رضا شفیعی اردستانی؛ سید جواد امام جمعه زاده؛ حمید نساج؛ سید محمد علی حسینی زاده
چکیده
خرافه دستاورد جامعه ایست که از عقلانیت روی گردانده است. اینکه چرا جامعه‌ای دینی چون ایران قاجاری به ویژه در دوران پیشا‌مشروطه در دام خرافه افتاده، پرسشی است که مقاله حاضر در پی آن است. پاسخ ارائه شده ...
بیشتر
خرافه دستاورد جامعه ایست که از عقلانیت روی گردانده است. اینکه چرا جامعه‌ای دینی چون ایران قاجاری به ویژه در دوران پیشا‌مشروطه در دام خرافه افتاده، پرسشی است که مقاله حاضر در پی آن است. پاسخ ارائه شده متاثر از ادغام ناخوشایند دو جریان فکری متفاوت است: جریان فقهحدیثگرا و جریان تصوف. به صورت کلی نمیتوان هیچیک از این دو را مستقلا و اجبارا عامل رواج خرافه دانست، اما حسب شرایط اجتماعی ایران و همچنین به دلیل نزدیکی مبانی معرفتی این دو جریان، تخفیف جایگاه عقلانیت، این امتزاج صورت و با ارائه گونهای از روش تفکر و زیست اجتماعی، فقه حدیث محور صوفیانه، فضا را برای فقه پویا، اصولی و عقل محور به تنگنا میبرد. فقهِ حدیث محورِ صوفیانه دارای سرریز خرافه در جامعه است؛ چون علم در این جریان تقلیل مییابد، لذا دین توانایی اصلاحی خود را از دست داده و در نبود پاسخهای عقلانی به مشکلات جدید، خرافه تنها پناه جامعه میگردد. پژوهش پیش رو در چارچوب جامعه شناسی تاریخی و با بهرهمندی از روش تحلیل اسنادی، مرور آثار و اسناد مختلف جریانهای فکری عهد قاجار، در پی تشریح این موضوع است.
