پژوهشنامه علوم سیاسی

آینده پژوهی وضعیت علوم سیاسی در ایران بر اساس الگوی تحلیل روند STEEP(V)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

علوم سیاسی در ایران در طول این سال‌ها رشد کمّی و کیفی چشمگیری را تجربه کرده است که آسیب‌ها و کاستی‌هایی را نیز با خود داشته است. این پژوهش به هدف آینده‌پژوهی وضعیت علوم سیاسی در ایران در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که مبتنی بر روندهای درونی و محیطی کنونی در علوم سیاسی در ایران، چه رخدادها، پیامدها، تهدیدها و فرصت‌هایی برای این رشته محتمل است؟ در راستای پاسخ به پرسش اصلی، مبتنی بر داده‌های حاصل از مصاحبه‌های ساختمند و نیمه ساختمند از اعضای جامعه علوم سیاسی ایران، در قالب الگوی تحلیل روند STEEP(V)، رخدادهای و پیامدهای ناشی از عوامل اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، زیست‌محیطی، سیاسی و ارزشی بر علوم سیاسی بررسی شده و با ترسیم ماتریس SWOT ضمن برشماری نقاط قوت و ضعف، در مواجهه با فرصت‌ها و تهدیدها، استراتژی‌های تهاجمی، تدافعی، رقابتی و محافظه‌کارانه پیش روی سیاست‌گذاران ارائه می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تحقق اهداف اسناد بالادستی در حوزه علوم سیاسی منوط به اصلاح رابطه میان دستگاه‌های سیاست‌گذاری و دانشگاه، اولویت‌یابی شاخص‌های کیفی بر شاخص‌های کمّی، بازبینی نظام پاداش و تنبیه در حمایت از پژوهش‌های کاربردی و نظریه‌پردازانه و شناسایی استقلال و آزادی عمل علمی و صنفی برای جامعه علوم سیاسی ایران خواهد بود. در این راستا لازم است دولت نقش هدایتی و حمایتی را جایگزین نقش کنترلی و مدیریتی نموده و به جای نشستن در جایگاه یک متولی در نقش یک متقاضی ظاهر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Future study of Iranian political science Based on the trend analysis model (STEEP (V))

نویسندگان [English]

  • Hosein Salimi 1
  • Gholam Reza Haddad 2

1 Allameh Tabatabaei university

2 Assistant Professor of Political Science, Allameh Tabatabai University

چکیده [English]

علوم سیاسی در ایران در طول این سال‌ها رشد کمّی و کیفی چشمگیری را تجربه کرده است که آسیب‌ها و کاستی‌هایی را نیز با خود داشته است. این پژوهش به هدف آینده‌پژوهی وضعیت علوم سیاسی در ایران در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که مبتنی بر روندهای درونی و محیطی کنونی در علوم سیاسی در ایران، چه رخدادها، پیامدها، تهدیدها و فرصت‌هایی برای این رشته محتمل است؟ در راستای پاسخ به پرسش اصلی، مبتنی بر داده‌های حاصل از مصاحبه‌های ساختمند و نیمه ساختمند از اعضای جامعه علوم سیاسی ایران، در قالب الگوی تحلیل روند STEEP(V)، رخدادهای و پیامدهای ناشی از عوامل اجتماعی، فناورانه، اقتصادی، زیست‌محیطی، سیاسی و ارزشی بر علوم سیاسی بررسی شده و با ترسیم ماتریس SWOT ضمن برشماری نقاط قوت و ضعف، در مواجهه با فرصت‌ها و تهدیدها، استراتژی‌های تهاجمی، تدافعی، رقابتی و محافظه‌کارانه پیش روی سیاست‌گذاران ارائه می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که تحقق اهداف اسناد بالادستی در حوزه علوم سیاسی منوط به اصلاح رابطه میان دستگاه‌های سیاست‌گذاری و دانشگاه، اولویت‌یابی شاخص‌های کیفی بر شاخص‌های کمّی، بازبینی نظام پاداش و تنبیه در حمایت از پژوهش‌های کاربردی و نظریه‌پردازانه و شناسایی استقلال و آزادی عمل علمی و صنفی برای جامعه علوم سیاسی ایران خواهد بود. در این راستا لازم است دولت نقش هدایتی و حمایتی را جایگزین نقش کنترلی و مدیریتی نموده و به جای نشستن در جایگاه یک متولی در نقش یک متقاضی ظاهر شود.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "علوم سیاسی ایران"
  • " آینده پژوهی"
  • " الگوی تحلیل روند STEEP(V)"
  • "ماتریس SWOT"
  • "سناریو"
  • "استراتژی "
آمار آموزش عالی ایران سال تحصیلی 96-1395؛ تهران: موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی ایران؛ 1397
ادیبی، مهسا، تقوی، سیدمحمدعلی، مصطفوی، صابر، ضعف تحقیقات کمی در پژوهش های علوم سیاسی در ایران، مجله دانش سیاسی، سال شانزدهم شماره ۱ (پیاپی ۳۱، بهار و تابستان ۱۳۹۹)، صص ۲۵ -44
ازغندی، علیرضا:آموزش دانشگاهی علم سیاست، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دانشنامه، ش 10 و 11، پائیز و زمستان 1372
افتخاری، قاسم، بررسی روش­شناختی پایان­نامه­های دوره دکترای علوم سیاسی و روابط بین­الملل دانشگاه تهران، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 5، زمستان 1385، صص21-2
افضلی، رسول. «مدیریت بحران‌های سیاسی زلزله احتمالی تهران: بحران اقتدار و مشروعیت سیاسی»، دوره هفتم، شماره 2، فروردین 1391. ص 52.
برزگر، ابراهیم، کاربرد رهیافت بومی سازی کتب درسی علوم انسانی: با تاکید بر علوم سیاسی، نشریه پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، سال چهاردهم شماره ۲ (پیاپی ۲۲، زمستان ۱۳۸۸)، ص 73
پدرام، عبدالرحیم، و دیگران، آینده­پژوهی؛ مفاهیم، روشها، مرکز آینده­پژوهی علوم و فناوری دفاعی  مؤسسه آموزشی و تحقیقاتی صنایع دفاعی، چاپ اول، 1388
تقوی، سیدمحمدعلی، ادیبی، مهسا، ضعف سنت نقد در پژوهش علوم سیاسی ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره دوم، بهار 1389، صص 7-27
جمالی، حسین، جمالی، مکرمه، وضعیت رشته علوم سیاسی؛ اکنون و آینده؛ ارزیابی یازدهمین همایش سالانه انجمن علوم سیاسی ایران(اسفند )، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال سیزدهم شماره ۴ (پیاپی ۵۲، پاییز ۱۳۹۷)، صص ۳۹ -72
جمالی، حسین، بومی گرایی در علوم سیاسی؛ کدام جهت­گیری؟، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال ششم، شماره دوم، بهار 1390، صص97-63
حاجی یوسفی، امیرمحمد، آموزش درس اصول روابط بین الملل در دانشگاه های ایران: آسیب ها و راهکارها، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دوم شماره ۱ (پیاپی ۵، زمستان ۱۳۸۵)، ص 79
حسینی واسوکلایی، سید صمد، جمالی، حسین، امکان یا امتناع«بومی سازی علوم سیاسی»؛ در پرتو تجربه ی علوم سیاسی چین، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال دهم شماره ۲ (پیاپی ۳۸، بهار ۱۳۹۴)، صص ۳۵ -78
حقیقت، سیدصادق، آسیب­شناسی رشته علوم سیاسی در ایران، راهبرد فرهنگ، شماره نوزدهم، پائیز 1391، صص 54-78
خلیلی، محسن، بنیان گذاری گروه درس های روش شناسی در دوره کارشناسی علوم سیاسی (دانش افزایی میان رشته ای)، فصلنامه مطالعات میان رشته ای در علوم انسانی، سال سوم شماره ۱ (پیاپی ۹، زمستان ۱۳۸۹)، ص 83
