شناسایی و اولویت بندی عوامل واگرایی در روابط ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

منطقه خلیج‌فارس منطقه‌ای راهبردی و استراتژیک در عرصه مناسبات ژئوپلیتیک و تاثیرگذار در معادلات جهانی می‌باشد، که کشورهای این منطقه حساس در صورت درک صحیح شرایط و ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی موجود و حرکت به سمت همگرایی و ایجاد سازمان منطقه‌ای اقتصادی، تاثیرگذاری زیادی در عرصه معادلات جهانی خواهند داشت، اما در حال حاضر با عدم درک جایگاه منطقه و حرکت به سمت واگرایی، فاقد تاثیرگذاری لازم در مناسبات جهانی بوده و شاهد افزایش تنش در روابط میان ایران و کشورهای حوزه خلیج فارس می‌باشیم. لذا در تحقیق پیش رو ضمن بررسی علل ایجاد واگرایی در روابط ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس با استفاده از قضاوت خبرگان و روش مقایسات زوجی و فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) اقدام به شناسایی و اولویت‌بندی موثرترین عوامل دخیل در ایجاد واگرایی نموده که در نهایت عامل«رقابت هژمونیک میان ایران و عربستان جهت رهبری و هدایت امور منطقه» با وزن 0.258 بیشترین رتبه را بدست آورد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying and prioritizing the factors causing divergence in Iran's relations with the Persian Gulf Countries

نویسندگان [English]

  • Abbas Ahmadi
  • Sajad Najafi
University of Tehran
چکیده [English]

Persian Gulf region is known as a strategic region in geopolitical affairs and also an effective region on global equations, in which the countries of this crucial region could have a great impact on global equations in the case of understanding the geopolitical conditions and capacities in the region, moving toward convergence and creation of a regional economic organization. Currently, with a lack of understanding and moving toward divergence, it will reduce effectiveness of region on global equations and create a tension in relations between Iran and the Persian Gulf countries. Therefore, in this research, in addition to studying the causes of divergence in relations between Iran and the Persian Gulf countries most effective factors of divergence were recognized and prioritized by using expert judgments, pair-wise comparisons method and Analytical Hierarchy Process(AHP). Finally “Hegemonic competition between Iran and Saudi Arabia to lead and manage regional affairs” got the first place by gaining a weight of 0.258.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Geopolitic
  • Persian Gulf
  • divergence
  • convergence

مراجع

  1. بازدار، شهناز، پیشگاهی فرد، زهرا و فرجی راد، عبدالرضا(1395)؛ «بررسی و اولویت­بندی عوامل واگرای اثرگذار در روابط ایران و کشورهای اسلامی پیرامونی»، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، سال ششم، شماره 2، تهران: 151-177.
  2. جلیلوند، آمنه(1389)؛ بررسی تحولات امنیتی و سیاسی کشورهای شورای همکاری خلیج فرس با تاکید بر حضور نظامی آمریکا در منطقه 1991- 2008، قزوین: دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره).
  3. حافظ نیا، محمد رضا(1371)؛ خلیج فارس و نقش استراتژیک تنگه هرمز، تهران: سمت.
  4. حافظ نیا، محمدرضا، فرجی، بهرام(1393)؛ «تاثیر ژئوپلیتیک انرژی بر شکل­گیری ترتیبات امنیت منطقه ای: مطالعه موردی خلیج فارس از 1970 تا 2010»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 7، شماره 24، تهران: 79-106.
  5. حافظ­نیا، محمدرضا(1390)؛ اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ دوم، مشهد: انتشارات پاپلی.
  6. دولتیار، مصطفی(1372)؛ رژیم حقوقی تنگه­های بین­المللی با تأکید بر مسائل حقوقی تنگه هرمز،تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
  7. دهشیری، محمدرضا و حسینی، سید محمد حسین (1395)؛ «ژئوپلیتیک منطقه و روابط ایران و عربستان»، فصلنامه روابط خارجی، دوره 8، شماره 1، تهران: 111-143.
  8. زارعی، بهادر(1395)؛ مطالعات منطقه‌ای خلیج فارس،چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  9. زارعی، بهادر، شاهدوستی، حسین و زینی­وند، علی(1393)؛ «فرصت­ها و چالش­های هم­گرایی منطقه­ای در خلیج فارس»، فصلنامه پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 46، شماره 4، تهران: 731-755.
  10. سریع القلم، محمود(1395)؛ «نظام بین الملل و ژئوپلیتیک جدید خاورمیانه»، پژوهشنامه علوم سیاسی، دوره 12، شماره 1، تهران: 101-140.
  11. سیفی، عبدالمجید و پور حسن ناصر(1395)؛ «موازنه همه جانبه و ائتلاف سازی عربستان سعودی در قبال جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین المللی، دوره 8، شماره 26، شهرضا: 85-110.
  12. صادقی اول، هادی و نقدی عشرت آباد، جعفر(1394)؛ «روابط ایران و دژ منطقه­ای شورای همکاری خلیج فارس»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره 3، شماره 4 ، تهران: 151-182.
  13. صفوی سید یحیی، حافظ نیا محمدرضا، افشردی محمد حسین و فرجی، برات(1391)؛ «امنیت پایدار در منطقه ژئوپلیتیکی خلیج فارس در پرتو ناپایداری نیروهای همگرا و واگراساز»، فصلنامه آفاق امنیت، دوره 5، شماره 17، تهران: 5-33.
  14. عباس­پور باغابری، عباس، خواجوئی راوری، محمدحسن(1394)؛ «بررسی امکان­سنجی ایجاد همگرایی امنیتی در حوزه­ی ژئوپلیتیک خلیج فارس از منظر رئالیسم ساختاری»، مجله سیاست دفاعی، دوره 23، شماره 91، تهران: 131-163.
  15. قزلباش، جواد، گودرزی، مهناز و مسعودنیا، حسین(1396)؛ «بررسی ساختار نظم امنیتی خلیج فارس در چارچوب روابط ایران و عربستان با تأکید بر نقش آمریکا در منطقه»، فصلنامه پژوهش­های حفاظتی امنیتی، دوره 6، شماره 21، تهران:  1-32.
  16. کریمیان کاکلکی، اسماعیل(1396)؛ «تبیین و بازخوانی روابط ایران و عربستان و تأثیر آن بر امنیت خلیج­فارس(2011-2018)»، فصلنامه مطالعات سیاسی بین­المللی، سال دوم، شماره 5، 53-76.
  17. مظاهری، محمدمهدی(1398)؛ «نقش و جایگاه ایران در سیستم امنیتی خلیج فارس»، فصلنامه پژوهش­های سیاسی جهان اسلام، دوره 9، شماره 1،تهران: 87-109.
  18. نورمحمدی، مرتضی و کاظمی، حجت( 1394)؛ «جایگاه فرهنگ در تکوین ایران­هراسی فرهنگی در کشورهای حوزه خلیج فارس»، فصلنامه پژوهش­های راهبردی سیاست، دوره 3، شماره 12،تهران: 87-113.
  19. هرسیج، حسن، ابراهیمی­پور، حوا، نوعی باغبان، سید مرتضی(1393)؛ «روابط کشورهای منطقه­ی خلیج فارس و ایران از منظر منطقه گرایی»، مجله سیاست دفاعی، دوره 22، شماره88. ، تهران: 9-38.

 

  1. Barzegar, Kayhan.(2010).BALANCE OF POWER IN THE PERSIAN GULF: AN IRANIAN VIEW,HARVARD Kennedy School, BELFER CENTER, fall 2010.
  2. Bazoobandi, Sara.(2014).IRAN’S REGIONAL POLICY: INTERESTS, CHALLENGES AND AMBITIONS, ISPI, Analysis No. 275.
  3. Boroushaki, S., and Malczewsi, L. (2008). “Implementing an extension of the analytical herarchy process using ordered weighted averaging operators with fuzzy quantifiers in ArcGIS.”Computers and Geosciences, 34.
  4. David, Estiven.(1991).Explaining Third World Alignment, World Politics, Vol.43
  5. Delaney, jennifes.  (2009). “The Unlik Partnership: the State of the Us- Saudi Relationship”, Hawaii Pacific University.
  6. El-Hokayem Emile and Mateo Legrenzi. (2006). The Arab Gulf States in the Shadow of the Iranian Nuclear Challenge, The Stimson Center, www.stimson.org.
  7. Gause, Gregory. (2010). The International Relations of the Persian Gulf, Cambridge University Press.
  8. Hajkowicz, S., Young, M., Wheeler, S., MacDonald. And Young, D. (2000).“Supporting decisions: understanding natural resource management assessment techniques.” CSIRO Land and Water.
  9. Katzman,K.(2018),‘Iran’s Foreign and Defense Policies’, US Congressional Research Service, 18 July.
  10. Larichev, O. I., and Moshkovich, H. M.(1995).“ZAPROS-LM-a method and system for ordering multi attribute alternatives.’ European J. of Operational Research, 82.
  11. Mianabadi, H., and Afshar, A. (2008).“ Multi-attribute decision making to rank urban water supply schemes.’ J. of water and Wastewater, 66,(in Persian).
  12. Naji, Saied and A. JawanJayum. (2011). "Role of the Persian Gulf’s Oil in the US Geopolitical Codes during the Cold War Geopolitical Order.", International Journal of Humanities and Social Science ,Vol . 1, No. 5.
  13. Pelletier, S.C. (2004). Iraq and International Oil System: Why America Went to War in the Gulf. 2nd Edition. Washington DC: Maisonneuve Press.
  14. Vakili, Sanam. (2018).Iran and the GCC Hedging, Pragmatism and Opportunism, Middle East and North Africa Programmed.
  15. Zarif, M. J. (2018).‘FM Zarif’s speech at 2018 Munich Security Conference’, 18 February, http://realiran.org/read-full-transcript-of-fm-zarifsspeech- at-munich-security-conference.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 06 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 05 تیر 1398
  • تاریخ پذیرش: 21 مرداد 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار