شوراهای اسلامی شهر و روستا و تمرکززدایی در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته جامعه شناسی سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

بهبود حکمرانی و کیفیت آن دغدغه اصلی اصلاحات در دنیای امروز برای رسیدن به توسعه و پیشرفت کشورها است در این میان تمرکززدایی به عنوان یکی از روش های اصلی بهبود کیفیت حکمرانی مطرح است. در جمهوری اسلامی ایران، و مطابق مفاد قانون اساسی، شوراهای اسلامی شهر و روستا از متولیان اصلی امر تمرکززدایی اند. اما مطالعه سیر تکوین تا تحول و نهایتاً میراث برجای مانده از شوراها حکایتگر چرخه معیوب نهادی آن به سمت تمرکزگرایی هرچه بیشتر، مصادره اختیارات و استحاله خصلت حکمرانی محلی است به طوری که با هر اصلاحاتی بخشی از هاله اقتدار و حاکمیتی که به این نهاد حکمرانی محلی اعطاء شده بود، زدوده شده تا نهایتاً شورا را به نهادی قابل هضم و ناکارآمد در پیکره نظام اجرایی موجود تـبدیل کند. این میراث نهادی ناکارآمد باعث شده تلاش برای اصلاحات بعدی نیز صرفاً بازتولید و پیکره بندی مجددی از همان مسیری باشد که قوانین قبلی مشخص و معین کرده بودند. و در نتیجه ناکارآمدی شوراها در امر تمرکززدایی به پدیده ای مزمن و وابسته به مسیر از پیش تعیین شده تبدیل گردد. این مقاله با بهره گیری از روش کیفی و در قالب رویکرد نهادگرایی تاریخی این سئوال اصلی را مورد بررسی قرار می دهد که چرا و چگونه شوراهای اسلامی شهر و روستا به این ناکارآمدی دچار شده و نتوانستند در امر تمرکززدایی موفق باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic city and village councils and decentralization in the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

  • gholamreza ebrahimabadi 1
  • seyyed rahim abolhasani 2
1 law & political scienve faculty of tehran university
2 law & political science faculty of tehran university
چکیده [English]

Improving governance and its quality is main concern of reforms for achieve development in today's world. In the meantime decentralization is one of the main ways to improve the quality of governance. In the islamic republic of Iran, and in accordance with the articles of the Constitution, the Islamic city and village councils are the main trustees of decentralization. But investigating the genesis and transformation process of the councils and ultimately legacy left by these councils anticipats its defective institutional cycle towards more centralization, confiscation of powers and transformation of the character of local government, So with any reforms decreased part of the aura of authority that was given to this local governance until finally transform the council into a digestible and inefficient institution in the body of the existing administrative system. This inefficient institutional legacy has led to efforts for the next reforms were just reproduce and reconfigure the same path that the previous rules were determined. As a result, the inefficiency of the councils in decentralization becomes a chronic phenomenon and depending on the predetermined path . This paper with utilizing qualitative method and within the framework of historical institutionalism addresses this main question that why and how did the city and village Islamic councils fail to decentralization ?

کلیدواژه‌ها [English]

  • decentralization
  • Islamic councils of the city and village
  • historical institutionalization
  • local governmant
اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی(1364)، صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی، تهران، انتشارات اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی.
امین زاده، هادی(1389)، «موانع تحقق شوراهای محلی در چهارچوب حکومت های محلی از منظر حقوق عمومی ایران»، پایان نامه ارشد دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی
بسته نگار، محمد(1392)، «شورا در نگاه آیت‌الله طالقانی»، دوماهنامه چشم انداز ایران، شماره 83 ، دی و بهمن
بیژنی، مریم(1384)، «فراز و نشیب قانون شوراها»، مجله شهرداری ها، سال ششم، شماره 73
پروین، خیرالله(1378)، بررسی سیر تحولات قوانین و مقررات شوراهای اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
پورکمال، محمد (1356) طرح گزارش و اطلاعات مبنایی (مرحله اول)تقسیمات سیاسی، اداری ایران ، سازمان برنامه و بودجه
پیرسون،پل (1393)، سیاست در بستر زمان: تاریخ، نهادها و تحلیل اجتماعی، ترجمه محمد فاضلی، تهران، نشر نی
پیترز، گای (1386)، نظریه نهادگرایی در علم سیاست، ترجمه: فرشاد مؤمنی و فریبا مؤمنی، تهـران، انتشارات پژوهشـگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی
تاجبخش، کیان(1378)، «تمرکززدایی سیاسی و تأسیس نهادهای منطقه ای: تثبیت یا تغییر دولت»، فصلنامه گفتگو، شماره 26، زمستان.
ثقفی، مراد (1377)، «تشکیل شوراها، معجزه‌ای که نشد»، فصلنامه گـفتگو، شماره 20
جلالی، محمد(1394)، «اصول کلی راهنمایی تمرکززدایی در حقوق فرانسه و مقایسه آنها با حقوق ایران»، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال هفدهم، شماره 47
جنادله، علی(1395)، «روابط نهادی دولت و جامعه در ایران پیشانوسازی»، فصلنامه علوم اجتماعی، سال 26، شماره 76، بهار
حبیب نژاد، سید احمد(1388)، «بررسی حقوقی شوراهای اسلامی شهر در پرتو اصول تمرکززدایی»، مجله فقه و حقوق، سال پنجم، شماره 20
رحمانی، علی(1390)، تمرکززدایی و توسعه عدالت محور در جمهوری اسلامی ایران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق
روزنامه رسمی کشور، 1375 ،1364و 1369
زارعی، آرمان(1392)، « نهادگرایی جدید جامعه شناختی؛ رهیافتی برای تحلیل ثبات و تغییر»، فصلنامه روش شناسی علوم انسانی سال 19 ، شماره 77، زمستان
شعبانی، قاسم (1373)، حقوق اساسی و ساختار حکومت جمهوری اسلامی، تهران، انتشارات اطلاعات
شیرازی، اصغر(2008)، «مسئله شوراهای محلی در ایران»، بنیاد مطالعات ایران، 28/9/2008، در :
https://fis-iran.org/fa/irannameh/volxviii/iran-local-councils
   طاهری، ابوالقاسم(1375)، حکومت های محلی و عدم تمرکز، تهران، نشر قومس
عباسی، بیژن و سهرابلو، علی(1395)، «شوراهای محلی و کارکرد وضع قواعد عام الشمول؛ بررسی نظریات شورای نگهبان و دیوان عدالت اداری»، فصلنامه حقوق اداری، سال دوم، شماره 7
عراقی، مرضیه(1392)، «واکاوی جریانات و غائله های سال های 1357 تا 1360»، ماهنامه فرهنگ انقلاب اسلامی، سال اول، شماره 7، بهمن
قاسمیانی، صلاح(1379)، قانون شوراهای اسلامی کشوری و موانع اجرای آن، پایان نامه کارشناسی ارشد، مجتمع آموزش عالی قم، دانشگاه تهران
کاظمی، حجت(1392)، ستیز، وفاق و مسئله نظم سیاسی در ایران معاصر؛ از مشروطه تا 28 مرداد 1332، پایان نامه دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران.
کریمی فرد، حسن(1395)، تحلیل کیفی موانع حقوقی عملکردهای شوراهای اسلامی شهر در ایران، رساله دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
مارش، دیوید و استوکر، جری (1388)، روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه: امیر محمد حاجی یوسفی، تهران، انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
مسجد جامعی(1395)، «جایگاه قانون در شوراها»، روزنامه همدلی، 14 اردیبهشت 1395
موسی زاده، ابراهیم. (1393) حقوق اداری، چاپ دوم، تهران: نشر دادگستر.
نایب، سعید(1395)، «ویژگی های تبیین در دستگاه نظری نهادگرایی جدید»، فصلنامه مسائل اقتصاد ایران،دوره 3، شماره 1، بهار و تابستان
Campbell, Tim.(2001). The quiet revolution: The rise of political participation and leading cities with decentralization in Latin America and the Caribbean. Pittsburgh: University of Pittsburgh Press
Collier, R.B. and Collier, D. (1991). Shaping the Political Arena, Princeton, NJ: Princeton University Press
Faguet, Jean-Paul (2012). Decentralization and popular democracy: Governance from below in Bolivia. Ann Arbor: University of Michigan Press.
Goodin, R. E. & Klingemann, H. (eds) (1996) A New Handbook of Political Science ,Oxford: Oxford University Press.
Grindle, Merilee S.(2007), Going LocalDecentralization, Democratization, and the Promise of Good Governance, Princeton University Press., Princeton, New Jersey
Mahoney, James (2000). "Path dependence in historical sociology", theory and society , Vol. 29, No. 4
Thelen, K. & Steinmo, S. (2002). "Historical institutionalism in comparative politics", In Sven Steinmo; Kathleen Thelen, & Frank Longstreth, (Eds.), Structuring politics: Historical institutionalism in comparative analysis, Cambridge: Cambridge University Press
Thelen, K. (2003) "How Institutions Evolve: Insights from Comparative Historical Analysis", In J. Mahoney & D. Rueschemeyer(Eds.), Comparative Historical Analysis in the Social Sciences, Cambridge:Cambridge University Press
Thomas Thorsen, W. (1962). A Preliminary of The Processes of Decentralization in the Government of Iran, United States Agency for International Development Mission to Iran
Zurnic, Marija (2014), "Discursive Institutionalism and Institutional Chang", Philisophy and Society (filozofija i drustvo), Vol.25/2/2014