بررسی تطبیقی ملی‌گرایی و جنبش زنان در ایران و مصر (1342-1285 ه.ش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه آزاد شاهرود

2 استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود

چکیده

در پی تحولات اجتماعی در آستانه قرن بیستم میلادی، جنبش‌های زنان در بسیاری از کشورهای جهان شکل گرفتند. با رشد روزافزون تمایلات ملی‌گرایانه در کشورهای درحال‌توسعه، در ایران، هم‌زمان با جنبش مشروطیت و در مصر، همزمان با تلاش‌ها برای استقلال کشور، زنان به تکاپو افتادند تا به کسب بخشی از حقوق اجتماعی خود نائل آیند. طی سال‌های 1285 تا 1342 ه.ش، رواج اندیشه‌های نوگرایانه و ناسیونالیستی، سهم عمده‌ای در جنبش‌های این جوامع داشت.
این پژوهش، مطالعه‌ای تطبیقی بین ملی‌گرایی و جنبش زنان در ایران و مصر است و جهت گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای و مطالعاتی و از روش تحقیقی- توصیفی و مطالعات تطبیقی (Comparative) به‌منظور تحلیل داده‌ها استفاده‌شده است و در صدد است تا به این پرسش اساسی پاسخ دهد که فعالیت‌های ملی‌گرایانه در این دو کشور، به چه میزان بر پیدایش و روند جنبش زنان تأثیر گذاشته است، شباهت‌ها و تفاوت‌های جنبش‌های زنان در این دو کشور در بازه زمانی مشخص چیست؟
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد در هیچ‌یک از این کشورها جنبش زنان به‌صورت یک پدیده اجتماعی مستقل و دارای ایدئولوژی تعریف‌شده توسط زنان عمل نکرده بلکه کاملاً وابسته به پویش سیاسی و اجتماعی غالب جامعه و در حاشیه جریان‌های سیاسی موجود و تحت تأثیر ایدئولوژی‌های شرقی و غربی بوده است .در تحولات و پیشرفت‌های زنان در مصر و ایران نیز، درمی‌یابیم که مصر تقریباً در تمام دست‌آورد‌های زنان نسبت به ایران موفق‌تر و پیشروتر بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Nationalism and the Women's Movement in Iran and Egypt (1285-1342)

نویسندگان [English]

  • mostafa chamani moghadam 1
  • mohammadnabi salim 1
  • Mirza Mohammad Hasani 2
1 student
2 Assistant Professor of History, Islamic Azad University of Shahrood
چکیده [English]

