الگوشناسی و بازشناسی انتقادی دموکراسی نزد جریان ایرانی متمایل به لیبرالیسم در دوره جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

هدف اصلی مقاله حاضر کاوش دموکراسی در اندیشه و نظر جریان سیاسی ایرانی متمایل به لیبرالیسم دوره جمهوری اسلامی بوده است. از این رو این پرسش مطرح شد که آیا می توان تلقی این جریان را از دموکراسی به شکل الگو وار نیز عرضه نمود. از متن مطالعاتِ کنش و نظر این جریان، با کاربست الگوی نظری-روشی جریان-گفتمان، الگوی «دموکراسی کثرت گرا» تئوریزه شد، الگویی که انگاره  اصلی و جریانی دموکراسی این دوره لیبرالیست ها نیز بوده است. دموکراسی کثرت گرا، دموکراسی ای است که کثرت گرایی آن را گذار از تصلب ایدئولوژی گرایی، گذار از گفتار تک گویه، گذار از دوره انسان مکلف، گذار از هستی شناسی های کلان و فراروایت ها و رسیدن به عصر تجربه آزادانه امور از جمله ایمان و خصلت تحول یابنده جامعه امروزین تئوریزه می کنند. دین در این انگاره، ذیل نظم متکثر ِآن، در کنار سایر منابع معرفتی قرار دارد و از آنجا که مستعد قرائت های فزون است، حیث مرجعیت خود را از دست می دهد. دموکراسی هم، مقوله ای فرادینی تلقی می شود، که چون انسانی ترین و حقوق بشری ترین شکل حکومت است، هموزن دلایل دینی و حتی مقدم بر ادله دینی به حساب آمده است. مطالعه کنش و نظر این جریان سیاسی، نشان داد که دموکراسی در بین عناصر لیبرالیستی دوره جمهوری اسلامی، جایگاه برجسته ای داشته، مطمح نظرورزی بوده و به خاطر نتایج سکولاریستی آن، در غیریت و ضدیت با نظم سیاسی مستقر، مفصل بندی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Recognition of Democracy in Iranian Liberal Current of Islamic Republic Era

نویسنده [English]

  • ebrahim sarparaste sadat
چکیده [English]

The main aim of this article is to investigate about the Iranian liberal political current of the Islamic Republic era. Thus the main question raised here is whether the interpretation of democracy by this current can be presented as a schematic pattern or not. By applying the theoretical-methodological pattern of current-discourse, the pluralist democracy pattern was theorized from the action and theory of the current; a pattern that has been also the main notion of democracy among liberals in the era. Pluralist democracy is a kind of democracy that its pluralism has theorized transition from ideological dogmatism, from monologue speech, from obliged human era, from grand narratives and ontology, towards free experience of issues such as belief and the changing character of contemporary society. In this pattern, religion enjoying all its plurality juxtaposes other epistemic sources and loses its reference authority because it is exposed to different readings. Democracy is regarded as a meta-religious issue because it is the most humane and human right-oriented form of government, thus it is considered as equivalent to religion or even preferred to religious arguments. The study of action and theory of this political current indicated that among liberal forces of the Islamic Republic era, democracy has a prominent position, it has been theorized, and it is articulated in contrast with the new political order due to its secular ramifications.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Liberalism
  • Democracy
  • Soroush
  • Shabestari
  • Shayegan

