واداشتن آنان به تبلیغ آن است. نتیجه این بررسی بیانگر آن است که روایتها برمبنای ساختارشکل‌گیری، محیط و نتایج آن در مخاطب‌؛ در توییتر از دنباله روی کافی بجز روایت تیم ب و پاسخ ظریف به نیکی هیلی نداشته است. قدرت رسانه در کنار روایت بستر اقناع مخاطب را برای رسیدن به قدرت نرم فراهم ساخته است. کلید واژه‌ها: قدرت نرم، توییتر، رسانه‌های دیجیتال ، دیپلماسی روایی

1. عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس؛ مطالعة موردی شهر تهران

دوره چهارم، شماره 4 ، پاییز 1388

چکیده

مشارکت در انتخابات و رأی دادن از مؤلفه‌های اساسی رفتار سیاسی شهروندان محسوب می‌شود. این سؤال که علل و انگیزه‌های شهروندان برای مشارکت در انتخابات چیست، از مهم‌ترین موضوعات مورد مطالعه در جامعه‌شناسی ... بیشتر مشارکت در انتخابات و رأی دادن از مؤلفه‌های اساسی رفتار سیاسی شهروندان محسوب می‌شود. این سؤال که علل و انگیزه‌های شهروندان برای مشارکت در انتخابات چیست، از مهم‌ترین موضوعات مورد مطالعه در جامعه‌شناسی سیاسی است. در مقالة حاضر بر اساس پیمایشی که در سطح تهران صورت گرفت، تأثیر برخی از مهم‌ترین «منابع اجتماعی» و «عوامل انگیزشی» بر مشارکت شهروندان تهرانی در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس شورای اسلامی بررسی شده است. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد در جمعیت مورد مطالعه در تهران، انگیزه‌هایی چون تقویت انسجام ملی، پیروی از مقام رهبری، حمایت از نظام جمهوری اسلامی ایران و احساس تکلیف شرعی، رابطة معناداری با مشارکت انتخاباتی دارند. به عبارت دیگر، پاسخ‌دهندگانی که در بیشتر انتخابات رأی داده‌اند، انگیزه‌های مذکور را مهم‌ترین دلایل شرکت ذکر کرده‌اند. از میان منابع اجتماعی مورد بررسی، «پایبندی به انجام تکالیف شرعی»، «اعتماد سیاسی»، «علاقمندی به سیاست»، «مهارت‌های مشارکتی» و «احساس اثربخشی سیاسی» همبستگی معناداری با مشارکت انتخاباتی نشان می‌دهند. «منابعی» که در مضمون جامعه ایران، برخلاف بیشتر جوامع دیگر همبستگی معناداری با مشارکت در انتخابات نشان ندادند، تحصیلات و درآمد بود.

2. نقش فرهنگ اعتماد و عملکرد نهادهای سیاسی در ایجاد اعتماد سیاسی: بررسی پیمایشی دانشجویان دانشگاههای تهران

