درحالی‌که مباحث مربوط به دولت و ساختارهای آن کماکان در محور مباحث علم سیاست قرار دارد، هر از چندگاهی زمزمه‌هایی از افول ملت ـ دولت‌ها شنیده می‌شود. آیا دولت وستفالیایی که از 1648 میلادی تا به امروز مراحل رو به توسعه خود را پشت سر نهاده به انتهای کار خود رسیده است و یا اینکه اکنون شاهد مقطع دیگری از تکامل تدریجی این الگوی سیاسی هستیم. این مقاله با عطف توجه به ریشه تحولات ملت ـ دولت‌ها، درصدد است تا تحولات و تغییرات ساختاری دولت‌ها را در سه وجه مفهوم، ساختار و نظریه سیاسی مورد بازاندیشی قرار دهد. بر این اساس نخست شاهد تحول مفهوم ارگانیکی دولت به مفهوم مکانیکی، سپس شاهد تحول ساختار دولت بزرگ به دولت کوچک و درنهایت نظاره‌گر تحول نظریه‌های حداکثرگرای دولت به نظریه‌های دولت حداقل هستیم. پرداختن به چالش‌های ساختاری فراروی ملت ـ دولت‌ها حُسن‌ختام مقاله خواهد بود.
ابتدای صفحه