تحلیل روایت کنش جمعی روزنامه‌نگاران؛ از توسعه‌ی مطبوعات در ایران تا نهادینه نشدن توسعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

2 دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده‌ علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

3 دانشیار جامعه‌شناسی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

«کنش جمعی» ظرفیت و کیفیت ارتباطی آن دسته از بازیگران اجتماعی است که از طریق تفاهم و تعهدات مربوط به نقش، اراده‌های فردی را از طریق اراده‌های جمعی تحقق می‌بخشند، و تغییر نهادی منجر به توسعه را، از طریق ترغیب اراده‌ی سیاسی به پذیرش «خیر عمومی»، سبب می‌شوند. این پژوهش با محوریت مفهوم «کنش جمعی»، با رد آن‌دسته از دیدگاه‌های رایج در تحلیل معضل توسعه‌نیافتگی مطبوعات در ایران که به ارائه‌ی راه‌حل‌های بالا به پایین می‌پردازند، براین باور است که فقدان شکل‌گیری «عاملیت نهادی» از مسیر نهادهای صنفی که با حضور همه‌ی کنشگران مطبوعاتی امکانپذیر است؛ حلقه‌ی گمشده‌ی توسعه نیافتگی مطبوعات در ایران است.  
این تحقیق دوره‌ی زمانی پس از خرداد 1376 تا خرداد 1401 را شامل می‌شود. داده‌های مورد نیاز با  انجام مصاحبه‌ی روایتی با روزنامه‌نگاران و بهره‌گیری از متون و داده‌های کتبی جمع‌آوری شد. درتحلیل داده‌ها، از شیوه‌ی تحلیل روایتی با بهره‌گیری از مدل تماتیک برای مضمون‌سازی استفاده گردید. با استفاده از نمونه‌گیری «هدفمند ترکیبی» تلاش شد تا دستیابی به «نمایابی یا تطبیق‌پذیری داده‌ها» امکان‌‌پذیر شود.
نتایج بیانگر آن هستند که در تشکل‌های صنفی مطبوعاتی، روابط «غیریت‌سازانه» با سایر نهادهای قدرت، جای خود را به روابط با «همکاران» داده که اغلب امکان دستیابی به «اجماع» برای برداشتن گام‌های لازم و کنش‌های جمعی موثر برای توسعه را از میان برده و یا بسیارکاهش داده‌است. همچنین فرآیندهای ناپایدار توسعه‌ی مطبوعات در ایران به ویژه در مجموعه‌ها و انجمن‌های صنفی دچار فقدان «روابط موثر اجزا»ست، که نهادسازی کنش‌ جمعی را با مشکل مواجه می‌کند. «منابع هویتی» و «حرفه‌یی» به «منابع مادی» پیوند ندارد و از اینرو نمی‌تواند به «اقدامات هژمونیک» و شکل‌گیری«عاملیت نهادی» که برای تثبیت گفتمان‌های توسعه لازم  است منجر شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The narrative analysis of the collective action of journalists; from the development of the press in Iran to the absence of the institutionalization of development

نویسندگان [English]

  • Nasrin Pourhamrang 1
  • Mohammad Esmaeil Riahi 2
  • Nader Razeghi 3
1 Ph.D. student in sociology, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
2 Associate Professor of Sociology, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
3 Associate Professor of Sociology, Department of Social Sciences, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Mazandaran, Babolsar, Iran.
چکیده [English]

“Collective action” is the capacity and communicative quality of those social actors that fulfill individual determinations through collective determinations building on the understanding and commitments related to the role. As such, they trigger the institutional change resulting in development through incentivizing the political will to accept the “public good.”
Centered around the concept of “collective action,” the present study rejects the general arguments in the analysis of the lack of development of the press in Iran that aim at presenting top-down solutions. It contends that the absence of institutional agency via press syndicates, which can be made possible with the participation of all media practitioners, is the missing link of the underdevelopment of the press in Iran.
This study covers the time period after June 1997 up to June 2022. The data required were gathered through the conduction of in-depth narrative interviews with journalists as well as building on textual sources and data available in written forms. For data analysis, the narrative analysis method has been used through a thematic model for thematization. Drawing on the mixed purposive sampling method, an effort has been made to ensure compatibility sampling to achieve representativeness.
The results signify that in press syndicates, “antagonizing” connections with other power centers are replaced by relationships with the “co-workers” that often eliminate the possibility of a consensus for taking essential steps and furthering impactful collective action, or significantly minimize such possibilities.
Also, the unsustainable development processes of the press, especially in associations and syndicates, lack the “effective connection of the constituents” that hamper the institution-building of the collective action. Identity-oriented and professional resources are not attached to material resources, and as such cannot result in “hegemonic actions” and the emergence of institutional agency required for solidifying the development discourses.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Press
  • Journalists
  • Collective action
  • Institutional agency
  • Trade unions

