ژئوپلیتیک جنگ سرد جدید: تحلیلی بر ژئوپلیتیک سلطه و نقش آن در عرصه ژئواستراتژیک قدرت‌ها
چکیده
با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ژئوپلیتیک نیز همچون بسیاری دیگر از مفاهیم دچار تغییر و تحول شد. ژئوپلیتیک جدید در واقع شرح تازه‌ای است برای تعیین شکل جهان پس از جنگ سرد و ترسیم دوباره نقشه ژئوپلیتیکی جهان. ژئوپلیتیک نظم نوین جهانی، ژئوپلیتیک مقاومت، ژئوپلیتیک زیست‌محیطی و ژئواکونومی بارزترین گفتمان‌های ژئوپلیتیکی مطرح در جهت‌گیری‌های آینده امور بین‌المللی است. گفتمان نوین ژئوپلیتیک جنگ سرد جدید نیز با اهمیت دادن به موضوع تجدید اندیشه ژئوپلیتیک استعماری و نظریه‌های ژئوپلیتیکی دوران جنگ سرد، بر آن است نظم ژئوپلیتیکی دوره گذار پس از جنگ سرد، هماهنگی شکلی و ماهوی نزدیکی با برخی از فرهنگ‌های مسلط در گفتمان‌های ژئوپلیتیکی گذشته دارد. بنابراین هرچند فروپاشی شوروی رویدادی تاریخی است که تغییرات گسترده‌ای را در بسیاری از ابعاد زندگی بشری ایجاد کرده اما گذشت زمان نشان داده این مهم نتوانسته الگویی از سیاست‌های بین‌المللی را به‌وجود آورد که از سیاست‌های پیش از جنگ کاملاً متمایز باشد.
یافته‌های این پژوهش نیز که از نوع توصیفی ـ تحلیلی بوده و با روش‌شناسی استنباطی و استفاده از ابزار کتابخانه‌ای صورت پذیرفته، نشان می‌دهد ژئوپلیتیک جنگ سرد جدید در واقع به‌صورت ترکیبی از برخی مهم‌ترین رویکردهای مطرح در گفتمان‌های پیشین ظاهر شده است. به این ترتیب که از لحاظ شکلی، نظریات مبتنی‌بر حقایق جغرافیایی (ژئوپلیتیک استعماری)، رویکرد سد نفوذ (ژئوپلیتیک جنگ سرد) و نیز رهیافت ژئواکونومی را دربر می‌گیرد و از لحاظ ماهوی نیز با دیدگاه‌های مبتنی‌بر طرز تلقی‌های نژادگرایانه (ژئوپلیتیک استعماری)، جبهه‌گیری‌های ایدئولوژیک (ژئوپلیتیک جنگ سرد) و خودبرتر‌انگاری‌های غربی (ژئوپلیتیک نظم نوین جهانی) همخوانی دارد.
کلیدواژه‌ها
)