کاووس سیدامامی؛ رضا منتظری مقدم

دوره هفتم، شماره 4 ، پاییز 1391، ، صفحه 189-216

چکیده

تقسیم نظریه های اعتماد سیاسی به دو دسته "فرهنگی" و "نهادی" ازجمله شیوه‌های دسته‌بندی نظریه های اعتماد سیاسی محسوب می‌شود. در رویکرد فرهنگی، هر گونه اعتماد، از جمله اعتماد سیاسی، امری مربوط به فرایند ... بیشتر تقسیم نظریه های اعتماد سیاسی به دو دسته "فرهنگی" و "نهادی" ازجمله شیوه‌های دسته‌بندی نظریه های اعتماد سیاسی محسوب می‌شود. در رویکرد فرهنگی، هر گونه اعتماد، از جمله اعتماد سیاسی، امری مربوط به فرایند جامعه‌پذیری و فرهنگ حاکم بر جامعه پنداشته می‌شود. در سطح خرد این نظریه افرادی که با اعتماد بیشتر به دیگران پرورش می‌یابند اعتماد سیاسی بیشتری نیز از خود بروز می‌دهند؛ ودر سطح کلان این نظریه گفته می‌شود که اعتماد سیاسی یکی از شناسه‌های انواع خاصی از فرهنگ‌های سیاسی است. نظریه‌های نهادی، در مقابل، اعتماد سیاسی را برآمده از عملکرد‌های نهادهای سیاسی در یک کشور (سطح کلان) یا ادراک افراد جامعه از عملکرد نهادهای مذکور (سطح خرد) در نظر می‌گیرند. در این تحقیق بر پایه پیمایشی که در میان دانشجویان دانشگاههای تهران صورت گرفت، هر دو نظریه فرهنگی و نهادی آزمون شدند و قدرت تبیین هر یک از آنها ارزیابی شد. به طور مشخص دو فرضیه زیر، که مأخوذ از دو نظریه فرهنگی و نهادی در سطح خرد محسوب می شوند، آزمون شدند: 1 .افرادی که در طول فرایند جامعه پذیری خود آموخته اند که به دیگران اعتماد بیشتری داشته باشند در مجموع به نهادهای سیاسی نیز اعتماد بیشتری نشان می دهند. 2 .هر چه ارزیابی افراد از عملکرد یک نهاد سیاسی بهتر باشد، اعتماد آنان به نهاد مذکور بیشتر خواهد بود. نتایج تحقیق نشان داد که نظریه‌های نهادی اعتماد سیاسی با ضریب همبستگی 75/0 پیرسون و 74/0 اسپیرمن قدرت تبیین بیشتری نسبت به نظریه‌های فرهنگی اعتماد سیاسی با ضریب همبستگی 35/0 پیرسون و 30/0 اسپیرمن دارند. همچنین رابطه دینداری و اعتماد سیاسی هم بررسی شد و فرضیه ارتباط دینداری و اعتماد سیاسی نیز به تأیید رسید.

3. نظریه آشوب؛ مدلی برای تحلیل پیچیدگی فضای سیاسی ایران

سیدحمدالله اکوانی؛ سید ولی موسوی‌نژاد

دوره 8، شماره 2 ، بهار 1392، ، صفحه 183-225

چکیده

فضای سیاسی ایران همواره فضایی پیچیده بوده و این پیچیدگی در دو دهه اخیر بیش از گذشته، ذهن تحلیلگران مسائل ایران را به خود مشغول کرده است. ویژگی غالب فضای سیاسی ایران در دو دهه اخیر «واکنش‌های سریع ... بیشتر فضای سیاسی ایران همواره فضایی پیچیده بوده و این پیچیدگی در دو دهه اخیر بیش از گذشته، ذهن تحلیلگران مسائل ایران را به خود مشغول کرده است. ویژگی غالب فضای سیاسی ایران در دو دهه اخیر «واکنش‌های سریع بازیگران»، «تقاضاهای مصرانه مردم»، «ائتلاف‌های گذرا و ناپایدار»، «ازهم‌گسستگی و انشعاب مداوم و تصاعدی گروه‌های سیاسی» و «عوض شدن خط‌مشی‌ها» است. این خصلت‌ها باعث شده رویدادهای سیاسی ایران به شکلی آشوبناک در امتداد خطوط ستیز و همکاری پیش روند. بسیاری همواره این پرسش را مطرح کرده‌اند که دلیل پیچیدگی فضای سیاسی ایران، به‌ویژه در فاصله 1376 تا کنون و نبود کارایی رهیافت‌ها و رویکردهای مرسوم برای تحلیل درازمدت شرایط و پویش‌های میدان سیاسی و قدرت ایران چیست؟ در این مقاله با تکیه بر نظریه آشوب، پیچیدگی فضای سیاسی ایران در دو دهه اخیر واکاوی و به این پرسش پاسخ داده می‌شود. با بهره‌گیری از مفاهیم اساسی نظریه آشوب، این فرض به آزمون گذاشته می‌شود که پیچیدگی کنونی و غیرقابل‌پیش‌بینی‌بودن فضای سیاسی ایران ناشی از «اثر پروانه‌ای عوامل کوتاه‌مدت بر سیاست‌های کلان»، «تعدد نقش‌ها» و «پیچیدگی، پویایی و افزایش مهارت‌های تحلیلی بازیگران» مختلفی است که در حوزه‌های سیاسی و اجتماعی ایران فعالند و اهداف و فعالیت‌هایشان در هم گره خورده است. در این مقاله از روش «منظومه معنایی» بهره گرفته می‌شود و با در هم تنیدن مفهوم «اثر پروانه‌ای» با نظریه «آشوب» جیمز روزنا و صورت‌بندی منظومه‌ای معنایی، سعی در آزمون فرض مقاله می‌شود. در پایان مقاله با در نظر گرفتن تحولات جامعه ایرانی و نگاهی نظری ـ جامعه‌شناختی، پیشنهادهایی برای تصمیم‌گیری در فضایی پیچیده و آشوبناک سیاسی ارائه شده است.

