بررسی ابعاد و ضرورت های جامعۀ فضیلتمند در ایران امروز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی و مدیر گروه روندهای فکری مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه

چکیده

جوامع معاصر بشری با بحران‌های مختلفی مانند محیط زیست، آزار حیوانات، فقر، بیماری‌های ویروسی، جنگ و نظامی‌گری، ستمگری انسان‌ها نسبت به یکدیگر، گسترش روابط انتفاعی و ابزاری میان انسان‌ها، بی-تفاوتی سیاسی و مدنی، فروپاشی اخلاقی و ... مواجه هستند. در میان بحران‌های مذکور، مقاله حاضر با تمرکز بر بحران اخلاقی، در پی یافتن پاسخی مناسب برای این پرسش است که «چگونه می‌توان از گسترش بیشتر بحران اخلاق در جامعه امروز ایران جلوگیری کرد؟». به عنوان فرضیه پاسخ آن است که حرکت به سمت جامعه فضیلتمند و شاخص‌های اخلاقی چنین جامعه‌ای مانند مسئولیت‌پذیری، اعتماد، راستگویی، خیرخواهی، همکاری‌جویی، صداقت، دیگردوستی و مهارت، مهمترین امید ما برای جلوگیری از گسترش بحران اخلاقی است. از این رو، چیستی جامعه فضیلتمند، شناخت ابعاد و شاخص‌های آن و همچنین اهمیت و ضرورت طرح‌ آن در جامعه امروزِ ایران از مهمترین مسائل مورد بررسی در این مقاله است. با دغدغه‌ای کاربردی سعی شده تا امکانات نظریه اخلاق فضیلت‌محور برای به‌کارگیری در سطوح فردی و اجتماعی معرفی شود تا از این طریق راهی برای حل و فصل معضلات اخلاقی جامعه ایران معرفی شود. برای دستیابی به چنین هدفی ضمن تعریف اخلاقِ فضیلت، به بررسی رابطه فضایل اخلاقی با جامعه و اهمیت چنین موضوعی در جامعه بحرانی ایران پرداخته شده است. روش تحلیل مقاله «هنجاری» است و با آسیب‌شناسی از «آنچه که هست» در پی «آنچه که باید باشد» حرکت خواهیم کرد. نتایج بحث نشانگر آن است که در پرتو اخلاق فضیلت می‌توان مواجه‌ای دیگرگونه با جامعه بحران‌زدۀ ایرانی داشت و به سازوکارهای آن امیدوار بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Study of the Dimensions and Necessities of a Virtuous Society in Today’s Iran

نویسنده [English]

  • Mokhtar Noori
چکیده [English]

Contemporary societies arefacing various crises such as  those related to the environment, animal cruelty, poverty, viral diseases, war and militarism, human oppression of each other, the expansion of instrumental relations between human beings, political and civil indifference, and moral collapse. The present article focuses on the moral crisis. We are looking at the question of how to prevent the deepening and widening of the moral crisis? As a hypothesis, the answer is that moving towards a virtuous society with these characteristics: responsibility, trust, honesty, benevolence, cooperation, altruism, skill. These characteristics are our hope in preventing the spread of a moral crisis. Therefore, we need to recognize the essence and dimensions of a virtuous society which is  a crucial issue in Iranian society. From a practical point of view, an attempt has been made to establish a reasonable connection between the theory of virtue-based ethics and society. The method of analysis is the normative method. The results of the discussion show that in the light of virtue ethics, we can be hopeful to have a different  in encounter with the crisis-stricken Iranian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethics
  • ؛ Virtue
  • ؛ Crisis
  • Society
  • Virtuous
آرنت، هانا (1390)، وضع بشر، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس.
آزاد­ارمکی، تقی (1391)، بنیان­های فکری نظریه جامعه ایرانی، تهران: علم.
آزادارمکی، تقی و غیاثوند، احمد (1383)، جامعه­شناسی تغییرات فرهنگی در ایران، تهران: آن.
اسپریگنز، توماس (1382)، فهم نظریه­های سیاسی، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگه.
اتول زول، دونالد (1387)، فلسفه سیاسی قرن بیستم، ترجمه محمدساوجی، تهران: نشر آگه.
امیدی­نیا، عبدالحسین (1398)، سازمان بافضیلت، تهران: رهام.
پول، راس (1398)، اخلاق و مدرنیته: انسان مدرن چه چیزی را در زندگی از دست داد؟، ترجمه محمدجواد سلطانی و محمد کمالی گوکی، تهران: عقل سرخ.
پارکر، جان (1386)، ساخت­یابی، ترجمه حسین­علی قاضیان، تهران: نی.
تیلور، چارلز و رجایی، فرهنگ (1393)، زندگی فضیلتمند در عصر سکولار، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران: آگاه.
جلایی­پور، حمیدرضا (1392)، جامعه­شناسی ایران: جامعه کژمدرن، تهران: علم.
حاجیانی، ابراهیم (1393)، جامعه­شناسی اخلاق: تحلیل وضعیت اخلاق اجتماعی در جامعه ایران، تهران: جامعه­شناسان.
خداپرست، امیرحسین (1397)، مقدمه مترجم، در کتاب: فضیلت: بررسی­های اخلاقی و معرفت­شناسی، ترجمه امیرحسین خداپرست، تهران: کرگدن.
دوستدار، آرامش (1370)، امتناع تفکر در فرهنگ دینی، پاریس: انتشارات خاوران.
راش، مایکل (1377)، جامعه و سیاست، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: سمت.
روشه، گی (1387)، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نی.
ریچلز، جیمز (1387)، فلسفه اخلاق، ترجمه آرش اخگری، تهران: حکمت.
رجایی، فرهنگ (1385)، مشکلۀ هویت ایرانیان امروز، تهران: نی.
رفیع‌پور، فرامرز(۱۳۷۶)، توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل علل پیدایش انقلاب اسلامی و مسایل اجتماعی ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
زگزبسکی، لیندا (1396)، فضایل ذهن: تحقیقی در ماهیت فضیلت و مبانی اخلاقی معرفت، ترجمه امیرحسین خداپرست، تهران: کرگدن.
سالیوان، راجر (1389)، اخلاق در فلسفه کانت، ترجمه عزت­الله فولادوند، تهران: طرح نو.
شایگان، داریوش (1374)، زیر آسمان­های جهان: گفت­وگو با رامین جهانبگلو، ترجمۀ نازی عظیما، تهران: فرزان روز.
طباطبایی، جواد (1386)، دیباچه­ای بر نظریه انحطاط ایران، تهران: نگاه معاصر.
فورلی، دیوید (1394)، تاریخ فلسفه راتلج، جلد دوم، ترجمه علی معظمی، تهران: چشمه.
کسل، فیلیپ (1383)، چکیده آثار آنتونی گیدنز، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
کوئن، بروس (1381)، مبانی جامعه­شناسی، ترجمه غلامعباس توسلی و رضا فاصل، تهران: سمت.
گلاور، جاناتان (1392)، انسانیت: تاریخ اخلاقی سده بیستم، ترجمه افشین خاکباز، تهران: نشر آگه.
مک­اینتایر، السدیر (1393)، در پی فضیلت، ترجمه حمیدشهریاری و محمدعلی شمالی، تهران: سمت.
محسنی، منوچهر (1375)، بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتارهای اجتماعی- فرهنگی در ایران، تهران: دبیرخانه فرهنگ عمومی کشور.
نوسباوم، مارتا (1397)، «فضایل غیرنسبی: رویکردی ارسطویی»، در کتاب: کیفیت زندگی، مارتا نوسباوم و آمارتیا سن، ترجمه حسن فشارکی، تهران: نشر شیرازه.
نیگل، تامس (1392)، «فلسفه اخلاق»، در کتاب: دانشنامه فلسفه اخلاق، ویراسته پل ادواردز و دونالد ام. بورچرت، ترجمه انشالله رحمتی، تهران: نشر سوفیا.
نیکسن، جان (1398)، به سوی دانشگاه فضیلتمند، ترجمه امیرحسین خداپرست، تهران: سازمان جهاد دانشگاهی.
نصری، قدیر و روزخوش، مهدی (1391)، «گونه­شناسی نظریه­های انحطاط در آرای چهار فیلسوف معاصر ایرانی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال هفتم، شماره 3.
نوری، مختار (1398)، السدیر مک­اینتایر: جماعت­گرایی، فضیلت­محوری و سیاست، تهران: قصیده­سرا.
--------- (1399)، سه تقریر رقیب درباره مدرنیته: خروج، اعتراض، وفاداری، تهران: قصیده سرا.
وینستین، جک راسل (1390)، فلسفه مک­اینتایر، ترجمه کاوه بهبهانی، تهران: نی.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (1382)، ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان، تهران: دفتر طرح­های ملی.
هولمز، رابرت. ال (1385)، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، تهران: ققنوس.
همایون­کاتوزیان، محمدعلی (1390)، ایران، جامعه کوتاه مدت و ۳ مقاله دیگر، ترجمه عبدالله کوثری، تهران: نی.
Adams,Robert Merrihew(2006),  A Theory of Virtue, Exellence in Being  for the Good, Oxford university Press.
Brooks, David (2019), The Second Mountain: The Quest for a Moral Life, Publisher: Random House.
Carden, Sthephen (2006), Virtue ethics: Dewey and MacIntyre, New Yok: Continuum.
Devettere, Raymond J.(2002), Introduction to virtue ethics : insights of the ancient Greeks, Georgetown University Press.
Laidlaw, James (2014), The Subject of Virtue: An Anthropology of Ethics and Freedom , Cambridge University Press.
MacMylor, Peter (2001), »Classical Thinking for a Postmodern World: Alasdair MacIntyre and the Moral Critique of the Present«, in: Virtue, Ethics and Sociology: Issues of Modernity and Religion, ed by: Kieran Flanagan and Peter Jupp, Uk: Palgrave Macmillan.
Wootton, David ( 2018), Power, Pleasure, and Profit: Insatiable Appetites from Machiavelli to Madison, Belknap Press.