اقتصاد سیاسی توسعه و مهندسی فرهنگی در ایران پس از انقلاب مشروطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی،دانشکده علوم انسانی،دانشگاه تربیت مدرس،تهران

2 عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

3 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

پارادایم دولت توسعه‌گرا و مقایسه آن با نوع دولت و سیاست‌های در پیش گرفته شده از سوی حاکمیت ایران در دوره‌های مشروطه و پهلوی می‌تواند به توضیح چرایی وضعیت کلی حاکم بر اقتصاد سیاسی ایران یاری رسانده و تا حدودی تفاوت‌های معنی‌دار در سطوح توسعه‌‌ای مناطق مختلف ایران و همپوشانی این تفاوت‌ها با شکاف‌های هویتی در این دوران را تبیین نماید. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی نسبت اقتصاد سیاسی توسعه در ایران با سیاست‌های مهندسی فرهنگی پس از انقلاب مشروطه است؛ در این راستا با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و علت‌یابی پسارویدادی، ماهیت دولت در ایران و کارکرد سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی آن در چارچوب اقتصادسیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. این پژوهش در پاسخ به این پرسش که اقتصادسیاسی توسعه در ایران و سیاست‌های مهندسی فرهنگی پس از انقلاب مشروطه چه نسبتی با یکدیگر داشته‌اند؟ نشان داده است که دولت در ایران چگونه با اتخاذ سیاست‌های مهندسی فرهنگی و با مشارکت بخشی از جریانات روشنفکری و دانشگاهی، مسیر توسعه ملی را در عمل به سمت تامین منافع نخبگان حاکم منحرف می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Cultural engineering and development in iran after the constitutional revolution

نویسندگان [English]

  • Mamand Ghaderi 1
  • Masoud Ghaffari 2
  • Shahrooz Shariati 3
1 Political science,humanity,tarbiat modares,tehran
2 Political science,humanity,tarbiat modares,tehran
3 Tarbiat Modares University
چکیده [English]

The paradigm of developmental state and its comparison with the type of government and policies pursued by the Iranian governments in the constitutional and Pahlavi periods can help us to explain situation of Iran's political economy and to some extent significant differences in development levels of the different regions of Iran and the overlap of these differences with identity gaps in this period. Iranian governments have not been developmental and by creating trade monopolies and a heavily backed industrial sector, extract wealth generated at community and concentrate it in the hands of members of the dominant coalition to redistribute these resources in addition to revenue of underground resources in the form of concessions and high-paying jobs for their supporters to reproduce the existing low-level balance. The response of the dominant elites of society and their organic intellectuals to the backwardness of the country against the West, have shaped the contemporary history of this country and the salient features, form of government, approaches and governance of different governments and politics in general in Iran for past century and half.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Development
  • political economy
  • cultural engineering
  • developmental state
  • identity
  1. آبراهامیان، یرواند (1386) اسلام رادیکال- مجاهدین ایرانی، ترجمه فرهاد مهدوی، آلمان، نشر نیما

    آبراهامیان، یرواند (1384). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشر نی( چاپ یازدهم)

    آبراهامیان، یرواند (1389). تاریخ ایران مدرن، ترجمه محمد ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشر نی (چاپ چهارم)

    اتابکی، تورج.یان زورشر، اریک(1385). تجدد آمرانه: جامعه و دولت در عصر رضا شاه، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس

    آخونزاده، فتحعلی(1357). مکتوبات، تبریز: نشر احیا

    اشرف، احمد (1359). موانع تاریخی رشد سرمایه داری در ایران: دوره قاجاریه، تهران: روزنه

    آفاری، ژانت (1385). انقلاب مشروطه ایران، ترجمه رضا رضایی، تهران: بیستون (چاپ سوم)

    اوانز، پیتر(1380). توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی. ترجمه عباس زند باف، عباس مخبر.تهران.طرح نو

    بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایرانwww.tsd.cbi.ir/display/content.aspx 

    بروجردی، مهرزاد(1387). روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی گرائی، ترجمه جمشید شیرازی، تهران، نشر و پژوهش فرزان روز.

