نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدتقی قزلسفلی ¹
• نگین نوریان دهکردی ²

¹ دانشیار علوم سیاسی

² دکترای اندیشه سیاسی

چکیده

انقلاب مشروطه طلیعه آغاز تجدد و برآمدن صورتی از دولت مشروطه است که با گذار از مبانی معرفتی-سیاسی رژیم قدیم و سنت قدمایی ممکن شد. آنچه در این رخداد غیر قابل انکار است جدال بر سر مبانی دولت جدید، له و علیه آن از سوی نسل نخست روشنفکران ایرانی دوره مشروطه است. هدف از پژوهش حاضر آن است که با بازخوانی نمونه­هایی از آثار سه تن از این روشنفکران یعنی میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله، میرزا یوسف خان مستشارالدوله ومیرزا فتحعلی آخوندزاده نشان دهد که آنها برای گذار از مبانی دولت قدیم و ماهیت نظام جدید  چه درمانی ارائه می‌دهند، در این میان چه نقش و جایگاهی برای دولت قائل هستند، و بر این اساس چگونه می‌توان آنها را در گروه دولت‌گرایان و ضد دولت‌گرایان دسته‌بندی کرد. بدین منظور دیدگاه‌های این سه روشنفکر پیرامون مسائلی چون: تصویر تمدن ایران و غرب، نقش و جایگاه دولت، و نیز دلایل تنزل و کسالت تمدن ایران و راه‌های غلبه بر آن مورد بررسی قرار گرفته و الگویی اجمالی از رویکرد آنان ترسیم شده است. در پایان نیز تلاش بر آن بوده است که مکان و موقعیت نسبی هر یک از این سه تن بر روی طیفی که در یک سوی آن دولت‌گرایی افراطی و در منتهی‌الیه دیگر آن ضد دولت‌گرایی افراطی قرار دارد، مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

• تمدن ایران
• ملکم خان ناظم‌الدوله
• آخوندزاده
• مستشارالدوله
• دولت‌گرایی
• ضد دولت‌گرایی

عنوان مقاله [English]

THE THOUGHT OF STATISM AND ANTI-STATISM IN THE CONSTITUTIONAL PERIOD: READING THREE THOUGHTS

نویسندگان [English]

• Mohammadtaghi Ghezelsofla ¹
• Negin Noorian Dehkordi ²

چکیده [English]

The Iranian constitutional revolution is the dawn of the modernization and the rising of a form of constitutional state which was possible by transition from epistemological-political foundations of the old regime and the old tradition. What is undeniable in this incident is the controversy over the foundations of the new state for and against it by the first generation of Iranian intellectuals of the constitutional period. Recapitulating the works of three intellectuals, namely Mirza Malkam Khan Nazemol Dowleh, Mirza Yousuf Khan Mostasharol Dowleh and Mirza Fathali Akhundzadeh, this study tries to show which therapy they offer for transition from the foundations of the old regime and the nature of new regime, what role they consider for the state in this process, and according to this, how they can be categorized into statist and anti-statist groups. For this purpose, the views of these three intellectuals on the pivotal issues such as: the image of the Iranian and the West civilizations, the role and the position of the state, as well as the reasons for the ups and downs of the Iranian civilization and the ways to overcome them have been examined and a glimpse of their approach has been offered. Eventually, it has also been attempted to determine the relative position of each of these three figures on a spectrum from extremist statism on one end and extremist anti-statism on the other.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iranian Civilization
• Mirza Malkam Khan Nazemol Dowleh
• Mirza Yousuf Khan Mostasharol Dowleh
• Mirza Fathali Akhundzadeh
• Statism
• Anti-Statism