مراجع

- اری، جان (1392)" کنش جمعی"، در فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، آوتویت، ویلیام.، تام باتامور (ویراستاران)، تهران،  ترجمه‌ی حسن چاوشیان، نشر نی، صص: 766-765
- ارکان‌زاده یزدی، سعید(1400) گزارش مطبوعات ایران(1398- 1390)، تهران، پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات
- اسماعیل‌تبار، مهدی، ایمانی، محمدنقی؛ صالحی امیری، سیدرضا (1395)، "بررسی چالش های مطبوعات در ایران به منظور ارائه الگوی مطلوب مدیریتی" در  مطالعات علوم اجتماعی ایران ، سال سیزدهم، ش3 (پیاپی50)
- ایرنا (11 مهر 1400) "تحلیل نظرسنجی اخیر ایسپا؛ چرا سهم روزنامه‌ها در بازار تقاضای مخاطبان کمتر از یک درصد است؟"، بازیابی شده در تاریخ (1/8/1401)، https://www.irna.ir/news/84486798/
- اسدی، علی(1387) "تنگناهای مطبوعات در ایران"، منتشر شده در "مجموعه مقالات نخستین سمینار بررسی مسایل مطبوعات ایران(برگزار شده در اسفند 1369)، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، صص 54-48
- باختین، میخاییل‌(1387)، تخیل مکالمه‌ای، ترجمه‌ی رویا پورآذر، نشر نی.
باقی، عمادالین(1394)، بهار رکن چهارم‌: مروری بر جنبش مطبوعات اصلاح‌طلب (1376 - 1379) (توسعه سیاسی و رسانه‌ها)، چاپ دوم، تهران، انتشارات سرایی.
- برمن، مارشال(1379) تجربه‌ی مدرنیته، هرآنچه سخت و استوار است دود می‌شود و به هوا می‌رود، ترجمه‌ی مراد فرهادپور، تهران، انتشارات طرح نو
- بودون، ریمون و فرانسوا بوریکو(1385) فرهنگ جامعه‌شناسی انتقادی، ترجمه ی عبدالحسین نیک گهر، انتشارات فرهنگ معاصر
-‌ بهرامپور، علی (1380)، "بررسی‌ مقایسه‌ای‌ و آماری‌ وضعیت‌ انتشار مطبوعات‌ بعد از انقلاب‌ اسلامی‌ در مقایسه‌ با شاخص‌های‌ منطقه‌ای‌ و جهانی‌ و نشریات‌ فارسی‌ چاپ‌ خارج"‌، فصلنامه رسانه‌، سال‌ 12، ش‌4 (پیاپی 48)، صص 93-82
- بهرامپور، شعبانعلی (۱۳۸۴) مطبوعات در دوره اصلاحات، چالش‌ها و تحولات، ‌ چاپ اول، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
- بهرامپور، شعبانعلی(1387) "علل و اسباب توسعه مطبوعات پس از دوم خرداد"، در مجموعه مقالات سومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران (تهران، اسفند 1383) ،نسخه‌ی الکترونیکی ISBN 964-6757-97-9، صص103-93، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها، صص 115-104
- جعفری، مهرنوش (1387)، "درآمدی بر راهبردهای توسعه مطبوعات"، در مجموعه مقالات سومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران (تهران، اسفند 1383) ،نسخه‌ی الکترونیکی ISBN 964-6757-97-9، صص91-52، تهران، دفتر مطالعات و توسعه رسانه‌ها
- خانیکی، هادی (1397)، قدرت، جامعه مدنی و مطبوعات، تهران، طرح نقد
