بحث از دوستی از دیرباز در نوشته های حکمی مطرح بوده است. اما نخستین بیان فلسفی دوستی متعلق به فلاسفه یونانی است و مدون ترین روایت ازآن در کتاب «اخلاق نیکوماخوس» ارسطوطرح شده است. ارسطو درکی «مدنی» از دوستی داشت وروایت خود رابر مصالح عموی ساکنان شهر و مناسبات مدنی مبتنی ساخت. این روایت را میتوان روایتی «مدنی» از دوستی خواند. در فلسفه اسلامی هرچند برخی از فیلسوفان مشایی به طرح دوستی مدنی پرداختهاند، روایتی دیگر را میتوان در اندیشه حکمای متاخر بازجست که دوستی را نه در چارچوب شهر، که در سلسله مراتب هستی طرح میکند. این روایت را در پژوهش حاضر دوستی «کیهانی» نامیدهایم. بدینسان پرسش مقاله حاضر به بحث از الگوهای دوستی در فلسفه اسلامی چه ویژگیهایی اختصاص دارد. در فلسفه اسلامی، هرچند الگوی دوستی تحت تاثیر ارسطو در فلسفه مشایی مطرح شده است، حکمای مسلمان به تدریج از الگوی دوستی مدنی فاصله گرفته و به ویژه پس از ظهور حکمت اشراقی، الگوی دوستی کیهانی را جایگزین نمودند. دراین مقاله ابتدا الگوی دوستی مدنی را به ویژه نزد حکمای مشایی چون فارابی و مسکویه رازی مورد بحث قرار میدهیم و سپس الگوی دوستی کیهانی را در آثار شهاب الدین سهروردی و پیروان او بررسی خواهیم کرد. در مقام جمع بندی نیز خواهیم کوشید دو الگو را به اجمال با هم مقایسه کنیم.
Black, Antony (2001), the History of Islamic Political Thought, New York, Routledge.
Corbin, Henry (1971), En islam iranien, tome II, Paris, Gallimard.
Derrida, Jacque (1994), La politique de l’amitié, Paris, Edition Galilée.
Gardet, Louis (1954), La cité musulmane, Paris, Vrin.
Jambet, Christian (1983), La logique des Orientaux, Paris, Edition du Seuil.
Jambet, Christian (2000), »Idéal du politique et politique idéale selon Nasir al-Din Tusi«, Nasir al-din Tusi, Philosophe et savant du XIII siècle, Téhéran, Presse Universitaire d’Iran.
Rawls, John (1971), a Theory of Justice, Harvard University Press.
Ricoeur, Paul (1995), Le juste, Paris, Edition Esprit.
ابتدای صفحه