نسبت جامعه‌شناسی معرفت مانهایم و پدیدارشناسی هوسرل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه تهران

چکیده

جامعه‌شناسی معرفت که با شلر و مانهایم در اوایل قرن بیستم مطرح شد، ریشه در تحولات علوم اجتماعی قرن نوزدهم و شکل‌گیری جریان‌های مخالف کارکردگرایی و رفتارگرایی داشت. در حوزه‌ی فلسفه نیز هوسرل در میانه‌ی جریان اثبات‌گرایی رئالیستی و ایده‌آلیسم، با این بحث که معنای پدیدار از هستی جدا نیست، پدیدارشناسی را به مثابه بدیلی برای هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی مطرح کرد و راه سومی برای شناخت جهان باز کرد. راهی که با گذر از دوگانگی ذهن و عین به منشاء شناخت و شکل‌گیری دانش در زیست‌جهان رسید و سنت فلسفی را پایه‌گذاری کرد که جامعه‌شناسی معرفت در سطح جامعه‌شناسانه می‌تواند به بهترین وجه آن را نمایندگی کند. اما از آن‌جا که این بخش از کار هوسرل چنانکه باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است و بسیاری پدیدارشناسی را تقدم سوژه بر ابژه در شناخت جهان می‌دانند آن را در مسیری کاملا متفاوت از جامعه‌شناسی معرفت پیدا می‌کنند. حال آنکه آثار مانهایم از حضور این جریان فکری و تداوم آن حکایت می‌کند. این مقاله با تفسیر و مقایسه‌ی آثار هوسرل و مانهایم، در تلاش است تا پیوندهای میان پدیدارشناسی و جامعه‌شناسی معرفت را بررسی کند. رویکرد هوسرل نسبت به مساله‌ی ذات و فرارفتن از دوگانگی سوژه و ابژه با مفهوم التفات و همچنین طرح مفهوم زیست‌‌جهان و بیناسوژگی و در نهایت تعریف واقعیت به مثابه‌ امری اجتماعی و اعتباری سه محوری است که این مقاله حول آن شکل می‌گیرد. اهمیت این مقاله در شناسایی این پیوندها و بررسی این صورت‌ها در حوزه‌ی مطالعات بینارشته‌ای و در شکستن مرزهای سنتی دانش و توجه به فلسفه در حوزه‌های انضمامی‌تر و برقراری پیوند میان این حوزه‌ها تعریف می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE RELATIONSHIP BETWEEN MANNHEIM’S SOCIOLOGY OF KNOWLEDGE AND HUSSERL’S PHENOMENOLOGY

نویسنده [English]

  • Tayebeh Domanlou
چکیده [English]

