نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1
دانشجوی دکترای علوم سیاسی گرایش اندیشه‌های سیاسی، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،
2
گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران
3
دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
10.22034/ipsa.2024.497
چکیده
یکی از نواحی کمترشناخته‌شده در «تجربه تجددِ سیاسی در ایران»، کوشش‌هایی است که در زمینه «قانون‌نویسی» در عصرِ قاجار، تا پیش از تشکیل مجلس شورای ملی انجام شد. این کوشش‌ها، از یک‌سو بر اندیشه درحال‌گسترش قانون‌خواهی قرار داشت و از سوی دیگر به بسطِ آن کمکِ بسیاری می‌نمود. پژوهشِ حاضر، با در نظر گرفتنِ تحلیل گفتمان انتقادی، و تأکید بر «بافت» گفتمانیِ قانون‌خواهی، ضمنِ توجه به گونه «کانستیتوشنالِ» آن، به‌دنبالِ شناخت رویکردهایِ این گونه از قانون‌نویسی در نسبت با شریعت است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از آن‌جا که این رویکرد اهمیتِ بسیاری برایِ «آینده» نظامِ سیاسی داشت و «انتظار» متجددانِ ایرانی ایجادی یک نظامی سیاسیِ مبتنی بر «کونستیتوسیون» بود، از همان ابتدا به نسبتِ آن با شرع انور توجه ویژه‌ای شد و در این میان دو رویکردِ مهم موردِ نظر بود. یکی رویکردِ «ایجابی» که بیش از همه در یک کلمه مستشارالدوله بحث شد و دیگری رویکردِ «سلبی» بود که آخوندزاده در واکنش به نگارشِ این رساله دنبال می‌کرد و با نگرشِ او نیز هم‌خوانیِ کامل داشت. در رویکردِ «ایجابی»، شریعت به‌مثابه ضابطه‌ای مهم برایِ درکِ بهتر از قانون‌نویسی ارائه می‌شود که در آن هیچ قانونی نوشته نخواهد شد، مگر در وجود نسبتی مشخص با شرع و البته در آن قانون مدرن که اساسِ آن از «کونستیتوسیون»های اروپایی برآمده اصل بود و شریعت مقوله‌ای بود که مؤیدِ آن تلقی می‌شد. درعین‌حال، رویکردِ سلبی، اساساً قانون‌نویسی را بر این مبنا نادرست و غیرمفید برای جامعه و دولت می‌دانست و به‌کلی آن را رد می‌کرد.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Approaches to "constitutional law-codifying" in the Nasser era and its relationship with Sharia
نویسندگان [English]
-
Mohammadtaghi Boostanafrooz
1
-
Hamed Ameri Golestani
2
-
Majid Tavasoli Roknabadi
3
1
Department of Political Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University,, Sciences and Research Branch, Tehran, Iran
2
Department of Political Science, Ahvaz Branch, Islamic Azad University, Ahvaz, Iran
3
Department of Political Sciences, Faculty of Law, Theology and Political Science, Islamic Azad University Sciences and Research Branch, Tehran, Iran
چکیده [English]
One of the lesser-known areas in the "experience of political modernization in Iran" is the efforts that were made in the field of "law writing" in the Qajar era, before the establishment of the National Assembly. These efforts, on the one hand, were based on the expanding idea of legalism, and on the other hand, they helped a lot in its development. The present research, taking into account the analysis of critical discourse, and emphasizing the discursive "texture" of legalism, while paying attention to its "constitutional" type, seeks to know the approaches of this type of law writing in relation to Sharia. The findings of the research show that two important approaches were intended. One was the "positive" approach, which was discussed most of all in one word, and the other was the "negative" approach that Akhundzadeh followed in response to the writing of this treatise, and it was in complete agreement with his attitude. In the "positive" approach, Sharia is presented as an important rule for a better understanding of law writing, in which no law will be written, unless there is a clear relationship with Sharia, and of course in that modern law, which is based on European "constitutions". and Shariat was a category that was considered as its confirmation. At the same time, the negative approach basically considered the law writing on this basis to be incorrect and unhelpful for the society and the government and rejected it altogether.
کلیدواژه‌ها [English]
-
Sharia
-
Nasseri Era
-
Law
-
Law-codifying
-
Constitution
)