رویکرد دولت موقت به مسئله کردستان؛ عوامل تشدید و تداوم بحران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ انقلاب اسلامی دانشگاه بین المللی امام خمینی

2 عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

در دوران گذار از رژیم پهلوی و تثبیت نظام اسلامی، احزاب و گروه‌های سیاسی کرد با توجه به فضای ناشی از خلاء قدرت حکومت مرکزی و زمینه‌های موجود(عقب‌ماندگی منطقه)، شرایط را برای کسب خودمختاری مناسب دیدند و موجب بحران و به چالش کشیدن دولت موقت شدند. در برخورد با این وضعیت، میان مسئولان در مرکز دو گرایش وجود داشت.گرایشی که جهت حل مسئله کردستان از دریچه سیاسی می‌اندیشید و گرایش دیگر، خواهان برخورد "تند و رادیکال" با بحران بود.
در این پژوهش ابتدا به زمینه‌ها و علل شکل‌گیری خیزش کردی، سپس چگونگی روند تحولات و مذاکرات و درنهایت به عوامل بن‌بست و عدم نتیجه مذاکرات، می‌پردازیم. پژوهش حاضر با روش تحلیل تاریخی و با تکیه‌بر اسناد و منابع مختلف در چهارچوب نظریه"بسیج سیاسی قومیت‌ها"در پی پاسخ به این پرسش اصلی است، که علل بحران کردستان و دلایل تداوم این مسئله پس از پیروزی انقلاب چه بود؟ دولت موقت در این راستا چه اقداماتی انجام داد؟
نتایج تحقیق نشان می‌دهد، دولت موقت برای حل مسئله، سه هیئت برای مذاکره به کردستان فرستاد، اما به دلیل اختلاف رویکرد در مرکز و اولویت گزینه شدت عمل از سوی برخی نیروهای انقلابی و اتخاذ رویکرد مسلحانه از سوی احزاب کرد، تلاش‌های دولت موقت ناکام ماند و درنهایت با روش نظامی با مسئله کردستان برخورد شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Interim Government's Approach to the Kurdistan Issue (Causes of the Movement and Factors of Exacerbation and Continuation of the Crisis)

نویسندگان [English]

  • Kyoumars Feizi 1
  • Bagher Ali Adelfar 2
  • Nasrolla Poor Mohammadi Amlashi 2
  • Abdolrafie Rahimi 2
1 PhD student in the history of the Islamic Revolution at Imam Khomeini International University
2 Faculty member of the History Department of Imam Khomeini International University of Qazvin
چکیده [English]

During the transition from the Pahlavi regime and the establishment of the Islamic system, Kurdish political parties and groups, given the atmosphere created by the power vacuum of the central government and the existing contexts, saw the conditions for gaining autonomy and caused a crisis and challenged the interim government. In dealing with this situation, there were two tendencies among the officials in the center. One tendency to think through the political lens to solve the Kurdistan problem, and the other tendency wanted to deal with the crisis.
In this research, first we deal with the backgrounds and causes of the formation of the Kurdish uprising, then how the process of developments and negotiations, and finally the deadlock and non-outcome of the negotiations. The present study seeks to answer the main question, what were the causes of the Kurdistan crisis and the reasons for the continuation of this issue after the victory of the revolution, using the method of historical analysis and relying on various documents and sources in the framework of the theory of "political mobilization of ethnicities"? What steps did the interim government take in this regard?
The Provisional Government sent three delegations to Kurdistan to negotiate, but due to differences in approach at the center and the priority given to the option of intensifying action by some revolutionary forces and the adoption of an armed approach by the Kurdish parties, the Provisional Government failed. The issue of Kurdistan was dealt with.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution
  • Kurdistan Crisis
  • Ethnic Mobilization
  • Autonomy
  • Provisional Government
احمدی، حمید(1391) قومیت و قومیت‌گرایی در ایران، افسانه و واقعیت،تهران: نشر نی
اسمیت،آنتونی دی(1391) ناسیونالیسم و مدرنیسم: بررسی انتقادی نظریه‌های متأخر ملت و ملی‌گرایی، ترجمه کاظم فیروزمند، تهران: نشر ثالث
استمپل، جان دی(1377) درون انقلاب ایران، ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا
اولسن،رابرت(1377) قیام شیخ سعید پیران(کردستان 1925م) ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: انتشارات نگاه
انتصار، نادر(1390) سیاست کردها در خاورمیانه ترجمه عرفان قانعی فرد، تهران: نشر علم
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک،(1385) تدوین مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران : وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، جلد22
.........................................(1383) تدوین مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران : وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، جلد14
..........................................(1380) تدوین مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران : وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، جلد9
بازرگان، مهدی( بی‌تا) انقلاب ایران در دو حرکت، بی‌جا
برزگر، کیهان(1386) سیاست خارجی ایران در عراق جدید، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام ،مرکز تحقیقات استراتژیک
برزویی، مجتبی(1378) اوضاع سیاسی کردستان(1258تا 1325) تهران: نشر فکر نو
بشیکچی، اسماعیل(1387) مسأله کردستان در عراق و ترکیه، ترجمه محمد رئوف مرادی، تهران: حمیدا
بلوریان، غنی(1379) ئاله کوک( خاطرات غنی بلوریان از رهبران حزب دمکرات کردستان،ترجمه رضا خیری مطل، تهران: موسسه فرهنگی رسا
جلائی پور(1385) فرازوفرود جنبش کردی، تهران: انتشارات لوح فکر
درک کینان(1372) کرد و کردستان ترجمه ابراهیم یونسی، تهران نشر نگاه
دستوره، کاوه(1382) همگونی‌ها و ناهمگونی‌های ناسیونالیسم ویژه قومی کرد، بی‌جا
رحمان زاده هروی، محمد(1393) نژاد، قوم و ملت در ایران، تهران: کتاب آمه
صادقی، رضا (1389) تاریخ شفاهی قرارگاه حمزه سیدالشهداء، مصاحبه با سردار سرتیپ پاسدار حسن رستگار پناه
صالحی امیری، سید رضا(1388) مدیریت منازعات قومی در ایران، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک
صحیفه امام (1361) جلد10، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
صحیفه امام(1379) جلد 9، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
شیخ عطار، علیرضا(1382) کردها قدرت‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، معاونت سیاست خارجی و روابط بین‌الملل
شیرعلی نیا، جعفر(1389) بحران بالا می‌گیرد؛ روایت ناآرامی‌های مناطق کردنشین،تهران: فاتحان
علی مردانی، نرگس(1391) مصطفی چمران مردی برای تمام فصول، تهران: چاپ وزراء
علی بابایی، داود(1382) بیست‌وپنج سال در ایران چه گذشت، تهران: امید فردا
فرهمند، جلال(1384) در آستانه انقلاب اسلامی، تهران :موسسه مطالعات تاریخ معاصر
فرجی، فایق(1383) بررسی واقعه 23 تیرماه 1358 مریوان و معرفی شهدای گرانقدر آن واقعه، سنندج: ناشر، اداره کل بنیاد شهید انقلاب اسلامی کردستان
گ.ب.آکوپف(هاکوپیان) وم.ا.حصارف،(1385)کردان گوران و مسأله کرد در ترکیه (از آغاز جنبش کمالیان تا کنفرانس لوزان)، تهران: زوار
کاتم،ریچارد(1371) ناسیونالیسم در ایران، ترجمه فرشته سرلک، تهران: نشر گفتار
کالینز، جان ام(1390) جغرافیای نظامی، ترجمه محمدرضا آهنی و بهرام محسنی، تهران: موسسه انتشارات دانشگاه امام حسین(ع)
کوچرا، کریس(1373)جنبش ملی کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نگاه
کردستان، امپریالیزم و گروه‌های وابسته(1359) تهیه‌شده در: در دفتر سیاسی سپاه پاسداران، بی‌جا، انتشارات سپاه پاسداران
کردستان امپریالیسم و گروه‌های وابسته(بی‌تا) تهران، دفتر سیاسی سپاه پاسداران، چاپ سوم
کردستان در آیینه آمار(1365) تهران: مرکز آمار
گری سیک(1384) همه‌چیز فرومی‌ریزد، ترجمه علی بختیاری، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
مالشویج، سینیشا(1390) جامعه‌شناسی قومیت، ترجمه پرویز دلیرپور، تهران: آمه
مقصودی، مجتبی(1380) تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه‌ها، تهران: موسسه مطالعات راهبردی
مک داول، دیوید(1383) تاریخ معاصر کرد، ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ
نجاتی، غلامرضا( 1371) تاریخ سیاسی بیست‌وپنج‌ساله ایران(از کودتا تا انقلاب) تهران: خدمات فرهنگی رسا
نوروزی فرسنگی، احمد(1383) ناگفته‌هایی از زندگی سپهبد قرنی، تهران: نشر زهد
نوذری، حسینعلی(1381) احزاب سیاسی و نظام‌های حزبی، تهران: انتشارات گستره
نیکیتین، واسیلی(1366) کرد و کردستان، بررسی ازنظر جامعه‌شناسی و تاریخی، ترجمه محمد قاضی، تهران: نشر نیلوفر
وان برویین سن، مارتین(1383)جامعه‌شناسی مردم کرد(آغا، شیخو دولت) ترجمه ابراهیم یونسی، تهران: نشر پانیذ
جه لیل جاسم جه لیل(1987) راپه رینی کورده کان سالی 1880، ورگیر له رووسی یه وه کاووس قه فتان، به غدا: چاپخانه الزمان
سه عیدی، به همه ن(2010) 5 سال له گه ل عه بدوللای موهته دی، له بلاو کراوه کانی کومه له ی شورشگیری زه حمه تکیشانی کوردستانی ئیران
قاسملو، عبدالرحمان(1364) چهل سال خه بات له پیناوی ئازادی( چهل سال مبارزه برای آزادی، انتشارات حزب دموکرات کردستان
مدارک کنگره هفتم حزب دموکرات کردستان ایران،(آذرماه 1364) کومیته ناوه ندی حیزبی دیموکراتی کوردستانی ئیران، بی جا.
امیدی، علی(1386) نظریه بسیج سیاسی قومیت و راهکارهای مهار و پیشگیری مناقشات قومی، مجله دانشکده علوم اداری و اقتصادی دانشگاه اصفهان، سال نوزدهم، شماره4(59-94)
صادقی،رضا(1391) علل و عوامل ایجاد بن‌بست در مذاکرات کردستان، فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس، سال یازدهم شماره چهل و دوم (82-61)
مقصودی مجتبی(1379) فرهنگ،ارتباطات و تحولات قومی(بررسی نظری) فصلنامه مطالعات ملی، سال دوم، شماره6(196-171)
مقصودی، مجتبی(1378) نظریه توسعه ناموزون و نابرابری‌های منطقه‌ای، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره150 و 149، (70-73)
نشریه سیاسی راهبردی چشم‌انداز ایران(1382) ویژه‌نامه کردستان همیشه قابل‌کشف.
نشریه سیاسی راهبردی چشم‌انداز ایران(1384) ویژه‌نامه کردستان همیشه قابل‌کشف، شماره 34 
نشریه سیاسی راهبردی چشم‌انداز ایران(1387) ویژه‌نامه کردستان همیشه قابل‌کشف، شماره 53
روزنامه اطلاعات: شماره‌های : 15873، 15787، 15792،15789، 15791، 15792، 15793، 15797، 15795، 15811، 15812، 15796.
روزنامه کیهان: شماره‌های10667، 10668، 10688، 10757، 10838، 10841، 10858، 10853، 10863، 10871، 10904، 10906
خبرنامه کومه له:20/8/58/ شماره7
خبرنامه سازمان چریک‌های فدایی خلق- شاخه کردستان، شماره 2، 27/7/58
ی) اسناد(اسناد منتشرنشده) و منابع آرشیویی
پایگاه خبرگزاری عصر ایران. گفتگوی عصر ایران با صادق زیباکلام، 1تیر 1391، کد خبر 219887
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، شماره گزارش 84-308-536 شماره سند 5521000081
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، شماره گزارش297-8000-536 شماره سند 5521000080
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(محرمانه)، شماره 29-1-524/س شماره سند 5523000100
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، سند شماره 01707059، شماره گزارش 11976/12
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، سند شماره 01707060 ، شماره گزارش 11976/12
 مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، سند شماره01707061، شماره گزارش 11976/12
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی( محرمانه)، سند شماره5515000020، شماره گزارش 2841-8-536
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، سند شماره 5521000078 ، شماره گزارش 7407-5
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(خیلی محرمانه)، سند شماره 5513000033، شماره گزارش 1-21-2510
 مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(محرمانه)، سند شماره 5523000165، شماره گزارش 24-15-2510
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(محرمانه)، سند شماره 5525000097، شماره گزارش 85-1-524/ن
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، طبقه‌بندی حفاظتی(محرمانه)، سند شماره 5525000100، شماره گزارش 88-1-524/ن