تحولات سیاسی و اجتماعی پس‌ از انقلاب اسلامی و بازتاب آن بر وضعیت زنان ایرانی در عرصه هنر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری گروه علوم سیاسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی کرمانشاه

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی کرمانشاه

3 دانشیار گروه تاریخ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه

چکیده

مطالعه وضعیت زنان در طول چهار دهه بعداز انقلاب اسلامی گواه تغییرات جدی و معناداری در وضعیت و جایگاه آنان در هردو سپهر فردی و جمعی است. زنان از فردای بعداز انقلاب تا پایان دهه چهارم انقلاب تغییراتی را در وضعیت خود تجربه کرده‌اند که موجب شکل‌گیری الگویی از زن در جامعه شده‌است که تقریبا متفاوت از الگوی مورد تأیید حاکمیت است. ازجمله عرصه‌هایی که روند این تغییر و تحولات را به خوبی نشان می‌دهند دو عرصه سینما و موسیقی است که در طول این چهار دهه توانسته‌اند بازتاب دهنده وضعیت زنان در جامعه باشند. لذا پژوهش حاضر در پاسخ به این سوال که چه نسبتی بین حضور زنان در عرصه اجتماعی با حضور آنان در دو عرصه سینما و موسیقی است؟ این فرضیه را مطرح می‌کند که حضور زنان در عرصه موسیقی و به‌ویژه سینما بازتاب مستقیم تحولات اجتماعی است، به‌وجهی که مطالعه و بررسی جایگاه زنان در این عرصه‌ها به‌خوبی نمایانگر حضور آنان در عرصه اجتماعی در طول این چهار دهه می‌باشد.
برای بررسی این موضوع، ضمن استفاده از منـابع کتابخانـه‌ای و روش توصیفی تحلیلی، از چارچوب نظری جامعه‌شناسی هنر با تأکید بر رویکرد بازتاب ویکتوریا الکساندر استفاده شده‌است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که حضور زنان در عرصه سینما (بیشتر) و موسیقی (کمتر) در طول حاکمیت نظام جمهوری اسلامی دچار تغییرات تدریجی اما عمیقی در دو بُعد کمی و کیفی شده‌است. این تغییرات که متاثر از تحولات داخلی و جهانی بوده‌است زمینه‌ساز به صحنه آمدن حضور فراجنسیتی زنان شده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflecting the changing status of Iranian women in the field of art (With an emphasis on cinema and music after the Islamic revolution)

نویسندگان [English]

  • Mehri Marabi 1
  • Tahmasb Alipouriani 2
  • Ruhollah Bahrami 3
1 Ph.D. of Political Science, Faculty of Social Sciences, Razi University, Kermanshah, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Political Science, Razi University, Kermanshah
3 Associate Professor of the Department of History, Razi University, Kermanshah
چکیده [English]

The study of the status of women during the four decades after the Islamic Revolution is evidence of serious and significant changes in their status and position in both the individual and collective spheres. From the day after the revolution to the end of the fourth decade of the revolution, women have experienced changes in their situation, which has led to the formation of a model of women in society, which is almost different from the model approved by the government. Among the fields that show the process of these changes and developments well are the two fields of cinema and music, which have been able to reflect the status of women in society during these four decades. Therefore, the present research answers the question that what is the relationship between the presence of women in the social arena and their presence in the two arenas of cinema and music? It proposes the hypothesis that the presence of women in the field of music and especially in cinema is a direct reflection of social developments, so that the study and investigation of the position of women in these fields is a good representation of their presence in the social field during these four decades.
The result of the research shows that the presence of women in the field of cinema (more) and music (less) has undergone gradual but profound changes in both quantitative and qualitative dimensions during the rule of the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • women
  • change and transformation
  • sociology of art
  • cinema
  • music
  • reflection theory
  • Islamic revolution
آزاد ارمکی، تقی؛ امیر، آرمین(1388). «بررسی کارکردهای سینما در ایران؛ ارزیابی سینمای سال‌های 1374 تا 1385 براساس توزیع کارکردی فیلم‌ها». مجله جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، سال اول، شماره 2.
الکساندر، ویکتوریا(1393). «جامعه‌شناسی هنرها: شرحی  بر اشکال زیبا و مردم‌پسند هنرها». ترجمه اعظم راودراد. مؤسسه تألیف ترجمه و نشر آثار هنری متن. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
تاجیک، محمدرضا(1382). شکل‌گیری گفتمان هویت در ایران. مجله پژوهش متین. سال دوم. شماره7.
جوادی‌یگانه، محمدرضا؛ هاتفی، حمیده(1387). پوشش زنان در سینمای پس‌از انقلاب اسلامی، مجله مطالعات فرهنگی و ارتباطات. دوره 4. شماره 11.
چلنگر، زهرا(1396). مطالعه سیاست موسیقایی در ایران. فصلنامه جامعه، فرهنگ و رسانه.سال ششم. شماره 23.
خمینی، روح‌الله(1365). صحیفه نور. ج21. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلام.
راودراد، اعظم(۱۳۸۵). « تغییرات نقش زن در سینمای ایران». مجله جهانی رسانه. شماره 2.
راودراد، اعظم(۱۳93). جامعه‌شناسی سینما و سینمای ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
رستگار، یاسر؛ آقابابایی، احسان؛ راسخی، زهرا(1398). بازنمایی مسائل اجتماعی در سینمای پس‌از انقلاب اسلامی ایران. پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران. سال هشتم. شماره پیاپی 27. شماره چهارم.
صدر، حمیدرضا (1381). درآمدی بر تاریخ سیاسی سینمای ایران 1380-1280. تهران:  نشر نی.
عبدالخانی، لنا؛ نصرآبادی، محمد(1390). بازنمایی نقش زنان در سینما؛ سیاست‌گذاری‌های فرهنگی در سینمای قبل و پس از انقلاب اسلامی. فصلنامه زن و فرهنگ. سال سوم، شماره دهم.
عصر آزاد، سحر (1379).ققنوسی که از خاکستر خود زاده شد». فصلنامه سینمایی فارابی، ش 19.
عظیمی دولت‌آبادی، امیر و سعیده داوری‌مقدم(1398). «بازنمایی حضور و نقش زنان در سینمای قبل و بعد از انقلاب اسلامی». فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران. دوره ۸ شماره ۲.
علوی، سید علیرضا(1379). مقدمه‌ایی بر شناخت موسیقی حلال و حرام.خوزستان: مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی
علوی، شادی(1385). طراحی خانه سینماگران اراک، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان.
کاظمی، الهام(1395). حیات اجتماعی موسیقی آوازی زنان در سده گذشته. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه پردیس بین‌المللی فارابی. استاد راهنما: دکتر بهمن کاظمی.
کولایی، الهه و بهبهانی، سیمین (1390). زنان و توسعه فرهنگی، پس از انقلاب اسلامی با تاکید بر سینما. نشریه جهانی رسانه، شماره 11. تابستان
فاتحی، محسن(1393). از سینمای خان بابایی تا سینمای ژانوسی». فصلنامه جامعه، فرهنگ، رسانه، شماره 13.
فاضلی، نعمت‌الله(1374). درآمدی بر جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. فصلنامه علوم اجتماعی، دوره 4، شماره 7 و 8.
ملکی، توکا(1380). زنان موسیقی ایران از اسطوره تا امروز. تهران: کتاب خورشید
نادری، نسیم(1398). بررسی برنامه‌ها و سیاست‌های حقوق شهروندی در دولت‌های محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه یزد.
نفیسی، حمید (1375) سینمای ایران، در زندگی و هنر سینمای نوین ایران، رز عیسی و شیلا ویتاکر، ترجمه پروانه فریدی، تهران: کتاب سر
نیازی، هاله( 1378). درآمدی بر جامعه شناسی تصویر، فصلنامه فارابی، دوره یازدهم، شماره 4
نباتی شغل، امین(1393). واکاوی سوژه زن در فضای گفتمانی سینمای ایران پس از انقلاب. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه پیام‌نور. استاد راهنما دکتر احمد بخارایی.
نظری، فهیمه(1397) بررسی کنسرت‌های ویژه بانوان؛ فرصت‌ها و چالش‌ها. قابل دسترس در سایت انجمن جامعه‌شناسی ایران.
صمدزاده، مهرداد(7 آذر 1395). نگاهی به فرازهایی از تاریخ موسیقی در ۴۰ سال گذشته.قابل دسترس در رادیو زمانه.
محسنی، بیتا(1397). نگاهی به حضور زنان در سینمای پس‌از انقلاب  در ایران؛ سایه روشن‌های یک حضور. مؤسسه رسانه، اندیشه، زن. قابل دسترس در http://woman-media.org/
خبرگزاری دانشجو، فروردین 1394، 397560.
روزنامه تابناک، 5 خرداد 1395.
 
- Alexsander,Victoria (2003),sociology of the arts exploring fine and popular forms, melborne & Berlin, Blackwell publishing.
- Alexsander,Victoria (2018). Scandal and the Work of Art: The Nude in an Aesthetically Inflected Sociology of the Arts. Goldsmiths, University of London.
- Robertson, Ronald(2003). “Glocalización: tiempo-espacio y homogeneidad heterogeneidad”Cansancio del Leviatán : problemas políticos de la mundialización. Trotta, Madrid.
- Mottahedeh, Negar(2004).“‘Life Is Color!’ Toward a Transnational Feminist Analysis of Mohsen Makhmalbaf’s Gabbeh”, Signs, núm . 30,
- Mozafari, Parmis(2011). Negotiating a Position:Women Musicians and Dancers in Post-Revolution Iran. Submitted in accordance with the requirements for the degree of Doctor of Philosophy The University of Leeds School of Music January.
- Naficy, Hamid(1999).“Veiled vision/powerful presence: women in post-revolutionary Iranian cinema” Life and art the new iranian cinema, Rose Issa, Sheila Whitaker, National Film Theatre / The British Film Institute.