دلاوری، ابوالفضل، ویژگی­ها و گرایش­های علوم سیاسی در ایران: نگاهی از دریچه نشریات تخصصی این رشته، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 5، 1385، صص 79-102
دین­پرست، فائز، کرمی، ساناز، ارزیابی وضعیت دانش سیاسی در ایران، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، پیاپی ۲۴ (بهار ۱۳۹۷)، صص ۶۷ - 93
رنجبر، مقصود، بحران علم سیاست در ایران، فصلنامه علوم سیاسی، سال ششم شماره ۴ (پیاپی ۲۴، زمستان ۱۳۸۲)، ص 95
سلیمی، حسین (مجری طرح)، طرح ممیزی رشته علوم سیاسی در ایران، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و انجمن علوم سیاسی ایران، 1391
سیدامامی، کاووس، جای خالی پژوهش­های تجربی در علوم سیاسی ایران، پژوهشنامه علوم سیاسی : بهار 1389 , دوره  5 , شماره  2 (18); صص143تا 162.
عاملی، سعیدرضا.  شهر مجازی علم ایرانی، سند راهبرد ملی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم،1387، صص 30-25
علی احمدی، علیرضا، ثقفی، فاطمه، فتحیان، محمد، ارایه متدولوژی تحلیل روند برای شکل گیری استراژی و آینده نگاری، مدیریت فردا نیمه دوم 1386 شماره 18، صص 4-16
عیوضی، محمدرحیم، آینده علوم سیاسی در ایران از نظر تا واقعیت، سیاست متعالیه، سال دوم، شماره پنجم، تابستان 1393، صص42-29
قدرتی، حسین، سردارنیا، خلیل­اله، کاستی­ها و انتظارات پژوهشی در علوم سیاسی ایران (بررسی کیفی و کمی)، فصلنامه مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، پیاپی ۶۷ (تابستان ۱۳۹۵)، صص ۲۴۷ -262
محبوبی اردکانی، حسین، تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، انتشارات: دانشگاه تهران ۱۳۵۴
محسنی، منوچهر، مبانی جامعه‌شناسی علم: جامعه، علم و تکنولوژی، انتشارات طهوری، 1392، چاپ ششم
محقر، احمد، آسیب شناسی دروس حقوقی دوره کارشناسی علوم سیاسی؛ کاربست رویکرد عملگرا در بازنگری محتوا ، منابع و شیوه­های آموزشی، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال سوم، شماره سوم، تابستان 1387، صص140-119
مقصودی، مجتبی، شقایق حیدری، الزامات بازنگری درس «سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» مقطع کارشناسی رشته علوم سیاسی، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال پنجم، شماره دوم، بهار 1389، صص224-189
مقصودی، مجتبی، بررسی توصیفی عناوین پایان­نامه­های رشته­های علوم سیاسی و روابط بین­الملل (دانشگاه­های دولتی شهر تهران)، پژوهشنامه علوم سیاسی، شماره 5، زمستان 1385، صص 143-154
ملکی­فر، عقیل و همکاران، «الفبای آینده پژوهی»، اندیشکده صنعت و فناوری(آصف) و مرکز آینده پژوهی علوم و فناوری دفاعی، انتشارات کرانه علم، 1385
منزوی، مسعود و دیگران، « محیط شناسی راهبردی بر اساس روش تحلیل روند و مدل STEEPV» ،  ماهنامه نگرش راهبری، شماره های 85و86، آذر و دی 1386، صص9-22.
مؤذن‌زادگان، حسنعلی (مجری طرح). طرح نقشه جامع علمی کشور، حوزه علوم اجتماعی، کمیته حقوق وعلوم سیاسی، کمیته علوم سیاسی، تهران: دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی، جلد اول، 1387
نصری، عبدالله. رویارویی با تجدد. ۱۳۸۶. جلد اول
نظری، علی اشرف، تحلیل و ارزیابی وضعیت رشته علوم سیاسی در ایران: سنجش نگرش استادان علوم سیاسی دانشگاه تهران، سال سیزدهم شماره ۱ (پیاپی ۴۹، زمستان ۱۳۹۶)
نظری، علی اشرف، ارزیابی وضعیت کمی و کیفی آموزش علوم سیاسی در ایران: مطالعه موردی دانشجویان رشته علوم سیاسی دانشگاه تهران، فصلنامه سیاست، سال پنجاهم شماره ۱ (پیاپی ۵۳، بهار ۱۳۹۹)، صص ۳۶۷ -383
Dutton,W.H. 1999. Society in the Line: Information Politics in the Digital Age, Oxford: Oxford University Press, p. 205.
Gellner, Ernest (1992). Plough, Sword, and Book. University of Chicago Press.
https://london.ac.uk/about-us
Lindamood, Katy, Distance Learning Vs. Traditional College available in http://www.ehow.
com see also Doug Valentine, Distance Learning: Promises, Problems, and Possibilities, available in http://www.westga.edu, see also Advantage And Disadvantage Of  Distance Learning , available in http://www.job-employment-guide.com, see also, 2009: Advantages & Disadvantages of Distance Learning, available in http://sparkcharts.sparknotes.com
پژوهشنامه علوم سیاسی
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 57
زمستان 1398
صفحه 75-110
  • تاریخ دریافت: 28 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 07 تیر 1399
  • تاریخ پذیرش: 04 مرداد 1399