تحلیل جامعه‌شناختی ناآرامی‌های آبان 1398

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس

2 استادیار جامعه‌شناسی، گروه مطالعات فرهنگی، مؤسسه مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

چکیده

فهم سازوکارهای زیربناییِ وقوعِ ناآرامی‌های آبان 1398 در ایرانْ هدفِ این پژوهش بوده که در قالب تحقیقیْ کیفی در سنت مطالعات فرهنگی به انجام رسیده است. در چارچوب‌بندی آن نیز از ابزارهای مطالعات اسنادی، مشاهدات میدانی، مصاحبه و آمارهای رسمی بهره برده‌ایم. در مرحله اول با مطالعه اکتشافی منطقه‌ای که بستر بخشی از این رویداد بود؛ فقر، نابرابری، حاشیه‌نشینی و نوعِ مشاغلِ غالب در آن را به عنوان مفاهیم کلیدی در این زمینه تشخیص دادیم. در گام بعد و در پرتو نظریه‌های متأخرِ مرتبط با مفاهیم به‌دست‌آمده دریافتیم که نه فقر، نه نابرابری و نه حاشیه‌نشینیْ که بی‌ثبات‌کاریْ در پیوندِ بیشتر با وقوع این حوادث بوده است. با این حالْ گزارش‌ها نشان می‌دهند در بسیاری از مناطقی که بی‌ثبات‌کاری در آنها رواج داشته، شاهد وقوع ناآرامی نبوده‌ایم. این یعنی هیچکدام از این موارد (فقر، نابرابری، حاشیه‌نشینی و بی‌ثبات‌کاری) به تنهاییْ قادر به تبیین چرایی وقوع این حوادث نیستند. در نهایت، با پشتیبانیِ تنوعِ مکانیِ وقایع آبان 1398 توسط ابزار مفهومی پریکاریا تحلیل این وقایع را بر اندیشه‌های استندینگ و ریف‌کین بنا کردیم. به عنوان نتیجه‌گیری کلی، با تعدیل رویکرد نظری استفاده شده -ضمن آنکه نمی‌توان در این زمینه از تحلیل طبقاتی سود جست- معتقدیم وقوع این ناآرامی‌ها در قالب عکس‌العمل‌هایی ماشین‌وار از طریق شکل‌گیریِ «ترس از فقر» در میان پریکریت‌هایِ جمعیتِ فعالِ جامعه قابل پیگیری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Iran' 2019 Demonstrations

نویسندگان [English]

  • Abdollah Valinejad 1
  • Abbas Kazemi 2
1 Ph.D. Student of sociology, Tarbiat Modares University
2 Assistant professor, Sociology, Department of Cultural and Social Studies, Institute of Cultural and Social Studies, Ministry of science, Tehran, Iran
چکیده [English]