4. عوامل محدود ماندن مشارکت سیاسی زنان (بررسی عوامل محدود ماندن تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی از دیدگاه زنان)

حاکم قاسمی؛ فاطمه معالی

دوره 10، شماره 1 ، زمستان 1393، ، صفحه 124-156

چکیده

تعداد نمایندگان زن در نهاد قانونگذاری جمهوری اسلامی ایران همواره محدود وانگشت شمار بوده اند. این در حالیست که برای حضور زنان در مجلس شورای اسلامی هیچ گونه محدودیت قانونی وجود ندارد. لذا سوال این است ... بیشتر تعداد نمایندگان زن در نهاد قانونگذاری جمهوری اسلامی ایران همواره محدود وانگشت شمار بوده اند. این در حالیست که برای حضور زنان در مجلس شورای اسلامی هیچ گونه محدودیت قانونی وجود ندارد. لذا سوال این است که چرا تعداد نمایندگان زن در نه دوره مجلس شورای اسلامی محدود مانده و افزایش نیافته است ؟ و عوامل موثر در بروز این وضعیت کدامند؟ با توجه به اینکه نیمی از جمعیت جامعه را زنان تشکیل می دهند، اگر آنان با مشارکت فعال در انتخابات حضور یابند و به کاندیداهای زن رای بدهند چنین وضعیتی پیش نخواهد آمد. بنابر این باید بخش مهمی از عوامل موثر در محدود ماندن تعداد نمایندگان زن در مجلس را در جامعه زنان و رفتار انتخاباتی آنان جستجو کرد. بر این اساس در این مقاله سعی شده است با مطالعه نظر و دیدگاه زنان در باره مشارکت در انتخابات مجلس، عوامل محدود ماندن تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی بررسی شود. بر این اساس دانشجویان دختر در حال تحصیل در شش دانشگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، علامه طباطبایی، تهران، امیرکبیر، اصفهان و تبریز انتخاب و دیدگاه آنان مورد مطالعه قرار گرفته است. حجم نمونهی مورد بررسی 300 نفر است که به روش تصادفی انتخاب شده اند. روش تحقیق در این مقاله روش توصیفی- تحلیلی، و روش گردآوری اطلاعات و داده ها پرسشنامه ای است. نتایج پژوهش نشان میدهد عوامل درونی که گرایش زنان را شکل می دهد از یک سو و عوامل مختلف محیطی که فعالیتهای زنان را جهت می دهد از سوی دیگر در بروز وضعیت مورد مطالعه موثر اند. در این میان عوامل فرهنگی و چگونگی جامعه پذیری زنان مهمترین عامل محدود کننده مشارکت سیاسی زنان و محدود ماندن تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی است .

5. الگوشناسی و بازشناسی انتقادی دموکراسی نزد جریان ایرانی متمایل به لیبرالیسم در دوره جمهوری اسلامی

سید ابراهیم سرپرست سادات

دوره 10، شماره 4 ، پاییز 1394، ، صفحه 75-110

چکیده

هدف اصلی مقاله حاضر کاوش دموکراسی در اندیشه و نظر جریان سیاسی ایرانی متمایل به لیبرالیسم دوره جمهوری اسلامی بوده است. از این رو این پرسش مطرح شد که آیا می توان تلقی این جریان را از دموکراسی به شکل الگو ... بیشتر هدف اصلی مقاله حاضر کاوش دموکراسی در اندیشه و نظر جریان سیاسی ایرانی متمایل به لیبرالیسم دوره جمهوری اسلامی بوده است. از این رو این پرسش مطرح شد که آیا می توان تلقی این جریان را از دموکراسی به شکل الگو وار نیز عرضه نمود. از متن مطالعاتِ کنش و نظر این جریان، با کاربست الگوی نظری-روشی جریان-گفتمان، الگوی «دموکراسی کثرت گرا» تئوریزه شد، الگویی که انگاره اصلی و جریانی دموکراسی این دوره لیبرالیست ها نیز بوده است. دموکراسی کثرت گرا، دموکراسی ای است که کثرت گرایی آن را گذار از تصلب ایدئولوژی گرایی، گذار از گفتار تک گویه، گذار از دوره انسان مکلف، گذار از هستی شناسی های کلان و فراروایت ها و رسیدن به عصر تجربه آزادانه امور از جمله ایمان و خصلت تحول یابنده جامعه امروزین تئوریزه می کنند. دین در این انگاره، ذیل نظم متکثر ِآن، در کنار سایر منابع معرفتی قرار دارد و از آنجا که مستعد قرائت های فزون است، حیث مرجعیت خود را از دست می دهد. دموکراسی هم، مقوله ای فرادینی تلقی می شود، که چون انسانی ترین و حقوق بشری ترین شکل حکومت است، هموزن دلایل دینی و حتی مقدم بر ادله دینی به حساب آمده است. مطالعه کنش و نظر این جریان سیاسی، نشان داد که دموکراسی در بین عناصر لیبرالیستی دوره جمهوری اسلامی، جایگاه برجسته ای داشته، مطمح نظرورزی بوده و به خاطر نتایج سکولاریستی آن، در غیریت و ضدیت با نظم سیاسی مستقر، مفصل بندی شده است.

مقاله پژوهشی

1. رویکرد دولت موقت نسبت به مسئله کردستان( علل جنبش و عوامل تشدید و تداوم بحران)

کیومرث فیضی؛ باقر علی عادلفر؛ نصراله پور محمدی املشی؛ عبدالرفیع رحیمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 14 مرداد 1400

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.434

چکیده

در دوران گذار از رژیم پهلوی و تثبیت نظام اسلامی، احزاب و گروه‌های سیاسی کرد با توجه به فضای ناشی از خلاء قدرت حکومت مرکزی و زمینه‌های موجود(عقب‌ماندگی منطقه)، شرایط را برای کسب خودمختاری مناسب دیدند ... بیشتر در دوران گذار از رژیم پهلوی و تثبیت نظام اسلامی، احزاب و گروه‌های سیاسی کرد با توجه به فضای ناشی از خلاء قدرت حکومت مرکزی و زمینه‌های موجود(عقب‌ماندگی منطقه)، شرایط را برای کسب خودمختاری مناسب دیدند و موجب بحران و به چالش کشیدن دولت موقت شدند. در برخورد با این وضعیت، میان مسئولان در مرکز دو گرایش وجود داشت.گرایشی که جهت حل مسئله کردستان از دریچه سیاسی می‌اندیشید و گرایش دیگر، خواهان برخورد "تند و رادیکال" با بحران بود. در این پژوهش ابتدا به زمینه‌ها و علل شکل‌گیری خیزش کردی، سپس چگونگی روند تحولات و مذاکرات و درنهایت به عوامل بن‌بست و عدم نتیجه مذاکرات، می‌پردازیم. پژوهش حاضر با روش تحلیل تاریخی و با تکیه‌بر اسناد و منابع مختلف در چهارچوب نظریه"بسیج سیاسی قومیت‌ها"در پی پاسخ به این پرسش اصلی است، که علل بحران کردستان و دلایل تداوم این مسئله پس از پیروزی انقلاب چه بود؟ دولت موقت در این راستا چه اقداماتی انجام داد؟ نتایج تحقیق نشان می‌دهد، دولت موقت برای حل مسئله، سه هیئت برای مذاکره به کردستان فرستاد، اما به دلیل اختلاف رویکرد در مرکز و اولویت گزینه شدت عمل از سوی برخی نیروهای انقلابی و اتخاذ رویکرد مسلحانه از سوی احزاب کرد، تلاش‌های دولت موقت ناکام ماند و درنهایت با روش نظامی با مسئله کردستان برخورد شد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