مراجع

بشیریه،حسین(1382) عقل در سیاست (سی و پنج گفتار در فلسفه،جامعه شناسی و توسعه سیاسی)، تهران، نگاه معاصر.
تاجیک،محمدرضا(1390)پسا سیاست، نظریه و روش، تهران: نی.
حجاریان،سعید(1373) «دین دموکراتیک حکومتی»، کیان، شماره‌ی 20، تیر و مرداد.
حجاریان، سعید(1380) جمهوریت؛ افسون زدایی از قدرت، تهران: طرح نو.
حقدار، علی اصغر(1382) داریوش شایگان و بحران معنویت سنتی، تهران: کویر.
حقیقت،صادق(1385) روش شناسی علوم سیاسی، قم: دانشگاه مفید.
خرمشاد، محمد باقر و سید ابراهیم سرپرست سادات(1389)«روشنفکران ایرانی و مسأله هویت در آیینه بحران»، تحقیقات فرهنگی ایران،دوره 3،شماره 2،تابستان.
خرمشاد، محمدباقر و سیدابراهیم سرپرست سادات(1390)«بازاندیشی در ابعاد و گستره مفهوم سنت»، دانش سیاسی،سال 7،شماره 1،بهار و تابستان.
سروش، عبدالکریم(1373الف) فربه‌تر از ایدئولوژی، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم(1373ب) «ایدئولوژی دینی و دین ایدوئولوژیک»، کیان، شماره‌ی 16، آذر و دی.
سروش، عبدالکریم (1373ج)«مدارا و مدیریت و مؤمنان» (سخنی در نسبت دین و دموکراسی) کیان، شماره‌ی 21، شهریور و مهر.  
سروش،عبدالکریم(1375)تحلیل مفهوم حکومت دینی،کیان،سال ششم،شماره 32.
سروش، عبدالکریم(1376)مدارا و مدیریت، تهران: صراط.
سروش،عبدالکریم(1377الف)دین اقلی و اکثری،کیان،شماره 41.
سروش، عبدالکریم(1379الف) بسط تجربه‌ی نبوی، تهران: صراط.
سروش، عبدالکریم(1379ب)آیین شهریاری و دینداری،چاپ دوم،تهران:صراط.
سروش، عبدالکریم(1381)سنت و سکولاریسم،چاپ دوم،تهران:صراط.
سروش، عبدالکریم و دیگران(1382)اندر باب اجتهاد، گردآورنده سعید عدالت نژاد،تهران:طرح نو.
سروش، عبدالکریم(1383)حکمت و معیشت،دفتر نخست،تهران:صراط.
شایگان، داریوش(1373) «ایدئولوژیک شدن سنت»، ترجمه‌ی مهرداد مهربان، کیان، شماره‌ی 19، خرداد.
شایگان، داریوش(1376) زیر آسمان‌های جهان؛ گفتگوی رامین جهانبگلو با داریوش شایگان، ترجمه‌ی نازی عظیما، چاپ دوم، تهران: فرزان روز.
شایگان،داریوش(1377) «دین ایدئولوژیک و انتحار معنوی» ( گفتگو)، کیان، سال هشتم، شماره‌ی 4، بهمن و اسفند.
شایگان،داریوش(1381) افسون‌زدگی جدید هویت چهل تکه و تفکر سیّار، ترجمه‌ی فاطمه ولیانی، چاپ سوم تهران: فرزان روز.
عباسی،فرهاد(1386)دین و دموکراسی از دیدگاه روشنفکران معاصر ایران با رویکرد اصلی به دکتر شریعتی و دکتر سروش،پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی.
عربی زنجانی،بهنام(1379)شریعتی و سروش،تهران:آریابان.
غلامرضاکاشی، محمدجواد(1374)«چند پرسش و یک نظر پیرامون نظر‌یه‌ی حکومت دموکراتیک دینی»، کیان،سال سوم،شماره 14، شهریور.
قوچانی، محمد(1383) فیلسوف‌ها و شومن‌ها ،چاپ دوم ،تهران: سرایی.
کچویان، حسین(1384) تطورات گفتمان‌های هویتی ایران: ایرانی در کشاکش با تجدد و مابعد تجدد، تهران: نی.
کرد ،فاضل(1386)جریان شناسی لیبرالیسم سیاسی در ایران پس از انقلاب اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
مجتهد شبستری، محمد(1374) «پلورالیسم دینی» (میزگرد)، کیان، سال پنجم، ش 28 ،آذر و بهمن.
مجتهد شبستری، محمد(1379الف) هرمنوتیک، کتاب و سنت، چاپ چهارم، تهران، طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد(1379ب) نقدی بر قرائت رسمی از دین، تهران، طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد(1379ج)ایمان و آزادی، چاپ سوم،تهران:طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد(1381)تأملاتی در قرائت انسانی از دین،تهران:طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد(1383)قرائت انسانی از دین،تهران:طرح نو.
مجتهد شبستری، محمد (1391-تاریخ بازدید)«گفتگوی جان کلمن با مجتهد شبستری»، سایت قرائت.
منوچهری،عباس و همکاران(1387) رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران: سمت.
نراقی، آرش(1390-تاریخ بازدید) «عبدالکریم سروش، کمال پروژه روشنفکری»سایت عبدالکریم سروش.
Catt, Helena(1999) Democracy in practice, Routledge, U. S. A and Canada.
Howarth,David(2000)Discourse,Open University Press.
Jorgensen,M and L.Philips(2002)Discourse Analysis as Theory and Method,London: Sage Publications.
Laclau,E and Mouffe,C(1985)Hegemony and Socialist Strategy:Towards aRadical Democratic Politics,LONDON: Verso.
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 21 اردیبهشت 1394
  • تاریخ بازنگری: 28 آبان 1394
  • تاریخ پذیرش: 28 آبان 1394

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار