نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مسعود غفاری ¹
• محمد رادمرد ²

¹ عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس

² دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

پژوهش حاضر در راستای واکاوی اندیشه روشنفکری در جریان دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، به مقایسه تحول‌خواهی در اندیشه میرزاملکم‌خان و علی شریعتی می‌پردازد. مسئله پژوهش حاضر این است که چه تفاوتی میان اندیشه تحول‌خواهی در اندیشه این دو متفکر با توجه به شرایط زمانه شان وجود دارد؟ در این راستا، این مقاله با استفاده از رهیافت توماس اسپریگنز(کشف بحران، شناسایی علل آن و ارائه بدیل و راهکار) اندیشه این دو روشنفکر را مورد تحلیل قرار می‌دهد. جوهر اندیشه ملکم بر رویارویی با عقب‌ماندگی و ترویج آیین ترقی استوار است و با تمجید مدرنیزاسیون، دین را تنها برای توجیه و یاری اندیشه خود مورد تاکید قرار می‌دهد. وی با دغدغه رفع عقب‌ماندگی در پاسخ به مسئله چه باید کرد، پیروی از غرب را مطرح می‌کرد. در مقابل او، شریعتی به احیای هویت دینی و طرح و ساخت الگو برای مقابله با برداشت های سطحی از غرب و مدرنیته و مدرنیزاسیون پرداخت و در پاسخ به مسئله چه باید کرد، احیای اندیشه های  عدالت‌خواهانه و ازادیخواهانه(بازگشت به خویشتن) را مطرح می‌کرد. ایران امروز برای تاکید بر بنیان‌های هویتی خود و همچنین دستیابی به پیشرفت، به رویکردهای اندیشه‌ای و الگوهای مناسب توسعه نیاز دارد که بتواند ضمن جمع میان پیشرفت و هویت، هیچ کدام از آنها را به مخاطره نیاندازد و هیچ یک را برتر جلوه ندهد. زیرا تاریخ معاصر ایران نشان داده ارجحیت هریک از این دو باعث برهم خوردن تعادل جامعه و موجب ناپایداری آن در بلندمدت می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• انقلاب مشروطه
• انقلاب اسلامی
• پیشرفت
• هویت
• میرزا ملکم‌خان
• علی شریعتی

عنوان مقاله [English]

A Comparative Analysis of Reformism in Mirza Malkam Khan and Ali Shariati’s Thought

نویسندگان [English]

• Masood Ghaffari ¹
• Mohammad Radmard ²

چکیده [English]

This research is an examination of the intellectual history during the Mashruteh (Constitutional Revolution) and the Islamic Revolution. It compares reforms contemplated by Mirza Malkom Khan and Ali Shariati. The research question is: What are the differences between reformist thoughts of them concerning their temporal situations? In this regard, we have used the findings of Thomas Springer (crisis discovery, identifying the reasons and solutions suggested by the two thinkers) to analyze their thoughts. Malkom’s thoughts were based on the confrontation with backwardness and promotion of development. He praised modernization and emphasized on religion to justify his thoughts. His main concern was to overcome backwardness and proposed the Western Progress Model as a solution. Contrary to him, Shariati concentrated on the revival of religious identity and presenting a model to encounter superficial impressions of the West, modernity and modernization. His answer to the problem was revival of the ideas of justice and freedom (return to self). For emphasizing its identity foundations and achieving progress, contemporary Iran needs thoughtful approaches and proper development models in order to meet both development and identity without endangering or preferring one over the other because the country’s contemporary history has indicated that any bias towards one of these foundations would lead to imbalance in society and its instability in long term.

کلیدواژه‌ها [English]

• Constitutional Revolution
• Islamic Revolution
• progress
• Identity
• intellectual