نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عباس کشاورز شکری ¹
• محمد رحمتی ²

¹ عضو هیئت علمی و استادیار دانشگاه شاهد

² دانشجوی دکتری جامعهشناسی دانشگاه تهران

چکیده

سؤال اصلی این تحقیق چگونگی و شیوه‌های عضوگیری نهضت آزادی است. روش این پژوهش تاریخی است که از انواع روش‌های تحقیق کیفی است و ابزار اصلی مورد استفاده، بهره‌گیری از مصاحبه‌های عمیق است. همچنین به‌عنوان مکمل از روش تحلیل اسنادی نیز استفاده شده است. برای این تحقیق از قبل نظریه‌ای درنظر گرفته نشد و تلاش شد که ابتدا براساس مطالعه اسنادِ گروه‌ها و سازمان‌های انقلابی، مدلی تهیه شود و سپس براساس یافته‌های تجربی به‌دست‌آمده از مصاحبه‌های عملی، مدل اولیه براساس استقراء، کامل شود. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که سران این گروه، از طبقه متوسط جدید محسوب می‌شدند، لکن غالب عضوگیری‌ها از دانشجویانِ طبقات متوسط و متوسط به پایین بوده و در سطح غیردانشجویی توانستند بازاریانِ روشنفکر را جذب کنند. در جذب کارگران، ناموفق بودند و توفیق چندانی در عضوگیری از زنان نداشتند. در عضوگیری‌ها، تأثیر بالای کاریزمایِ رهبران و منتسبان به گروه، به‌وضوح مشاهده می‌شود. بستر‌های عمده عضوگیری، انجمن‌های اسلامی و مسجد هدایت بود.

کلیدواژه‌ها

• نهضت آزادی
• مدل عضوگیری
• کاریزما
• مسجد
• حزب
• انجمن اسلامی