Following social changes at the turn of the twentieth century, women's movements emerged in many countries around the world. With the growing nationalist tendencies in the developing world, in Iran, at the same time as the constitutional movement, and in Egypt, as the country struggled for independence, women struggled to achieve some of their social rights. From 1285 to 1342 AD, the spread of modernist and nationalist ideas played a major role in the movements of these societies.
This research is a comparative study between nationalism and women's movement in Iran and Egypt and has been used to collect information from library and study sources and research-descriptive method and comparative studies to analyze the data. To answer to what extent the nationalist activities in these two countries have influenced the emergence and trend of the women's movement, what are the similarities and differences between the women's movements in these two countries in a certain period of time?
The research findings show that in none of these countries has the women's movement acted as an independent social phenomenon with an ideology defined by women, but has been completely dependent on the dominant political and social dynamics of society and on the margins of existing political currents and influenced by Eastern and Western ideologies. In the developments of women in Egypt and Iran, we find that Egypt has been more successful and progressive in almost all women's achievements than in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Studies
  • Nationalism
  • Women's Movements
  • Egypt
  • Iran
1)      آبراهامیان، یرواند (1389)؛ ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلانی، تهران: نی.
2)      احمدی خراسانی، نوشین، اردلان، پروین، سناتور (1382)؛ فعالیت‌های مهرانگیز منوچهریان بر بستر مبارزات حقوقی زنان در ایران، تهران: توسعه
3)      آزاد ارمکی، تقی (1386) فرهنگ و هویت ایرانی و جهانی‌شدن، تهران: تمدن ایرانی (وابسته به موسسه مطالعات ملی)
4)      اسماعیلی، رضا (1379) فرهنگ و جنسیت، مجله فرهنگ اصفهان، شماره 17 و 18، 184-168
5)      اسمیت، آنتونی دی (1383)، ناسیونالیسم نظریه، ایدئولوژی، تاریخ، ترجمه منصور انصاری، ج 1، تهران: تمدن ایرانی.
6)      اسمیت، آنتونی دی (1391)، ناسیونالیسم و مدرنیسم، ترجمه‌ی کاظم فیروزمند، تهران: ثالث.
7)      آفاری، ژانت (1377)؛ انجمن‌های نیمه سری زنان در نهضت مشروطه، ترجمه جواد یوسفیان، تهران: نشر بانو.
8)      افخمی، مهناز (1382)؛ جامعه، دولت و جنبش زنان (1342-1357)، تهران: بنیاد مطالعات ایران.
9)      انجمن آثار و مفاخر فرهنگی (1383)؛ زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی زنده‌یاد دکتر فاطمه سیاح. تهران: دانشگاه پیام نور
10)  انصاف پور، غلام‌رضا (1348)؛ حقوق و مقام زن، تهران: میهن
11)  احمد، لیلا (1392)؛ زنان و جنسیت در اسلام، ترجمة فاطمه صادقی، تهران:نگاه معاصر
12)  اوزکریملی، اوموت (1383)؛ نظریه‌های ناسیونالیسم، ترجمه‌ی محمدعلی قاسمی، چاپ اول، تهران: تمدن ایرانی.
13)  بابایی زارچ، علی‌محمد (1383)؛ امت و ملت در اندیشه امام خمینی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
14)  بامداد، بدرالملوک (1347)؛ زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، ج 2، تهران:ابن‌سینا
15)  ببران، صدیقه (1381)؛ سیر تاریخی نشریات زنان در ایران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
16)  بیات، و دیگران (1381)؛ فرهنگ واژه‌ها؛ درآمدی بر مکاتب و اندیشه‌های معاصر، قم: مؤسسه اندیشه و فرهنگ دینی.
17)  خسرو پناه، محمدحسین (1382)؛ هدف‌ها و مبارزه زن ایرانی از انقلاب مشروطه تا سلطنت پهلوی، تهران: پیام امروز.
18)  دلریش، بشری (1376)؛ زن در دوره قاجاریه، تهران: سازمان تبلیغات اسلامی
19)  رمضان نرگسی، رضا (1383)؛ «زنان در تاریخ معاصر؛ صدیقه دولت‌آبادی» ماهنامه علمی فرهنگی و اجتماعی زنان حوراء، ش ۴
20)  سارسه، میشلریو (1385)، تاریخ فمینیسم، ترجمه عبدالوهاب احمدی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
21)  ساناساریان، الیزا (1384)؛ جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 1357)، ترجمه نوشین احمدی خراسانی، تهران: اختران.
22)  سعداوی، نوال (1359) چهره عریان زن عرب، ترجمه مجید فروتن و رحیم مرادی، تهران:وزبهان.
23)  شادلو، شیده (1377)؛ سیمای زن در جهان مصر، تهران: زیتون
24)  شمسی، عبدالله و نصیری، علی‌اصغر (1395)؛ جریانشناسی فکری فرهنگی فمینیسم در ایران معاصر، پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع) قم: زمزم هدایت.
25)  عمید، حسن (1377)؛ فرهنگ عمید، جلد دوم، تهران: سخن.
26)  فتحی، مریم (1383)؛ کانون بانوان؛ بارویکردی به ریشه‌های تاریخی حرکت‌های زنان در ایران، تهران: مؤسسه مطالعات تاریخی معاصر ایران.
27)  کار، مهرانگیز (1376)؛ حقوق سیاسی زنان ایران، تهران: روشنگران و مطالعات زنان
28)  گودرزی، حسین، میرمحمدی، داوود (1383) گفتارهایی درباره زبان و هویت، تهران: تمدن ایرانی (وابسته به موسسه مطالعات ملی).
29)  گیبرنا، مونسترات (1378)، مکاتب ناسیونالیسم، ترجمه امیر مسعود اجتهادی، ج 1، تهران: وزارت خارجه.
30)  ماتیل، الکساندر (1383)، دایره المعارف ناسیونالیسم، ترجمه نورالله مرادی، کامران فانی و محبوبه مرادی، تهران: وزارت خارجه
31)  ناتینگ،آنتونی(1353)؛ناصر،ترجمه عبدالله گله داری،تهران: امیر کبیر
32)  وارناک، فرنی و دیگران (1381)، زنان خاورمیانه سخن می‌گویند، ترجمه منیژه شیخ جوادی (بهزاد) تهران: پیکان.
33)  یاری، یاسمن (1388)؛ «جنبش زنان ایران و مصر بعد از جنگ جهانی دوم تا انقلاب اسلامی ایران» پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
1)      تهران مصور، «زنان شرافتمند در رستاخیز ایران شرکت کردند» شماره،439، 1330
2)      مذاکرات مجلس شورای ملی، جلسات 8 و 48، ش ۲۳۱۳ سال هشتم، دوره هفدهم مجلس شورای ملی 1331.
3)      ندای ایرانی، «متن پیام شورای زنان ایران که در رادیو تهران ایراد شد»30 دی ۱۳۳۰
1)      الجزیری، محمدابراهیم (1927)؛ آثار سعد زغلول عنهاد وزارة الشعب، الجزء الأول. قاهره: مطبعة دار الکتب المصریة
2)     شفیق، احمد (1927)؛ حولیات مصر السیاسیة. مصر: مطبعة شفیق پاشا
1)    Ahmed, Leila (1992), woman and gender in Islam. New haven&London: Yale university press. Al Ali, Nadje (2000), Secularism gender and the state in the Middleast, Cambridge university press
2)    Bonnie. G Smith (2000), global feminisms since 1945, Londen: Routledg.
3)    Gellner,Ernest(1983) NationandNationalism,BasilBlackwell,Oxford
4)    Kandiyati, Deniz,)1991)Women, Islam & the State, Philadelfia: Temple Universiti Press.
5)    Lannau, Jacob, (1953), Parliaments and parties in Egypt, Telaviv: The Israel puplishing house
6)    Paidar Parvin,(1996).Feminism and Islam in Iran.inDeniz Kandityoti. Gendering the Middle
7)    Tilly, c. (1993), National Self-Determination, Daedalus 122
8)     Yuval-Davis,Nira and. Anthias, Floya (eds)(1989). Women-Nation-Gender, London: Macmillan.
9)    Yuval-Davis, Nira (1997). Gender and Nation, London: Sage