    پوررضا، معصومه (1385). تقابل فرهنگی غرب و شرق، تهران: نشر ریحانه

    تبریزی، میرزا علی ( ثقه الاسلام )(1398). رساله لالان به کوشش محمد علی جهانی پور، نسخه اینترنتی

    جلال پور، شهره (زمستان 1391). تحلیل تغییر اسامی شهرهای ایران در دوره پهلوی اول و نقش فرهنگستان ایران، فصلنامه گنجینه اسناد، ، 44-63

    جمال زاده، محمد علی (1295). گنج شایگان، برلین: کاوه

    دادگر، حسن (1382). فساد مالی در تاریخ معاصر ایران، زمانه، شماره 9

    د ریورو، اسوالدو(1383). افسانه توسعه اقتتصادهای ناکارآمد قرن بیست و یکم. ترجمه محمود عبدالله زاده.تهران.اختران

    سازمان اسناد ملی، شناسه سند 7763/290، شماره بازیابی 7763/1/12، محل در آرشیو 823، آب

    سازمان اسناد ملی، شماره سند 39825/297، محل در آرشیو 424 و 1 آپ 1

    شادمان، سید فخرالدین (1389). تسخیر تمدن فرنگی، تهران: گام نو(چاپ دوم)

    شومپیتر،جوزف(1375)کاپیتالیسم،سوسیالیسم و دموکراسی.ترجمه حسن منصور.تهران، مرکز.چاپ دوم

    ضیا ابراهیمی، رضا (1396). پیدایش ناسیونالیزم ایرانی: نژاد و سیاست بی جاسازی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز

    عجم اوغلو،دارون.رابینسون،جیمز(1395).چرا کشورها شکست می خورند.ترجمه پویا جبل عاملی،محمدرضا فرهادی پور.تهران،دنیای اقتصاد(چاپ هفتم)

    عجم اوغلو،دارون.رابینسون،جیمز(1390).ریشه های اقتصادی دیکتاتوری و دکوکراسی.ترجمه جعفر خیر خواهان،علی سر زعیم.تهران.کویر

    عدم تعادل های منطقه ای در ایران (1360) سازمان برنامه و بودجه، معاونت برنامه ریزی و ارزشیابی، دفتر برنامه ریزی منطقه‌ای

    عیساوی، چارلز(1362). تاریخ اقتصادی ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: گستره

    عیساوی، چارلز(1368). تاریخ اقتصادی خاورمیانه و شمال آفریقا، ترجمه عبدالله کوثری، تهران: پاپیروس

    غنی نژاد، موسی (1395). اقتصاد و دولت در ایران، اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران

    غنی نژاد، موسی (1389). تجدد طلبی و توسعه در ایران معاصر، تهران: نشر مرکز (چاپ چهارم)

    فاتح، مصطفی (1358). پنجاه سال نفت ایران، تهران: پیام

    فوران، جان(1377). مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از سال 1500 میلادی مطابق با 879 شمسی تا انقلاب، ترجمه احمد تدین، تهران: خدمات فرهنگی رسا

    کرمانی، آغاخان(1379). سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، آلمان: نیما

    لفت ویچ،آدریان(1389). دموکراسی و توسعه.ترجمه احمد علیقلیان،افشین خاکباز.تهران: .طرح نو(چاپ سوم)

    لفت ویچ،آدریان(1384).سیاست و توسعه در جهان سوم.ترجمه علی رضا خسروی،مهدی میرمحمدی.تهران.ابرار معاصر تهران

    لیتل، دانیل(1381). تبیین در علوم اجتماعی(درآمدی به فلسفه علم الاجتماع). ترجمه عبدالکریم سروش. تهران.صراط.چاپ دوم.

    مارکس،کارل(1386).سرمایه(جلد چهارم).ترجمه ایرج اسکندری.تهران،فردوس

    مارکس،کارل(1378). گروندریسه:مبانی نقد اقتصاد سیاسی(جلد دوم).ترجمه باقر پرهام،احمد تدین، تهران: آگاه(چاپ سوم)

    مجله ایرانشهر، (1323-1324 ).تهران، اقبال

    مجله آینده (1304)، تهران

    مجله کاوه(1361)، تهران، نشر ویس

    مستشار الدوله، میرزا یوسف خان (1397). رساله یک کلمه به کوشش باقر مومنی، لندن: مهری

    نجف‌زاده مهدی و محمد خطیبی (1393)، "از مهندسی اجتماعی تدریجی تا مهندسی اجتماعی آرمانی: مقایسه تطبیقی رویکرد روشنفکران نسل اول و دوم پهلوی"، دو فصلنامه مسائل اجتماعی ایران، شماره دوم.

    نورث، داگلاس و دیگران(1396). خشونت و نظم های اجتماعی چهارچوب مفهومی برای تفسیر تاریخ ثبت شده بشر. ترجمه جعفر خیر خواهان و رضا مجید زاده،.تهران،روزنه

    نورث، داگلاس و دیگران (1394)، سیاست.اقتصاد و مسائل توسعه در سایه خشونت، ترجمه محسن میر دامادی.محمد حسین نعیمی پور.تهران، روزنه

    وحدت، فرزین (1395). رویارویی فکری ایران با مدرنیت، ترجمه مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس (چاپ پنجم)

    هالیدی،فرد(1358). ایران:دیکتاتوری و توسعه، ترجمه علی طلوع و محسن یلفانی، تهران:علم

    همایون کاتوزیان، محمد علی(1392). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز (چاپ نوزدهم)

    همایون کاتوزیان، محمد علی (1379). دولت و جامعه در ایران: انقراض قاجار و استقرار پهلوی، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز

     

    Aghajanian, Akbar (1983) Ethnic inequality in Iran: an overview, Faculty Working Papers. 13.

    Akbarzadeh, Shahram. Shahab Ahmad, Zahid. Laoutides, Costas. Gourlay, William: (2019) The Kurds in Iran: balancing national and rthnic identity in a securitised environment, Third World Quarterly 

    Asgharzadeh, Alireza: (2007) Iran and the challenge of diversity: Islamic Fundamentalism, Aryanist Racism, and Democratic Struggles, New York, Palgrave MacMillan

    Castells, Manuel: (1992) Four Asian tigers with a dragon’s head, in R.P. Appelbaum and J. Henderson(eds) States and Development in the Asian Pacific Rim(Newbury Park, CA, Sage), pp.33-70

    Chavez, John R (2011) Aliens in their native lands: the persistence of internal colonial theory, History Faculty Publications, Southern Methodist University

    Ghaffari, Masoud: (2000) Political Economy of Oil In Iran, London, Book Extra

    Gutierrez, Ramon a. (2004) Internal colonialism: An American Theory of Race, Du Bois Review: Social science Research on Race 1:2

    Hechter, Michael (2013) Alien rule, Cambridge University Press, Cambridge

    Hechter, Michael: (1977) Internal Colonialism: The Celtic Fringe in British National Development. University of California Press. Berkley and Los Angles

    Leftwich, Adrian: (1995) Bringing Politics Back: Towards a Model of Developmental State, The Journal of Development Studies, 31:3, 400-427

    Lipset, Seymour Martin: (1959) some social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy. The American Political Science Review, Vol. 53, No. 1, pp. 69-105.

    Mettam,Colin w. . Williams, Wyn Stephen (1998) Internal colonialism and cultural division of labor in the Soviet Republic of Estonia, Nations and Nationalism 4 (3), ASEN

    Mohammadpour, Ahmad. Soleimani, Kamal: (2020) Minoritisation of the other: the Iranian theo-ethnocratic state’s assimilatory strategies, Postcolonial studies

    Naude, Wim. Szirmai, Adam. (2012) The importance of manufacturing in economic development: past, present and future perspectives. United Nations University. UNU-MERIT working paper series.

    Parris, Thomas M. Kates, Robert W (2003). Characterizing and Measuring

    Sustainable Development, Annual review of environment and resources, volume 28

    Perez-Caldentey,Esteban (2008) The Concept and Evolution of the Developmental State. International Journal of Political Economy, vol. 37, no. 3, pp. 27-53

    Romano, David: (2006) The Kurdish Nationalist Movement: Opportunity, Mobilization and Identity, Cambridge University Press

    Romano, David. Gurses, Mehmet (2014) Conflict, Democratization, and the Kurds in the Middle East. PALGRAVE MACMILLAN, New York

    1. Kim, Kwan. (1991) The Korean Miracle (1962-1980) Revisited: Myths and Realities in Strategy and Development. Kellogg Institute

    Sambanis, Nicholas. Shayo, Moses. (2013) Social Identification and Ethnic Conflict. American Political Science Review, vol.107, No.2

    Soleimani, Kamal. Mohammadpour, Ahmad (2019) The securitisation of life: Eastern Kurdistan under the rule of a Perso-Shi’i state. Third World Quarterly

    Stansfield, Gareth. Shareef, Mohammad (2017) The Kurdish Question Revisited, Oxford University Press

    Su, D. and Y. Yao. (2016). Manufacturing as the Key Engine of Economic Growth for Middle-Income Economies. ADBI Working Paper 573. Tokyo: Asian Development Bank Institute

    Szirmai, Adam: (2012) Industrialisation as an engine of growth in developing countries,1950-2005.Structural changes and economic dynamics.Elsevier

    Takagi, Yusuke & all (2019) Developmental State Building: The Politics of Emerging Economies, Springer Nature, Singapore

    Vali, Abbas: (2011) Kurds and The State in Iran: The making of Kurdish identity, London, I.B.Tauris & co Ltd

    Vaziri, Mostafa. (1993) Iran as imagined nation: the construction of national identity. Paragon House. New York

    Wyn Williams,Stephen. (1977) Internal Colonialism, Core-Periphery Contrasts and Devolution: An Integrative Comment. The royal Geographical Society. Area, vol.9, no.4, pp.272-278

    Word bank, www.worldbank.org/country/ir

    Yildiz, Kerim. B.Taysi, Tanyel: (2007) The Kurds in Iran: The past, Presesnt and Future. London, Pluto Press