2. الگویی برای تبیین رفتار رأی‌دهی بین نسلی ایرانیان مطالعه موردی: شهر اصفهان

نجات محمدی فر؛ داود نجفی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 مرداد 1400

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.435

چکیده

هدف اصلی این پژوهش ارائه الگویی برای تبیین رفتار رأی‌دهی بین نسلی ایرانیان با تمرکز بر سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران است که با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفت. جامعه آماری ... بیشتر هدف اصلی این پژوهش ارائه الگویی برای تبیین رفتار رأی‌دهی بین نسلی ایرانیان با تمرکز بر سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران است که با روش پیمایشی و استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل کل شهروندان 15 سال به بالای شهر اصفهان است که بر اساس سرشماری سال 1395 برابر با 2243249 نفر بوده است. حجم نمونه با استفاده از جدول لین 384 نفر به دست آمد که با روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای انتخاب شدند. تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS و AMOS انجام گرفت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که بین متغیرهای تفنن‌گرایی سیاسی، وظیفه‌گرایی سیاسی، علاقه‌مندی سیاسی و احساس تعلق اجتماعی با رفتار رأی‌دهی پاسخگویان در بین نسل اول رابطه معنادار وجود دارد. بین متغیرهای تفنن‌گرایی سیاسی، وظیفه‌گرایی سیاسی، علاقه‌مندی به سیاست، احساس تعلق اجتماعی و جستجوی منافع با رفتار رأی‌دهی پاسخگویان در بین نسل دوم رابطه معنادار وجود دارد و برای نسل سوم بین همه متغیرهای مستقل با متغیر وابسته رابطه معنادار وجود دارد. نتایج کلی پژوهش نشان می‌دهد که الگوی رفتار رأی‌دهی ایرانیان ماهیتی پویا و نه ایستا دارد؛ به عبارت دقیق‌تر این الگو در طی چهار دهه‌ای که از عمر نظام جمهوری اسلامی می‌گذرد همواره دچار سیالیت و دگرگونی بوده و در گذر زمان از مفاهیم سنتی به سمت مفاهیم مدرن پیوسته در حال حرکت بوده به گونه‌ای که باعث ظهور پدیده جدیدی به نام تفنن‌گرایی سیاسی به عنوان یکی از مفاهیم غالب در جامعه و سیاست ایران شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

3. تصوف به مثابه روش تفکر و یا زیست اجتماعی، بررسی تاثیر گسترش فقه صوفیانه، در دوران پیشا مشروطه، بر بقا و رواج خرافه در ایران

رضا شفیعی اردستانی؛ سید جواد امام جمعه زاده؛ حمید نساج؛ سید محمد علی حسینی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 شهریور 1400

http://dx.doi.org/10.22034/ipsa.2021.436

چکیده

خرافه دستاورد جامعه ایست که از عقلانیت روی گردانده است. اینکه چرا جامعه‌ای دینی چون ایران قاجاری به ویژه در دوران پیشا مشروطه در دام خرافه افتاده، پرسشی است که مقاله حاضر در پی آن است. پاسخ ارائه شده متاثر ... بیشتر

مشاهده مقاله

تعداد مقالات ارسال شده	2,647
تعداد مقالات پذیرفته شده	102
درصد پذیرش	4
زمان پذیرش (روز)	187

گزارش آماری سالانه پژوهشنامه علوم سیاسی
عنوان	مقدار
تعداد مقاله	364
تعداد پذیرش	39
متوسط زمان تا اولین اقدام	2 روز
متوسط زمان تا اولین ارسال برای داوری	19 روز
متوسط زمان تا ارسال اولین بازنگری	41 روز
متوسط زمان داوری	131 روز
متوسط زمان پذیرش	107 روز
متوسط زمان عدم پذیرش	27
متوسط زمان انتشار (بعد از پذیرش)	230
درصد پذیرش	11
متوسط تعداد داوری	3

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 16 (1400)

دوره 15 (1399)

دوره 14 (1398)

دوره 13 (1397)

دوره 12 (1396)

دوره 11 (1395)

دوره 10 (1394)

دوره 9 (1393)

دوره 8 (1392)

دوره هفتم (1391)

دوره ششم (1390)

دوره پنجم (1389)

دوره چهارم (1388)

دوره سوم (1387)

دوره دوم (1386)

دوره اول (1385)

1. وبا و پزشکینه‌سازی: عوامل گذار به دولت مدرنِ مداخله‌جو در دوره قاجار

چکیده

2. مهمترین مولفه‌ها و شاخص‌های فرهنگ سیاسی ایرانیان در عصر شبکه‌های اجتماعی از منظر نخبگان دانشگاهی

چکیده

3. تحلیل مواضع و فرآیند بسیج منابع سازمان فدائیان خلق (اکثریت) و حزب مشروطه ایران

چکیده

4. گفتمان نواصلاح طلبی و گفتمان امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران؛ زیست-جنبش های ریزوماتیکی (1398-1392)

چکیده

5. سیاست گذاری ورزش در نظام تقنینی جمهوری اسلامی ایران (1380-1359)

چکیده

6. بحران کرونا؛ تغییر یا تداوم الگوهای حکمرانی در دولت جمهوری اسلامی ایران

چکیده

7. قدرت نرم کانون اصلی روایت استراتژیک در قدرت دیپلماسی (بررسی سه روایت در مورد ایران)

چکیده

1. عوامل مؤثر بر مشارکت شهروندان در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس؛ مطالعة موردی شهر تهران

چکیده

2. نقش فرهنگ اعتماد و عملکرد نهادهای سیاسی در ایجاد اعتماد سیاسی: بررسی پیمایشی دانشجویان دانشگاههای تهران

چکیده

3. نظریه آشوب؛ مدلی برای تحلیل پیچیدگی فضای سیاسی ایران

چکیده

4. عوامل محدود ماندن مشارکت سیاسی زنان (بررسی عوامل محدود ماندن تعداد نمایندگان زن در مجلس شورای اسلامی از دیدگاه زنان)

چکیده

5. الگوشناسی و بازشناسی انتقادی دموکراسی نزد جریان ایرانی متمایل به لیبرالیسم در دوره جمهوری اسلامی

چکیده

1. رویکرد دولت موقت نسبت به مسئله کردستان( علل جنبش و عوامل تشدید و تداوم بحران)

چکیده

2. الگویی برای تبیین رفتار رأی‌دهی بین نسلی ایرانیان مطالعه موردی: شهر اصفهان

چکیده

3. تصوف به مثابه روش تفکر و یا زیست اجتماعی، بررسی تاثیر گسترش فقه صوفیانه، در دوران پیشا مشروطه، بر بقا و رواج خرافه در ایران

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان