پژوهشنامه علوم سیاسی

نقش توسعه اقتصادی در تحول فرهنگی؛ عصر پساجنگ در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

ظهور دولت سازندگی و برنامه تعدیل و توسعه اقتصادی لیبرالی و نیز تحول کالبدی فضای شهری نقطه چرخشی در تاریخ اخیر ایران بود. از سال 1368 به بعد، رشد سخت افزارهای اقتصادی جایگزین رکود دهه شصت شد. زیرساختهای اقتصادی در سطح کشور، از قبیل کارخانه، پالایشگاه، بندر، بزرگراه... نوسازی و تقویت شد و نهادهای ارتباطی و آموزشی و تفریحی و رفاهی در سطح شهرها ظهور کرد. در پی این تحولات یا به موازات آن، ایران شاهد تحولاتی در تقاضاها و ارزشها و رفتارها و سبک زندگی یا نرم افزارهای فرهنگی شد. مقاله حاضر در پی تقویت این فرضیه است که تحولات اقتصادی نقش علّی و ایجادی در تحولات فرهنگی داشت، و همانطور که فرهنگ در قدیم تاحدود زیادی مولود شرایط محیطی بود، اینک فضای جدید شهری متاثر از توسعه لیبرالی در حکم شرایط محیطی جدید بود. کمابیش به شکلی که در آغاز تمدن صنعتی غرب اتفاق افتاد، سخت افزارهای تمدنی مدرن، نرم افزار فرهنگی متناسب با خود را اقتضا کرد. آنچه طراح و مدیر اصلی این برنامه، هاشمی رفسنجانی، از آن زیر عنوان «توسعه آرام و طبیعی» نام برد، همان توسعه فرهنگی و سیاسی بود که تاحدودی به طور خودبه‌خود از درون توسعه اقتصادی بیرون آمد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

THE EFFECT OF ECONOMIC DEVELOPMENT ON CULTURAL CHANGE DURING POST-WAR PERIOD IN IRAN

نویسنده [English]

  • Morteza Mardiha

چکیده [English]