- خانیکی،هادی(1387)، "مقدمه‌ای بر ضرورت گسترش و تعمیق آموزش روزنامه‌نگاری در ایران"، منتشر شده در مجموعه مقالات نخستین سمینار بررسی مسایل مطبوعات ایران(برگزار شده در اسفند 1369)، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، صص 121-114
- خانیکی، هادی و کوهستانی، مرضیه(1394) "روزنامه نگاری کُنشگر، چشم اندازی نو در ارتباطات توسعه (مطالعه موردی: رسانه‌ای شدن میراث فرهنگی در ایران)"، فصلنامه رسانه، سال 26، ش 3.
- شکرخواه، یونس(1378)، "بایدها و نبایدها در عرصه روزنامه‌‌نگاری حرفه‌ای(گزارش مطبوعاتی)"، رستگار، لیلا؛ کلانتری، علی؛ محمدپور، معصومه و ملاعلی، ماندانا(گزارشگران)، تهران، فصلنامه رسانه، سال دهم، شماره یکم(پیاپی 37)، صص 15-4
- فرقانی، محمدمهدی(1377)،"روزنامه‌نگاری آرمانی در جامعه مدنی"؛ شرایط و مقتضیات، تهران، فصلنامه رسانه، سال نهم، ش 2(پیاپی 34)، صص 13-2
-قاسمی، فرید (1394)، مطبوعات ایران در قرن بیستم، تهران، (چاپ دوم)، نشر قصه
- قلی‌زاده، محمدعلی, راد، فیروز و محمدزاده، مرتضی. (1400). بررسی رویکرد دولت‌های اصلاحات و اصول‌گرا نسبت به مطبوعات و شبکه‌های اجتماعی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، -. doi: 10.22034/jcsc.2021.540790.2476
- محمدپور خبازی، سارا و محمدپور خبازی، ندا(1391)، "بررسی عوانل سیاسی موثر در توسعه‌ی آزادی مطبوعات در ایران" در  مطالعات رسانه‌ای، سال هفتم، ش 19، صص 34-21.
- معتمدنژاد، کاظم(1377)، "بررسی شرایط پیشرفت نشریات مستقل و کثرتگرا"ا، در بررسی مسائل مطبوعات ایران (دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران-مجموعه مقالات- ج 1)، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، صص 65-15
- میرزایی، خلیل (1395) کیفی پژوهی، پژوهش، پژوهش‌گری و پژوهش‌نامه نویسی(مجموعه‌ی دو جلدی)، نشر فوژان
- نمک‌دوست تهرانی، حسن (1377) "مبانی استقلال حقوقی حرفه روزنامه‌نگاری، نظرسنجی از روزنامه‌نگاران شاغل در واحدهای مطبوعاتی ایران"، در بررسی مسائل مطبوعات ایران (دومین سمینار بررسی مسائل مطبوعات ایران-مجموعه مقالات- ج 1)، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها، صص 458- 408
- نوروزی، کامبیز (10/2/ 1387) میزگرد بررسی وضعیت مطبوعات در دانشگاه تهران؛ اظهارات نوروزی، سحرخیز و فضائلی، در میزگرد "مرثیه‌ای بر یک رویا " با موضوع « بررسی وضعیت مطبوعات در کشور با محوریت بررسی توقیف نشریات» در محل انجمن اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، بازیابی شده در 26/9/99 از https://www.isna.ir/news/8702-05715/
- هوارث، دیوید (1377) "نظریه گفتمان"، ترجمه سیدعلی اصغر سلطانی، فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی، دوره 1، شماره 2، صص: 183-156
 
 
- Abdelnour, S., Hasselbladh, H., & Kallinikos, J. (2017). Agency and Institutions in Organization Studies. Organization Studies, 38(12), 1775–1792. https://doi.org/10.1177/0170840617708007
- Berman, M. (1988). All that is solid melts in to air: The experience of modernity. Printed in the United States of America: Penguin Books.
- Arsenault, A. & Powers, S., (2010), Media Map: The Impact of Media Development Worldwide, Internews: Washington DC, http://www.mediamapresource.org/wp- content/uploads/2011/04/Media-Map-LiteratureReview-Final.pdf
- Bitektine, A., & Haack, P. (2015). The “macro” and the “micro” of legitimacy: Toward a multilevel theory of the legitimacy process. Academy of Management Review, 40, 49–75.
Bruner, J. (1985) Narrative and paradigmatic modes of thought. In J. Bruner (2006). –
- Clandinin ,D .J & ,Rosiek ,J.,(2007) Mapping a landscape of narrative inquiry : Borderland spaces and tensions .Handbook of narrative inquiry :Mapping a methodolog y :Sage .pp.35-75
- Cohen, B., (1963), The Press and Foreign Policy. Princeton: Princeton University Press.
- Coyne, C. J., Leeson.P.T. (2004), “Read All About It! Understanding the Role of Media in Economic Development,” Kyklos. 57: 21-44.
- Commons, J. R. (1970). The Economics of Collective Action. Madison: The University of Wisconsin Press.
- Chavance, B. (2012), John Commons's organizational theory of institutions: a discussion, Journal of Institutional Economics, (ISSN: 1744-1374, EISSN: 1744-1382)
- Fabella, R. V. (2011) ‘Development Thinking and the Rise of Human Agency’, in R. V. Fabella, et al. (eds) Built on Dreams, Grounded in Reality: Economic Policy Reform in the Philippines (Philippines: The Asia Foundation): 225–51.
- Emirbayer, M., & Mische, A. (1998). What is agency? American Journal of Sociology, 103, 962–1023.
- Foucault, M. (1980) Power/Knowledge, ed. Gordon, C., New York: Pantheon.
- Gamson, W. A. (1975). The strategy of social protest. Homewood, IL: The Dorsey Press.
- Gottweis, Herbert (2003), ‘Theoretical strategies of poststructuralist policy analysis: Towards an analytics of government’, in Maarten Hajer and Hendrik Wagenaar (eds), Deliberative Policy Analysis: Understanding Governance in the Network Society, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 247–265.
- Griggs, S. & Howarth, D., (2016). Discourse theory. In: Handbook on Theories of Governance. Editors: Ansell, C. and Torfing, J., pages: 309-322 Cheltenham, UK, Edward Elgar Publishing.
-  Hasselbladh, H., & Kallinikos, J. (2000). The project of rationalization: A critique and reappraisal of neoinstitutionalism in organization studies. Organization Studies, 21, 697–720.
- Hedström, P., & Ylikoski, P. (2010). Causal mechanisms in the social sciences. Annual Review of Sociology, 36, 49–67.
 - Hutchison, J., Hout, W., Hughes, C., & Robison, R. (2014). Political economy and the aid Industry in Asia. Houndmills: Palgrave Macmillan.
- Laclau, E., & Mouffe, C. (2001). Hegemony and Socialist Strategy: Towards a Radical Democratic Politics. 2ed. London: Verso.
- Lowenstein, R. (1970). Press freedom as a political indicator. In H.D. Fischer and J.C. Merrill (Eds.), International Communication, Media, Channels, Functions (pp. 129-142). New York: Hastings House, Publishers.
-  Macy, M., & Benard, S. (2006). The Cambridge dictionary of sociology (B. S. Turner, Ed.). Cambridge, New York: Cambridge University Press.
- Scott, J. (2014). Dictionary of sociology (4th ed.). New York: Oxford University Press.
- McCombs, M., E. & Shaw, D., L., (1972), “The Agenda Setting Function of the Mass Media.” Public Opinion Quarterly 36: 176-87.
- Norris, P., (2006), “The Role of the Free Press in Promoting Democratization, Good Governance, and Human Development Democratization,” Paper presented at the UNESCO meeting on World Press Freedom Day: Media, Development, and Poverty Eradication, Colombo, Sri Lanka 1-2 May 2006
- Oberschall, A. (1973). Social conflict and social movements. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall.
-Olson, M., (1965). "Logic of collective action: Public goods and the theory of groups". Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Paul, TM. , (2013) Narrative Interviews: An Alternative Method to the Study of Mentoring Adoption by Information Systems Project Managers, Science Direct: Procedia Technology (2013), 9 pp. 638-645.
- Pérez-González, S. (2020). Mechanistic explanations and components of social mechanisms. European journal for philosophy of science, 10, 1-18.  
- Phuong, V., T., (2020), Media for the Sustainable Development and the Strength
of the Press, International Journal of Social Science and Humanity, Vol. 10, No. 1. Pp. 22-28.
 - Roy, Sanjukta, (2011), Overview Report: Measuring Media Development, Internews & World Bank Institute: Washington DC, http://www.mediamapresource.org/wpcontent/uploads/2011/04/MeasuringMediaDev.MediaMap.pdf
- Tilly, C. (1978). From mobilization to revolution. Reading, MA: Addison- Wesley.
-Tilman, R. (2008). John R. Commons, the New Deal and the American Tradition of Empirical Collectivism. Journal of Economic Issues, 42(3), 823–851. doi:10.1080/00213624.2008.11507181
-Urry, J. (2006). Collective action, in "The blackwell dictionary of modern social thought" (2nd ed.) (W. Outhwaite, Ed.). Malden, MA: Blackwell
-Vokes, R. (2017). Media and Development (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315797823.
- Wolcott, HF. (2008), Writing Up Qualitative Research, Third Edition, London: Sage Publications Ltd.
پژوهشنامه علوم سیاسی
دوره 17، شماره 4 - شماره پیاپی 68
شماره 68
آذر 1401
صفحه 119-158

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 مهر 1401
  • تاریخ بازنگری: 09 آذر 1401
  • تاریخ پذیرش: 14 دی 1401

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار