پژوهشنامه علوم سیاسی

عقلانیت شیعی و عقلانیت ارتباطی: تاملی در نتایج سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه مفید

چکیده

 چه رابطه ای میان عقلانیت شیعی و عقلانیت ارتباطی می توان برگزار کرد که از یک سو پویایی تاریخی عقلانیت شیعی در شرایط سلطه عقلانیت مدرن بر جهان امروز تضمین گردد و از سوی دیگر چنین عقلانیتی با حفظ استقلال دینی خود بتواند در تعامل با عقلانیت های  تاریخی غیر دینی قرار گیرد.  به طور خاص دغدغه پژوهش این است که نتایج سازنده سیاسی هماهنگی عقلانیت شیعی با عقلانیت ارتباطی را مورد بحث قرار دهد. طی چندین گفتار با طرح مجموعه ای از  استدلال های درون دینی و برون دینی به اثبات فرضیه خود مبنی بر وجود مفاهیم بسنده ای در چارچوب عقلانیت شیعی (با تاکید بر آموزه های فقه و کلام شیعه)  که قادر است اهداف فوق را بر آورده سازد، خواهیم پرداخت. در این زمینه ابتدا توضیحی در باره عقلانیت ارتباطی در سطح معرفت شناختی، انسان شناختی و جامعه شناختی ارایه خواهد شد. درگام بعدی شیعه و عقلانیت شیعی را معرفی خواهیم کرد. پس از آن مفاهیم عقلانی در سنت شیعی را با تاکید بر کلام و فقه مورد بحث قرار می دهیم. گفتار پایانی به استنتاجات نظری و عملی پژوهش اختصاص خواهد یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Shiite Rationality and Communicative Rationality: reflections on political consequences

نویسنده [English]

  • Mahmoud Shafi'i

چکیده [English]

What relationship can be established between Shiite rationality and communicative rationality that ensures historical dynamism of Shiite rationality in the condition of modern rationality dominance on the present world, on the one hand, and such rationality interacts with other non-religious historical rationalities by preserving its independence, on the other? Specifically the main concern of this research is to discuss the political consequences of coordination between Shiite rationality and communicative rationality.  Through several sections by propounding a series of inter-religious and intra-religious argumentations, I will deal with proving my hypothesis based upon adequate concepts within the framework of Shiite rationality (emphasizing Shiite fiqh and kalam). In this context, I will present an explanation about communicative rationality at epistemological, anthropological and sociological levels. At the next stage, I will introduce Shiite rationality. Then I will discuss the rational concepts in the Shiite tradition, emphasizing kalam and fiqh. The final section will be allocated to theoretical and practical conclusions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • rationality
  • Shiite rationality
  • Communicative Rationality
  • Shiite fiqh
 1-قران کریم
2-آئینه وند، صادق، تاریخ سیاسی اسلام (تهران: مرکز فرهنگی رجاء، 1371).
 3- اذکائى، پرویز و جمعى از نویسندگان، دائرة المعارف تشیع، ج2 (تهران: نشر
شهید سعید محبى، 1375)
4- اسلامی، رضا؛ نظریة حق الطاعة (قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ، 1385)
5- اشعرى، ابوالحسن على بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین،محسن مؤیدى( تهران: امیرکبیر، 1362)
6- امامی، محمد جعفر و محمدرضا آشتیانی، ترجمه گویا و شرح فشرده ای به نهج البلاغه، زیرنظر مکارم شیرازی (قم: هدف، 1372).
7- استرابادی، محمد امین؛ الفوائد المدنیة و بذیله الشواهد المکیة، تصحیح رحمت الله رحمتی اراکی (قم: جامعه مدرسین، 1426هق)
8- اشرف، احمد؛ موانع رشد سرمایه داری در ایران: دوره قاجاریه(تهران: زمینه، 1359)
 
9- بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل؛ الاجتهاد و التقلید: الفوائد الحائریه(قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415هق)
10-پیوزی، مایکل؛یورگن هابرماس،ترجمه احمد تدین(تهران:بی نا، 1342)
11- دهخدا، على اکبر، لغت نامه(تهران، دانشگاه تهران، بهار 1373)
12- الشریف المرتضی، السید علی بن الحسین بن موسی؛ رسائل الشریف المرتضی،   4ج،‌ تحقیق السید مهدی الرجائی (قم: دارالقران الکریم، ‌1405هـ)
13- شفیعی، محمود؛ جامعه شناسی سیاسی ایران: مبتنی بر کنش ارتباطی(تهران: دانشگاه امام صادق، 1389)
 
14ـ شهید ثانی، زین الدین بن علی بن احمد عاملی؛ تمهید القواعد الاصولیه و العربیه لتفریح قواعد الأحکام الشریعة، تحقیق مکتب الاعلام الاسلامی، المشهد المقدسة (قم: مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر، 1374)
15ـ الشیخ الطوسی،‌ محمد بن الحسن؛ العدة فی اصول الفقه، تحقیق محمدرضا انصاری قمی‌ (قم: ستاره،‌1417ق)
16- طباطبایی، سید جواد؛ مکتب تبریز(تبریز: ستوده، 1384)
17-عاملی، محمدبن حسین حر؛ وسائل الشیعه (بیروت: دار احیاء التراث العربی 1983 م / 1403 ق).
18-فیض الاسلام، ترجمه شرح نهج البلاغه (تهران: انتشارات فقیه، 1377).
19- کاشف الغطاء، جعفر؛ کشف الغطاء عن مبهمات الشریعة الغراء، تحقیق مکتب الاعلام الاسلامی ـ فرع خراسان (قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات، 1379)
20-محمدی؛رحیم،درآمدی بر جامعه شناسی عقلانیت (تهران:مرکز باز شناسی اسلام و ایران،1382)
21ـ نراقی، احمد؛ عوائد الایام، تحقیق مرکز الأبحاث و الدراسات الاسلامیة (قم: مکتب الاعلام الاسلامی، مرکز النشر، 1375
22- نوذری، حسین علی، بازخوانی هابرماس (تهران: چشمه، 1381).
23-هارتناک،یوستوس؛ فلسفه کانت، ترجمه غلامعلی حداد عادل(تهران:فکر روز، 1376)
24-هابرماس، یورگن؛ بحران مشروعیت: تئوری دولت سرمایه داری مدرن(تهران: گام نو، 1380)
25-هولاب،رابرت؛ نقد در حوزه عمومی،ترجمه حسین بشیریه(تهران:نی، 1375)
26-وایت، استیون؛ نوشته های اخیر هابرماس، خرد، عدالت و نوگرایی، ترجمه محمد حریری اکبری(تهران:قطره، 1380)
 
27-Jurgen Habermas, the theory of communicative action, vol. 1: by: Thomas Mccarthy (Boston: Beacon press, 1984)
 
28- Jurgen Habermas, the theory of communicative action, vol. 2: life world and system: a critqe of functionalist reason, trans by: thomas Maccarthy (Boston: beacon press, 1987).
 
29-Jurgen Habermas, Communication and the evolution of society, trans by Thomas Maccarthy(Cambridge polity press,1984)
30- Mohammad Golam Nabi Mozumder; Interrogating Post-Secularism: Jürgen Habermas, Charles Taylor, and Talal Asad(Russia- Moscow:  University of Pittsburgh, 2011)
31-Mariano Barbato and Friedrich Kratochwil; Habermas's notion of a post-secular society: A perspective from International Relations(EUI working papers: Max Weber Programme, 2008)
32- Pasquale Ferrara; " Globalization and Post-Secularism: Religions and a Universal Common Identity, journal of dialogue and culture, Vol. 1, No. 1(March 2012)
33- Jose Casanova, Rethinking Secularization: A Global Comparative Perspective, at:
http://www.iasc-culture.org/THR/archives/AfterSecularization/8.12CCasanova.pdf
 
پژوهشنامه علوم سیاسی
دوره 10، شماره 2 - شماره پیاپی 2
بهار 1394
صفحه 113-144
  • تاریخ دریافت: 17 فروردین 1393
  • تاریخ بازنگری: 18 فروردین 1394
  • تاریخ پذیرش: 18 فروردین 1394