نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

• مسعود رضائی

دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان

چکیده

مناقشۀ منطقه‌ایِ ایران و ترکیه در عراق و سوریه، به واقعیت‌های تاریخی حاکم بر روابط دو کشور برمی‌گردد و قرائت‌های دوگانۀ ساده‌انگارانه در بیشتر موارد قادر به توضیح مسیر رقابت و تعارض دو کشور نیستند؛ چرا که موضوع به الگوهای درازمدتی برمی‌گردد که در یک روند تاریخی، تغییراتی را در جابجایی توازن منطقه‌ایِ قدرت به همراه داشته است. با وقوع خیزش‌های عربی، این مناقشه با در نظر گرفتنِ مابه‌ازایِ تاریخی آن، دوباره تحت تأثیر ملاحظات هویتی و امنیتی در عراق و سوریه قرار گرفته است که در پرتو آن، مسائل ارزشی ـ ایدئولوژیک با مسائل ژئوپلتیک و توازن قدرت و نقش‌های منطقه‌ای در هم گره خورده‌اند. لذا با عنایت به این فرض که بحران سوریه و دگرگونی‌های عراق به رقابت تاریخی میان ترکیه و ایران به عنوان دو دولت ملی قدرتمند خاورمیانه دامن زده است و رویکرد هر دو کشور بر اساس فعال‌سازی الگوهای معطوف به موازنۀ قدرت، تثبیت حوزۀ نفوذ و انگارۀ دفع تهدید از هر طرف پیگیری می‌شود؛ مقالۀ حاضر بر آن است تا با تشریح و تبیین چالش‌های دو کشور از منظر هویتی و امنیتی، به روشی تاریخی - تطبیقی و با عنایت به نظریه «رئالستکراتیویسم»، عوامل و دلایل نگرانی میان دو کشور و افق آن را در پرتو دو متغیر اثرگذار سوریه و عراق مورد واکاوی و تجزیه تحلیل قرار دهد. 

کلیدواژه‌ها

• ایران
• ترکیه
• خیزش¬های عربی
• خاورمیانه
• عراق
• سوریه
• هویت
• امنیت
• ژئوپلتیک