اثر احساس تبعیض سیاسی و اجتماعی بر رفتار سیاسی ملی گرایانه و قوم گرایانه؛ مطالعه موردی قومیت های ساکن اهواز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

چگونگیِ سیاست‌ورزی و سرنوشت هر اجتماعی برآیندی از تعامل مردم و حاکمان است. فهم چگونگی و چرائیِ کنشگری و مشارکت سیاسی شهروندان برای بهبود سامان سیاسی و اجتماعی و رفع نابسامانی‌ها ضروری است. احساس تبعیض بر اساس قومیت از مسائلی است که کنشگری و مشارکت شهروندان را به اَشکال متفاوت متأثر می‌سازد و می‌تواند اقوام را به همگرایی یا واگرائیِ ملی سوق دهد. با نظر به تنوع اقوام در ایران، فهم لایه‌های مختلف مسئلة تبعیض و اثر آن بر اَشکال مشارکت سیاسی ضرورت دارد. در این راستا مسئلة اصلی ما بررسی اثر احساس دوگونه تبعیضِ سیاسی و اجتماعی بر دو سطحِ رفتار سیاسیِ ملی‌گرایانه و قوم‌گرایانه بوده و سوال اصلی این است که احساس تبعیض سیاسی و اجتماعی، چه اثری بر رفتار سیاسی ملی‌گرایانه و قوم‌گرایانه دارد؟ برای بررسی موضوع، از روش کمّیِ پیمایش و ابزار پرسشنامه در شهر اهواز استفاده شد. یافته‌ها نشان می‌دهد احساس تبعیضِ سیاسی از سوی گروه‌های قومی مختلف، احتمال مشارکت سیاسیِ ملی‌گرایانه و مشارکت سیاسیِ قوم‌گرایانه آنها را تقویت می‌کند. در مورد احساس تبعیضِ سیاسی، به ترتیب عرب‌ها، بختیاری‌ها و بهبهانی‌ها بیشتر احساس تبعیضِ سیاسی می‌کنند. هرچه میزان احساس تبعیض اجتماعی افزایش می‌یابد، مشارکت سیاسیِ ملی‌گرایانه کاهش می‌یابد اما فعالیت سیاسیِ قوم‌محور بیشتر می‌شود. گروه‌های قومیِ مختلف در روابط روزمرة اجتماعی با هم نیز احساس تبعیض دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Investigating the Effect of Political and Social Discrimination on Nationalist and Ethnocentric Political Participation (Case Study: Citizens of Different Ethnicities Residing in Ahvaz)

نویسندگان [English]

  • Ali TadayyonRad 1
  • Sara Najafpour 2
1 assistant professor of political science, shahid chamran university of ahvaz
2 assistant professor shahid chamran university of ahvaz
چکیده [English]

Discrimination on the basis of ethnicity is one of the issues that affect society and politics in different ways, and delay in its effects on political participation is also vital. Assessing the relationship between feelings of discrimination and political participation by distinguishing between types of discrimination and political participation will help to better understand the issue. Our main issue is to examine the effect of the feeling of political discrimination and social discrimination on national and ethnic political participation, and the main question is what effect do different types of discrimination have on different types of political participation? To investigate the issue, quantitative survey methods and questionnaire tools were used and researcher-made questionnaires were completed by the questioning 375 citizens of Ahvaz. The results show the feeling of political discrimination by different ethnic groups, the possibility of national political participation, and ethnic-based political participation It strengthens them. As for the feeling of political discrimination, the Arabs, Bakhtiari, and Behbahanis, respectively, feel more political discrimination. As the sense of social discrimination increases, so does national political participation, but so does the ethnocentric political activity. Different ethnic groups feel discriminated against in their daily social interactions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ahwaz
  • discrimination
  • ethnicity
  • political participation
  • legitimacy
  • political institutions
ابراهیمی، غلام(1383)، تاثیر قومیت بر فرآیند مشارکت سیاسی: دانشگاه تهران.
احمدی، حمید(1379)، قومیت و قوم گرایی در ایران؛ افسانه یا واقعیت، تهران:نشر نی.
امان‌پور، ‌سعید؛ و سحر حسن‌پور(1395)،‌ »سطوح برخورداری از خدمات بهداشت و درمان در شهرستانهای استان خوزستان با بهره‌گیری از تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی»، فصل نامه آمایش محیط، شماره 37
آمارنامه کلانشهر اهواز(1399)، اداره کل ارتباطات و امور بین الملل شهرداری اهواز، دسترسی(30/4/1401:‌ https://planning.ahvaz.ir/
بهنام پور، محسن؛ جوانمرد، کمال(1396)، «بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر میزان مشارکت سیاسی دانشجویان در انتخابات دوره دهم مجلس شورای اسلامی: مورد مطالعه دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان»، پژوهش اجتماعی، شماره 35، صص58 – 83.
پریزاد، رضا؛ فرجامی کیا، هادی(1397 )، «بررسی نقش تلویزیون در مشارکت سیاسی با تاکید بر انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری ایران»، مطالعات راهبردی علوم انسانی و اسلامی، شماره 14،‎صص 79 – 102.
جاوی، حبیب؛ نواح، عبدالرضا؛ هواسی، علی(1390)، بررسی عوامل اجتماعی، سیاسی و فرهنگی مؤثر بر مشارکت سیاسی :مطالعه موردی دانشجویان دانشگاه جامع علمی کاربردی واحد استان خوزستان، توسعه اجتماعی، دوره ششم - شماره 1 صص 211 - 226 .
چابکی، ام البنین(1382)، «جنسیت و مشارکت سیاسی»، فصلنامه علوم انسانی دانشگاه الزهرا، سال دوازدهم، شماره 44.
چلداوی، عماد(1400)، بررسی جامعه شناختی عوامل مرتبط بر هویت جمعی با تأکید بر نگرش‌های اجتماعی و فرهنگی، مورد مطالعه: جوانان قوم عرب شهرستان دشت آزادگان»، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی.
حمیدی هریس، رسول؛ راد، فیروز(1396)، «بررسی رابطه‌ سرمایه فرهنگی با مشارکت سیاسی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز»، مطالعات جامعه شناسی، شماره 35،صص65 – 81.
خواجه‌سروری، غلامرضا؛ نوربخش، سیدمسعود(1397)، «نحوه تاثیر رسانه‌های جمعی در مشارکت سیاسی شهروندان تهرانی»، جستارهای سیاسی معاصر، تابستان 1397، سال نهم - شماره 2 ،صص 55 – 81.
دیویر، کلود (1386)، درآمدی بر انسان شناسی ، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نشر نی.
رئوفی، میترا؛ و محمد باقر تاج الدین، ژیلا مشهدی میقانی(1396)، «تحلیل جامعه‌شناختی گرایش به هویت ملی و هویت قومی با تأکید بر احساس محرومیت نسبی دربین جوانان شهر ایلام»، مجله مطالعات اجتماعی ایران، یازدهم، شماره 2، تابستان 1396، ص5-24.
سرمد، زهره و دیگران (1384). روش های تحقیق در علوم رفتاری. تهران: انتشارات آگاه.
سلطانی فر، محمد (۱٣۷۹)،  بررسی نقش مطبوعات در ایجاد مشارکت سیاسی پس از جنگ تحمیلی، رساله دکتری، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران.
سواری، مسعود، و  سعید ملکی، ابراهیم معمری، مصطفی دهداری(1395)، سنجش و ارزیابی سطوح محرومیت فضایی زیرساخت های توسعه، نمونه موردی: استان خوزستان، مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال هشتم، شماره چهارم.
شفیعی‌نیا، عباس؛ و یعقوب احمدی(1397)، «فرایندهای تبعیض سیاسی – اجتماعی و هویت خواهی قومی، مورد مطالعه جوانان شهرستان سنندج و قروه»، علوم اجتماعی شوشتر، سال دوازدهم، تابستان ۱۳۹۷، شماره ۲ (پیاپی ۴۱)،صص179-212.
شورای فرهنگ عمومی کشور(1391) طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور، تهران: مؤسسه انتشارات کتاب نشر.
شهرداری اهواز(1398)، تحلیل اطلاعات جمعیتی شهر اهواز برگرفته از سرشماری نفوس و مسکن سال 1395، اداره کل ارتباطات و امور بین الملل شهرداری اهواز،   https://planning.ahvaz.ir/LinkClick.aspx?fileticket=r25FhvLX-uI%3d&tabid=4187&portalid=3&mid=6869
صالحی امیری، سیدرضا(1388)، دیریت منازعات قومی در ایران، چ2، تهران: کمیل.
طالبی، ابوتراب؛ و سجاد علیزاده(1397) «مطالعه پدیدارشناختی تجربه تبعیض و نابرابری قومی در بین دانشجویان کرد در دانشگاه های ایران»، جامعه شناسی ایران، سال نوزدهم، زمستان ۱۳۹۷، شماره ۴، صص1-25.
طیبی،عادل(1393)،‌ »بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر ادراک تبعیض در جامعه و برخی از پیامدهای آن، موردمطالعه شهروندان 18سال و بالاتر ساکن اهواز»، پایان نامه کارشناسی ارشد،  دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی.
فکوهی، ناصر(1389)، همسازی و تعارض  در هویت و قومیت، تهران: ‌نشر گل آذین.
کریمی، علی (1387)، مدیریت سیاسی در جوامع چندفرهنگی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
کریم‌زاده، علی؛ و سید فواد علوی، علی احمدی راد(1392)، در مقاله «آسیب شناسی مسائل قومی در جامعه ایران: بررسی موردی عرب های ساکن شهرستان اهواز»، علوم اجتماعی، بهار 1392 شماره 20،صص 47-69.
مرکز آمار ایران(1395)،‌ سرشماری عمومی نفوس و مسکن، نتایج سرشماری به تفکیک تقسیمات کشوری، دسترسی:31/4/1401:‌ https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_06_r.xlsx
مرکز آمار ایران(1401)، چکیده نتایج طرح آمارگیری نیروی کار بهار 1401،  https://www.amar.org.ir/news/ID/17398
مرکز پژوهش‌های مجلس(1396) آسیب‌شناسی سیاست‌ها و مقررات بازار کار ایران 1. شناخت وضع موجود بازار کار، با تأکید بر تفاوتهای استانی، (دسترسی: 15/4/1401): https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1040015
مقصودی، مجتبی(1380)، تحولات قومی در ایران: علل و زمینه‌ها، تهران:‌ موسسه مطالعات ملی.
میرزایی، سیدآیت‌‌الله(1399)، ‌ناسیونالیسم و قومیت در ایران، تهران: انتشارات آگاه‏‫.
نجات، جعفر؛ عبادالهی چنذانق، حمید؛ زحمت کش، حبیب الله(1393 )، «بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر مشارکت سیاسی (مطالعه موردی: جوانان 15 تا 29 سال استان بوشهر )»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شماره 26 صص 171 - 183.
نواح، عبدالرضا؛ تقوی‌نسب، سیدمجتبی(1386)، «تأثیر احساس محرومیت نسبی بر هویت قومی و هویت ملی مطالعه موردی: اعراب استان خوزستان»، جامعه شناسی ایران، سال هشتم، تابستان 1386، شماره 2، صص142-163.
نواح، عبدالرضا؛ حیدری، خیری(1395)، «بررسی هویت قومی و تاثیر آن بر احساس طرد اجتماعی(مورد مطالعه: عرب‌های شهر اهواز)»، فصلنامه راهبردی اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شماره هیجدهم، صص59-84.
نواح، عبدالرضا؛ قیصری، نوراله، تقوی نسب، سید مجتبی(1389)، «آسیب‌شناسی مسائل قومی در ایران مطالعه موردی عرب‌های ساکن شهرستان اهواز»، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، دوره سوم، شماره 3، صص71-47.
نواح، عبدالرضا؛ و سید عبدالحسین نبوی، خیری حیدری(1395) «قومیت و احساس طرد اجتماعی؛ مخاطرات اجتماعی پیش رو، مورد مطالعه قوم عرب شهرستان اهواز، جامعه شناسی ایران سال، هفدهم، زمستان ۱۳۹۵، شماره ۴،صص 74-104.
هیودی، محمدرضا(1384)، نقش تمایلات قومی در مشارکت سیاسی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی.
Barreto MA and Woods ND (2005). The Anti-Latino Political Context and its Impact on GOP Detachment and Increasing Latino Voter Turnout in Los Angeles County. In Segura G and Bowler S, (eds) Diversity in Democracy: Minority Representation in the United States. Charlottesville: University of Virginia Press, pp. 148–169.
Baumeister RF and Leary MR (1995). The need to belong: desire for interpersonal attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin 117 (3):497–529.
Calhoun-Brown, A., (1996). African American churches and political mobilization: the psychological impact of organizational resources. The Journal of Politics 58 (4):935–953.
Campbell AL (2003). Participatory reactions to policy threats: senior citizens and the defense of Social Security and Medicare. Political Behavior 25 (1):29–49.
Chong D and Rogers R (2005). Racial solidarity and political participation. Political Behavior 27 (4):347–374.
Chong D and Rogers R (2005). Racial solidarity and political participation. Political Behavior 27 (4):347–374.
Clancy, A., Hough, M., Rebbecca A.,and C. Kershaw, (2001). Crime, Policing and Justice: The Experience of Ethnic Minorities. Findings from the 2000 British Crime Survey. London: Home Office Research Development and Statistics Directorate.
Entrikin, Nicholas (2002), “Democratic Place-Making and Multiculturalism”, Human Geography, Vol 84, No 1:19-25.
Gee GC et al. (2009). Racial discrimination and health among Asian Americans: evidence, assessment, and directions for future research. Epidemiologic Reviews 31 (1):130–151.
Hagerty BM et al. (1992). Sense of belonging: a vital mental health concept. Archives of Psychiatric Nursing 6 (3):172–177.
Haney Lopez, IF., (2000). The social construction of race. In Delgado R and Stefancic J, (eds) Critical Race Theory: The Cutting Edge. Philadelphia, PA: Temple University Press, 163–178.
Hirschman C (2004). The origins and demise of the concept of race. Population and Development Review 30 (3):385–415.
Krieger, N., (1999). Embodying inequality: a review of concepts, measures, and methods for studying health consequences of discrimination. International Journal of Health Services 29 (2):295–352.
Michelson MR (2000). Political efficacy and electoral participation of Chicago Latinos. Social Science Quarterly 81(1):136–150.
Miller DT andMcFarland C (1991).When Social Comparison Goes Awry: The Case of Pluralistic Ignorance. In Suls J and Wills TA, (eds) Social Comparison: Contemporary Theory and Research. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates, 287–313.
Miller JM and Krosnick JA (2004). Threat as a motivator of political activism: a field experiment. Political Psychology, 25 (4):507–523.
Ngai, MM., (2004). Impossible Subjects: Illegal Aliens and the Making of Modern America. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Platt MB (2008). Participation for what? A policy-motivated approach to political activism. Political Behavior 30 (3):391–413.
Sanchez GR (2006). The role of group consciousness in political participation among Latinos in the United States. American Politics Research 34 (4):427–450.
Schildkraut, DJ., (2005). The rise and fall of political engagement among Latinos: the role of identity and perceptions of discrimination. Political Behavior 27 (3):285–312.
Stokes AK (2003). Latino group consciousness and political participation. American Politics Research 31 (4):361–378.
Tajfel H and Turner J (1986). The Social Identity Theory of Intergroup Behavior. In Worshel S and Austin W, (eds) The Psychology of Intergroup Relations. Chicago, IL: Nelson-Hall, 7–24.