The Sociology of Knowledge, firstly presented by Max Scheler and Karl Mannheim during the second decade of 20th century, was rooted in the evolution of the social sciences at the latest years of 19th century and formation of the opposite trends named the functionalism and behaviourism. In the field of philosophy, Edmund Husserl introduced phenomenology as an alternative to the classical distinction between ontology and epistemology, and showed a third way to understand the world based on this argument that the meaning of the phenomena is not separated from its existence. Trying to overcome the duality of subjectivity and objectivity, Husserl, theorizing the concept of life-world as the origin of knowledge, established the philosophical tradition which sociology of knowledge best represented it at the sociological level. But since this part of Husserl’s work has been overly disregarded, many scholars considered phenomenology as transcendental idealism which presumes the priority of subjective knowledge and as a result they understand it in opposition to the sociology in general and sociology of knowledge in partial. However, the works of Mannheim, seeking the relation between thought and social existence, show the continuity of the phenomenological logic in sociology. By interpreting and comparing the works of Husserl and Mannheim, this paper tries to examine the connections between phenomenology and sociology of knowledge. Triple main subjects of this article are firstly the Husserl's approach to the problem of nature and the transition from the duality of the subjectivity and objectivity to the concept of intentionality; secondly, the concepts of life-world and inter-subjectivity, and finally defining the reality as the social and the relational phenomenon.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phenomenology
  • Sociology of Knowledge
  • Reality
  • Inter-Subjectivity
  • Life-World
  • آشتیانی, م. (1384). جامعهشناسیِ شناخت کارل مانهایم. تهران: نشر قطره.
  • پیتر برگر، بریجیت برگر، هانسفرید کلنر. (1394). ذهن بی خانمان؛ نوسازی و آگاهی. (م. ساوجی, مترجم) تهران: نشر نی.
  • توسلی, غ. (بهار 1368). پدیدارشناسی و جامعه شناسی پدیدارشناسی. نامه علوم اجتماعی، جلد اول، شماره دوم, 1-34.
  • توماس لوکمان، پتر برگر. (1387). ساخت اجتماعی واقعیت. (ف. مجیدی, مترجم) تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  • جمادی, س. (1385). زمینه و زمانه پدیدارشناسی؛ جستاری در زندگی و اندیشه های هوسرل و هایدگر. تهران: ققنوس.
  • دارتیگ, آ. (1384). پدیدارشناسی چیست؟. (م. نوالی, مترجم) تهران: سمت.
  • رشیدیان, ع. (1384). هوسرل در متن آثارش. تهران: نشر نی.
  • زاگزبسکی, ل. (1392). معرفت شناسی. (ک. بهبهانی, مترجم) تهران: نشر نی.
  • ساکالوفسکی, ر. (1384). درآمدی بر پدیدارشناسی. (م. قربانی, مترجم) تهران: گام نو.
  • علمداری, ج. م. (1394). زیستجهان و اهمیت آن برای نظریهی سیاسی. تهران: رخ‌داد نو.
  • کنوبلاخ, ه. (1390). مبانی جامعهشناسی معرفت (نسخه چاپ سوم 1394). (ک. راسخ, مترجم) تهران: نشر نی.
  • لیوتار, ژ. ف. (1375). پدیدهشناسی. (ع. رشیدیان, مترجم) تهران: نشر نی.
  • مانهایم, ک. (1380). ایدئولوژی و اتوپیا؛ مقدمه ای بر جامعهشناسی شناخت. (ف. مجیدی, مترجم) تهران: سمت.
  • مانهایم, ک. (1389). مقالههایی درباره جامعهشناسی شناخت. (ف. مجیدی, مترجم) تهران: نشر ثالث.
  • هکمن, س. (1391). وبر؛ گونهی ایدهآل و نظریهی اجتماعی معاصر. (ع. پ. رحمانی, مترجم) تهران: رخ‌داد نو.
  • هوسرل, ا. (1381). تاملات دکارتی؛ مقدمه ای بر پدیده شناسی. (ع. رشیدیان, مترجم) تهران: نشر نی.
  • هوسرل, ا. (1387). بحران علوم اروپایی و پدیدارشناسی استعلایی. (غ. جمالی, مترجم) تهران: گام نو.
  • هوسرل, ا. (1389). فلسفه و بحران غرب. (ر. د. شهابی, مترجم) تهران: انتشارات هرمس.
  • Greco, J. (1999). The Blackwell Guide to Epistemology. Blackwell Publishing Ltd.
  • Husserl, E. (1906). Introduction to Logic and Theory of Knowledge, Lectures 1906/07, Collected Work. (U. Melle, Ed., & C. O. Hill, Trans.) Netherlands: Springer (2008).
  • Husserl, E. (1970). The Crisis of European Sciences and Transcendental Phenomenology. (D. Carr, Trans.) Evanston: Northwestern University Press.
  • Muralt, A. d. (1974). The Idea of Phenomenology: Husserlian Exemplarism. (G. L. Breckon, Trans.) United States of America: Northwestern University Press.
  • Schutz, A. (1962). Collected Papers: The problem of Social Reality (Vol. I). (M. Natanson, Ed.) The Hague: MARTINUS NI]HOFF.
  • Schutz, A., & Luckman, T. (1973). The Structures of the Life-World. (J. Richard M. Zaner & H. Tristram Engelhardt, Trans.) Northwestern: Northwestern University Press.