پژوهشنامه علوم سیاسی اندیشه دولت گرایی و ضددولت گرایی در عصر مشروطه؛ بازخوانی سه اندیشه
نوع مقاله: مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار علوم سیاسی
2 دکترای اندیشه سیاسی
چکیده
انقلاب مشروطه طلیعه آغاز تجدد و برآمدن صورتی از دولت مشروطه است که با گذار از مبانی معرفتی-سیاسی رژیم قدیم و سنت قدمایی ممکن شد. آنچه در این رخداد غیر قابل انکار است جدال بر سر مبانی دولت جدید، له و علیه آن از سوی نسل نخست روشنفکران ایرانی دوره مشروطه است. هدف از پژوهش حاضر آن است که با بازخوانی نمونههایی از آثار سه تن از این روشنفکران یعنی میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله، میرزا یوسف خان مستشارالدوله ومیرزا فتحعلی آخوندزاده نشان دهد که آنها برای گذار از مبانی دولت قدیم و ماهیت نظام جدید چه درمانی ارائه می‌دهند، در این میان چه نقش و جایگاهی برای دولت قائل هستند، و بر این اساس چگونه می‌توان آنها را در گروه دولت‌گرایان و ضد دولت‌گرایان دسته‌بندی کرد. بدین منظور دیدگاه‌های این سه روشنفکر پیرامون مسائلی چون: تصویر تمدن ایران و غرب، نقش و جایگاه دولت، و نیز دلایل تنزل و کسالت تمدن ایران و راه‌های غلبه بر آن مورد بررسی قرار گرفته و الگویی اجمالی از رویکرد آنان ترسیم شده است. در پایان نیز تلاش بر آن بوده است که مکان و موقعیت نسبی هر یک از این سه تن بر روی طیفی که در یک سوی آن دولت‌گرایی افراطی و در منتهی‌الیه دیگر آن ضد دولت‌گرایی افراطی قرار دارد، مشخص شود.
کلیدواژه‌ها
)