The appearance of the “Government of Construction” and “Liberal Economic Development and Modification Plan” as well as physical transformation of cities was a turning point in the recent history of Iran.Since 1989, the progress of economic hardware replaced the grand stagnation of 1960s.The economic infrastructures like plants, refineries, harbors, highways … were reconstructed and strengthened, and communicational and educational institutions and recreational - welfare centers appeared across the country.Following these developments or in parallel to these changes, some new demands, values and behaviors have become lifestyles or cultural software.This article is going to corroborate the hypotheses according to which the economic development had a causal role in cultural development and as the culture in old times was resulted from the environment conditions, today the new atmosphere of cities affected from liberal development is that new condition.Almost like what happened at dawn of the modern technical civilization in the West, the new urban facilities, like a new environment, necessitated its appropriate culture software.What Hashemi Rafsanjani, principal planner and director of that plan, called as “an even-tempered and natural development” was, in fact, a cultural and political progress which came gradually out from economic development. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adjustment
  • Construction
  • Economic Development
  • Cultural Change
  • Iran
امیرابراهیمی، مسرت، 1374، "تأثیرفرهنگسرای بهمن برزندگی فرهنگی واجتماعی زنان وجوانان تهران"، مجله گفتگو، شمارۀ 3.
اسمیت، آدام، ثروت ملل، ترجمه سیروس ابراهیم زاده، تهران، نشر پیام، 1357
بهنود، مسعود،   275 روزبازرگان ،تهران، نشرعلم، 1388.
برمن، مارشال، تجربه مدرنیته، ترجمه مراد فرهادپور.، طرح نو، تهران، 1379، ص 181
پینکر، استیون، لوح سپید: انکار مدرن ذات بشر، ترجمه بهزاد سروری، نشر نگاه معاصر، 1393
ترابی، تقی، مصاحبه باهفته نامه تجارت فردا، مرداد 1393.
"دوران سازندگی،تحلیلی برتحولات اجتماعی-سیاسی پس ازانقلاب اسلامی (1368-1376)"، مجله معارف، اردیبهشت 1382، شماره 12 (بی نام).
رضوی، مسعود، هاشمی و انقلاب، تهران، نشرهمشهری، 1376.
رفیع‌پور،فرامرز، توسعه و تضاد، انتشارات شرکت سهامی انتشار، تهران، 1380.
روزنامه کیهان، 4/2/58
روزنامه کیهان، 28/10/1382
زیباکلام، صادق،اتفاق‌‌فر، هاشمی بدون روتوش؛ پنجسال گفتگو با هاشمی رفسنجانی، انتشارات روزنه، تهران، 1395.
سروش، عبدالکریم،تفرج صنع، مقاله"صناعتوقناعت"،نشرصراط، 1375.
کلنیوسکی، نانسی، شهرهای جامعه، ترجمۀ محمدحسن خطیبی بایگی، انتشارات تیسا، 1393.
کاظمی، عباس، امر روزمره در جامعۀ پساانقلابی، فرهنگ جاوید، تهران، 1395.
فاضلی، نعمت الله، تجربه و تجدد؛ رویکردی انسان‌شناختی به امروزی‌شدن فرهنگ ایران، انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، 1393.
کاظمی،عباس، اباذری، یوسف، "زندگی روزمره و مراکز خرید در شهر تهران"، پژوهشنامه انسان‌شناسی،شماره 6، 1383.
مالینوفسکی، برانیسلاو، نظریه علمی فرهنگ، ترجمۀ منوچهر فرهومند، دفترپژوهش‌های فرهنگی، تهران، 1383.
مومنی، فرشاد، اقتصاد ایران در دوران تعدیل ساختاری، تهران، نشر نقش و نگار، 1395.
میرسلیم، مصطفی، جریانشناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی در ایران، 1357-1380، تهران، نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران، 1384.
میلانی، محسن، شکل‌گیری انقلاب ایران، تهران،گام نو، 1381.
نجاتی حسینی، سیدمحمود، کوثری، محمود، مشارکت شهروندی در جهان‌شهری: ایده‌های اجتماعی و رویه‌های چندفرهنگی، انتشارات جامعه و فرهنگ، تهران، 1392.
مصاحبه ماهنامه تجارت فردا با غلامحسین کرباسچی، 26/10/1392
http://life.shafaqna.com/FA/11819/نفسم-گرفت-از-این-شهر-گفت‌وگو-با-غلامحسین
http://tccim.ir/news/FullStory.aspx?nid=51980
مصاحبه کرباسچی با بی بی سی فارسی، 24/4/1386
http://www.bbc.com/persian/iran/story/2007/07/070715_ka-karbaschi2.shtml
مصاحبه کرباسچی با سایت اتاق بازرگانی، 4/6/96
http://tccim.ir/news/FullStory.aspx?nid=51980
هاشمی رفسنجانی در مصاحبه با کیهان، 28/10/1382
 مقاله اقتصاد نیوز درباره هاشمی رفسنجانی، 22/10/1395 (بی نام)
http://www.eghtesadonline.com/بخش-اقتصاد-کلان-3/170028-چگونه-اقتصاد-پس-از-جنگ-سربرآورد
مصاحبه عماد افروغ با خبر آنلاین، 2/7/1389
http://www.khabaronline.ir/detail/94886/Politics/parties
Bok, Drek; The Politicas of Happiness, Prinston University Press, Prinston & Oxford, 2010, Chapter 7.
Boudon, Raymond; Effets Pervers et Ordre Social, Paris, PUF, 1977.
Dahl, Robert A; A Preface to Econommic Democraty, Quantom Books, 1986.
Harris, Marvin, Cultural Materialism: The Struggle for a science of Culture, California, AltaMira Press, 1979.
Lipset, Simur Martin; Some Social Requisits of Democracy: Economic development and Political legitimacy, The American Political Science Review, Vol 53, N. 1, 1959.
Olson, Mancure; The logic of Collective Action, Harvard University Press, 1971.
Park, Robert and Burgess, Ernest; Introduction to the Science of Sociology, Chicago, University of Chicago Press, 1921.
Taylor, Edward B; Primitive culture, London, John Murray, 1920.
Nash, George H., The Conservative Intellectual Movement in America, intercollegate Studies Institute, Wilmington, 1996.
Hume, David, The History of Ingland from the Invasion of Julius Caesar to the Abdication of James the Second, London, 1884. Cited by Miller, D. 1981.
Burk, Edmond, Toughts and Details on scarcity, London, Rivington, 1800. Cited by Miller, D. 1981.
Friedman, Milton, Capitalism and Freedom, University oh Chicago Press, Chicago, 1962.
 Ryan, Alan, The Making of Modern Liberalism, Princton University Press, Princton and Oxford, 2012.
Charles Baudelaire, Le spleen de Paris, par Henri lemaitre, Ebooks libres et gratuits, 1868.
پژوهشنامه علوم سیاسی
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 2
بهار 1397
صفحه 87-115
  • تاریخ دریافت: 30 بهمن 1396
  • تاریخ بازنگری: 10 خرداد 1397
  • تاریخ پذیرش: 24 تیر 1397