Understanding the underlying mechanisms of the November 1998 riots in Iran has been the aim of this study, which has been conducted in the form of a qualitative research in the tradition of cultural studies. What we achieved was that poverty, inequality marginalization, job-instability, could not explain these events alone. Finally, by critically applying the conceptual tool of "pericaria" - and with the arguments in the text - we came to the conclusion that the occurrence of these unrests is traceable in the form of machine reactions through the formation and activation of a sense of "fear of poverty" among destabilizers of the active population.
Understanding the underlying mechanisms of the November 1998 riots in Iran has been the aim of this study, which has been conducted in the form of a qualitative research in the tradition of cultural studies. What we achieved was that poverty, inequality marginalization, job-instability, could not explain these events alone. Finally, by critically applying the conceptual tool of "pericaria" - and with the arguments in the text - we came to the conclusion that the occurrence of these unrests is traceable in the form of machine reactions through the formation and activation of a sense of "fear of poverty" among destabilizers of the active population.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran' 2019 Demonstrations
  • Precaria
  • Standing
  • Rifkin
استانداری البرز (1390). نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390، درگاه استانداری البرز، معاونت برنامه‌ریزی، دفتر آمار و اطلاعات GIS، قابل دسترس در: <https://alborz.mporg.ir>، [7/9/1399].
اُلین‌رایت، اریک (1399). فهم طبقه، ترجمه محمدحسین بحرانی، تهران، آگه.
بختیاری، فرنگیس (1398). «انسان آبان: کارگر به حاشیه رانده»، سایت پیوند، قابل دسترس در: <https://peywand.org>، [10/8/1399].
بهادری، آرش؛ بیگ‌محمدی، حسن و مسعود تقوایی (1396). «آسیب‌شناسی فرهنگی و اجتماعی بافت‌های مسأله‌دار شهری (مورد مطالعه: بافت‌های فرسوده کرج)»،  پژوهش‌های مکانی-فضایی،  دوره اول، شماره 2، صص: 32-16.
بیات، آصف (1399). سیاست‌های خیابانی (جنبش تهیدستان شهری)، ترجمه اسدلله نبوی چاشمی، تهران، شیرازه.
پیکتی، توماس (1396). سرمایه در قرن 21، ترجمه محمدرضا فرهادی‌پور و علی صباغی، تهران، کتاب آمه.
رضایی، محمد (1388).«ملاحظات روش‌شناختی در مطالعات فرهنگی»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره سوم، شمار 4، صص: 131-112.
روزنامه ابتکار (1399). بخش سیاست روز، به تاریخ: 13/03/1399.
ریف‌کین، جرمی (1379). پایان کار: زوال نیروی کار جهانی و طلوع عصر پسابازار، ترجمه حسن مرتضوی، تهران، دانش ایران.
زلکی، رضا (1380). «کرج ریودوژانیروی ایران می‌شود»، گزارش، شمار 125، صص: 48-47.
زنگی‌آبادی، علی و حسین رحیمی‌نادر (1389). «تحلیل فضایی جرم در شهر کرج»، حقوق، دوره چهلم، شماره 2، صص: 198-179.
زیاری، سمیه؛ فرهودی، رحمت‌الله؛ پوراحمد، احمد و حسین حاتمی‌نژاد (1396). «الگوی تأمین مسکن گروه‌های کم‌درآمد (مطالعه موردی: شهر کرج)»، پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره چهل و نهم، شماره 4، صص: 883-870.
ساعی، علی (1392). عقلانیت دانش علمی؛ روش‌شناسی انتقادی، تهران، آگه.
سایت‌خوان روزنامه دنیای اقتصاد (1399). بانک مرکزی نرخ تورم سال 98 را اعلام کرد/ بالاترین رکورد از سال 74، قابل دسترس در: <https://donya-e-eqtesad.com>، [3/9/1399].
شمشیری، محسن (1398). راه طی‌شده در اقتصاد ایران در 10 سال اخیر 98-1389؛ نگاهی به رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری، نرخ دلار، تورم و قدرت خرید مردم، سایت اقتصاد گردان، قابل دسترس در: <https://eghtesadgardan.ir>، [27/4/1400].
شهرداری کرج (1399). درگاه شهرداری کرج، قابل دسترس در: <https://shahrdari.karaj.ir>، [7/10/1399].
عظیمی، غلامرضا (1394). «تطورات مفهومی طبقه در اندیشه‌های مارکسیستی با تأکید بر آرای رایت»، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره شانزدهم، شماره 3، صص: 142-115.
فاطمی‌موحد، حمید؛ مهرعلیزاده، عیسی و حمید اللهیاری (1397). «مطالعه رابطه سرمایه اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی (پیمایش شهر کرج)»، انتظام اجتماعی، دوره دهم، شماره 2، صص: 51-27.
فرجی‌سبکبار، حسنعلی؛ ایرانخواه، احمد و حسن مومنی (1397). «تحلیل فضایی آسیب‌پذیری اجتماعی در مراکز پیراشهری (مورد مطالعه: حصارک کرج)»، جغرافیا و روابط انسانی، دوره اول، شماره 1، صص: 680-662.
فرهادپور، مراد (1399). گفتگو با مراد فرهادپور درباره قیام آبان 98: جبهه واحد پیش‌شرط وجود سیاست، رادیو زمانه، قابل دسترس در: <https://radiozamaneh.com >، [10/8/1399].
فرهودی، رحمت‌الله و ژیلا مداحی (1389). «بررسی کارکردهای مناطق شهری (مورد مطالعه شهر کرج)»، جغرافیای انسانی، دوره دوم، شماره 5، صص: 136-123.
صداقت، پرویز (1399). «یک سال پس از آبان»، سایت نقد اقتصاد سیاسی، قابل دسترس در: <https://pecritique.com >، [10/8/1399].
کاظمی، عباس (۱۳۸۶). «جامعه ‌جنبشی»، ماهنامه آیین، شماره ۱۱ و ۱۲، صص: 9-6.
کاویانی‌راد، مراد و سعید عزیزی (1392). «تبیین اسکان غیر رسمی از دیدگاه عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: روستای محمودآباد کرج)»، جغرافیای انتظامی، دوره اول، شماره 2، صص: 91-79.
گلپایگانی، فراز؛ حسینی، لقمان؛ ابتهاج، محمدحسین و مهشید عباسی‌فر (1396). سند توسعه مجلات، منطقه 4 کرج، محله فاز یک، شهرداری کرج، اسفند 1396.
مدنی، سعید (1399). آتش خاموش، نگاهی به اعتراضات آبان 98، تهران، مؤسسه رحمان.
مرکز آمار ایران (1385). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385، درگاه مرکز آمار ایران، قابل دسترس در:  <http://www.amar.org.ir>.
مرکز آمار ایران (1390). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390، درگاه مرکز آمار ایران، قابل دسترس در:  <http://www.amar.org.ir>.
مرکز آمار ایران (1395). نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395، درگاه مرکز آمار ایران، قابل دسترس در:  <http://www.amar.org.ir>.
مشکینی، ابولفضل؛ صادقی، یدالله و محمد اکبری (1392). «امنیت سکونت، کلید سکونت‌گاه‌های غیررسمی، مورد مطالعه: کلان‌شهر تهران (اسلامشهر، نسیم‌شهر و گلستان) و کرج در استان البرز»، جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، دوره بیست و چهارم، شماره 2، صص: 222-211.
میرزاخانی، علی (1398). ریشه پنهان اعتراضات 98، سایت خبری اقتصاد نیوز، قابل دسترس در: <https://www.eghtesadnews.com>. [1/12/1399].
Dehghanpishe, B. (2019). Iran says 200,000 took to streets in anti-governmental protests, Reuters, accessible in: <http://www.reuters.com>. [2021/07/27].
Kronauer, M. (2019). “Social exclusion and underclass, new concept for the analysis of poverty”, in book: Empirical Poverty research in a Comparative perspective, pp. 51-76.
Robinson, F & Grebson, N. (1992). “The Underclass: a Class apart?”, Critical Social policy, V. 12, N. 34, pp. 38-51.
Shahi, A., Abdoh-Tabrizi, E. (2020). “Iran's 2019-2020 demonstrations: The changing dynamics of political protests in Iran”, Asian Affairs, V. 51, N. 1, pp. 1-41.
Standing, G. (2011). The Precariate: The new Dangerous class, Bloomsbury Academic.
Zelly, E, W. J. (1995). “Is the underclass Really a Class?”, The journal of Sociology & Social welfare, V. 22, N. 1, pp. 75-85