اقتصاد سیاسی توسعه در ج.ا.ا: تقدم امر سیاسی بر امر سیاستی و پیامدهای توسعه‌ای آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی سیاسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار روابط بین‌الملل، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

3 دانشیار روابط بین الملل، دانشگاه رازی، کرمانشاه،‌ ایران.

چکیده

فرآیند توسعه ملی در ج.ا.ا به رغم سپری شدن چند دهه از حیات سیاستگذاری و برنامه‌ریزی توسعه‌ای، کماکان با تنگناهای مختلفی در حوزۀ اقتصاد، سیاست و فرهنگ مواجه است. استمرار و تعمیق معضلاتی نظیر آمار بالای بیکاری، رشد اقتصادی پایین، درآمد سرانۀ نامناسب، تورم دورقمی و تعمیق شکاف طبقاتی در اقتصاد سیاسی ج.ا.ا نشانگر آن است که حصول به پیشرفت متوازن ملی در پرتو اتخاذ رهیافت‌ها، برنامه‌ها و اقدامات مختلف توسعه‌ای اتخاذ شده طی دهه‌های اخیر کماکان دچار تأخیر است. شکل‌گیری وضعیت پرابلماتیک توسعه‌ای و تأثیرگذاری متقابل چالش‌های یاد شده بر همدیگر، امر مداخله و سیاست‌گذاری در فرآیند توسعه ملی در ج.ا.ا را پر مخاطره ساخته است. پژوهش حاضر در راستای مسأله یاد شده این پرسش را واکاوی می‌کند که چرا به رغم تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه‌ای مختلف، وضعیت توسعه ملی در ج.ا.ا پیچیده‌تر شده است؟ فرضیۀ پژوهش آن است که غلبه امر سیاسی بر امر سیاستی زمینه‌ساز گسست در تدوین و اجرای برنامه‌های توسعه‌ و شکل‌گیری وضعیت پرابلماتیک توسعه در ج.ا.ا شده است. پژوهش به روش تحلیلی- توصیفی و با کاربرد مفاهیم سامان نظری کارل اشمیت برای مفهوم‌سازی متغیرهای تأثیرگذار بر فرآیند توسعه ملی در ج.ا.ا انجام شده است. جمع‌آوری داده‌های تحقیق به روش اسنادی و با اتکاء به یافته‌های متون نظری، پژوهش-های تحلیلی و نیز گزارش‌های آماری موسسات مختلف داخلی و بین المللی صورت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The political economy of development in the Islamic Republic of Iran,: The primacy of the political over politics and its developmental consequences

نویسندگان [English]

  • Masoud Hashemi 1
  • Farhad Daneshnia 2
  • Ghodrat Ahmadyan 3
1 Ph.D. Student in Political Sociology, Razi University, Kermanshah, Iran.
2 Associate Professor of International Relations, Razi University, Kermanshah, Iran.
3 Associate Professor of International Relations, Razi University, Kermanshah, Iran.
چکیده [English]

The process of national development in the Islamic Republic of Iran, despite the passage of decades of policy-making and development planning, still faces various bottlenecks in the field of economy, politics and culture. The formation of a problematic development situation and the mutual influence of the mentioned challenges on each other has made the issue of development intervention and policy-making in the Islamic Republic of Iran risky. Continuation and deepening of problems such as high unemployment, low economic growth, inadequate per capita income, double-digit inflation, and the widening of the class gap in the I.R.I indicate that achieving balanced national progress in the light of the adoption of approaches, programs and various developmental measures that have taken place in recent decades are still lagging behind. The question of the present article is why the process of national development in the Islamic Republic of Iran has become more complicated, despite the formulation and implementation of various developmental programs? The research hypothesis is that the formation of a difficult developmental situation in the Islamic Republic of Iran is the result of the dominance of the political over politics in the process of formulating and implementing developmental plans. In the present study, a descriptive analytical method based on the theoretical foundations of Carl Schmidt has been used to conceptualize the variables affecting the rupture of developmental programs in the Islamic Republic of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • national development
  • development problematic
  • the political
  • politics
آرنت، هانا(1390)؛ وضع بشر، ترجمۀ مسعود علیا، تهران: ققنوس.
احمدی امویی، بهمن(1382)؛ اقتصاد سیاسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: گام نو.
اشمیت، کارل(1395)؛ مفهوم امر سیاسی، ترجمۀ یاشار جیرانی و رسول نمازی، چاپ دوم. تهران: نشر ققنوس.
اشمیت، کارل (1390)؛ الهیات سیاسی، ترجمۀ لیلا چمن خواه، جلد نخست، تهران: نشر نگاه معاصر.
اطاعت، جواد و دیگران(1392)؛ مبانی توسعۀ ایران، چاپ اوّل. نشر علم.
تاجیک، محمدرضا(1398)؛ درس گفتارهای فلسفۀ سیاسی: امر سیاسی چیست، مؤسسه مطالعات سیاسی – اقتصادی پرسش.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال و رادفر، فیروزه (1389)؛ الگوهای صدور انقلاب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: انشارات دانشگاه امام صادق.
روحانی،حسن(1390)؛ امنیت ملی و نظام اقتصادی ایران، چاپ چهارم.مرکز تحقیقات استراژیک.
سرزعیم، علی(1395)؛ پوپولیسم ایرانی، تحلیل کیفیت حکمران محمود احمدی نژاد از منظر اقتصاد و ارتباطات سیاسی، چاپ چهارم. تهران: نشر کرگدن.
سریع القلم، محمود(1394)؛ عقلانیت و توسعه نیافتگی ایران، چاپ یازدهم. نشر فرزان روز.
فراست خواه، مقصود(1394)؛ ما ایرانیان،زمینه کاوی تاریخی و اجتماعی خلقیات ایرانی، چاپ سوم. نشر نی.
قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زمستان 1389؛ چاپ اول.  ناشر: معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات کشور.
قانون برنامه دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بهار 1374؛  چاپ اوّل. ناشر: اداره کل قوانین و مقررات کشور.
قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بهار 1379؛  ناشر: معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح مقررات.
قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، اردیبهشت 1395؛ معاونت قوانین، اداره کل تدوین قوانین، اداره کل کمیسیون­ها، صحن و مشاورین.
قانون برنامۀ اول توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، تابستان 1369؛  ناشر: اداره کل قوانین و مقررات کشور.
قانون برنامۀ چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، پاییز 1383؛ چاپ اول. ناشر: معاونت پژوهش، تدوین و تنقیح قوانین و مقررات.
قوچانی، محمد(1390)؛ یقه سفیدها، جامعه شناسی نهادهای مدنی در ایران امروز. چاپ دوم. تهران: نشر نقش و نگار.
مارشال، کاترین و راسمن، گرچن(1395)؛ روش تحقیق کیفی. ترجمه علی پارساییان، سیدمحمد اعرابی، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی.
مجتبی زاده، علی و لیالی، محمدعلی(1396)؛ جریان شناسی سیاسی،نگاهی به احزاب،گروه‌ها و جریان‌های سیاسی در ایران معاصر، چاپ سوم. دفتر نشر معارف.
مظفری،آیت(1396)؛ جریان شناسی ایران معاصر، چاپ چهاردهم. انتشارات زمزم هدایت.
موثقی، احمد(1385)؛ نوسازی و اصلاحات در ایران(از اندیشه تا عمل)، نشر قومس.
منوچهری،عباس(1387)؛رهیافت و روش در علوم سیاسی،چاپ اول.تهران:سمت.
آشنا، حسام الدین(1396)؛ «شبکۀ ملی جامعه و دانشگاه حلقه گذار به دانشگاه کارآفرین»، نامۀ فرهنگی شبکۀ ملی جامعه و دانشگاه، تابستان،صص13-14.
پاک‌ سرشت، سلیمانی(1396)؛ «هدف اتاق­های فکر، تقویت سیاستگذاری و تصمیم­گیری مشارکتی است»، نامۀ فرهنگی شبکه ملی جامعه و دانشگاه، تابستان،صص21-15
حاجی یوسفی، امیرمحمد و بهمرد، سمیه(1385)؛ «چرایی مهاجرت نخبگان از ایران پس از پایان جنگ تحمیلی»، پژوهشنامه علوم سیاسی، دورۀ اول، شمارۀ 4. پاییز 85،صص67-27
حیدری، نصرت‌اله و جمشیدی، محسن(1395)؛ «نقش و جایگاه سازمان­های مرم نهاد در مشارکت سیاسی در دوران­های ریاست جمهوری خاتمی، احمدی نژاد، روحانی». فصلنامۀ تخصصی علوم سیاسی. سال دوازدهم. شمارۀ سی و ششم،صص125-152.
خالقی دامغانی، احم و ملک زاده، حمید(1395)؛ «سیاست، پایدیا و دولت: امر سیاسی و بنیان بیناذهنی آن». فصلنامه دولت پژوهی، سال اول. شماره 2، صص 166-135
راهداری، علیرضا و نصر، مصطفی(1396)؛ «چالش­های اتاق فکر در ایران». فرآیند مدیریت و توسعه، دورۀ 30. شمارۀ 2، پیاپی 100. تابستان،صص 54-23
دانش­نیا، فرهاد(1391) ؛ «پیامدهای جهانی شدن برای کشورهای در حال توسعه». نشریه رهیافت­های سیاسی و بین المللی. شماره 31. پاییز. صص 216-193
رنانی، محسن(1399)؛ « کتاب توسعه: گزارش مقدماتی مرور تلفیقی بر جایگاه ایران در شاخص های جهانی توسعه». اصفهان، نشر فرهنگ مردم. نسخه الکترونیکی. 
سعیدی، محمدرضا(1382)؛ «مشارکت سازمان­های غیر دولتی در برنامه­های میان مدت توسعه در ایران». مطالعات فرهنگ و ارتباطات، شمارۀ 14، تابستان،صص150-129
سینایی، وحید و زمانی، سمیه(1391)؛ «بررسی نقش دولت و مجلس در تغییر سیاست­های اقتصاد ایران، مطالعۀ موردی: برنامۀ اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (1372 1368). دو فصلنامۀ دانش حقوق اقتصادی(دانش و توسعه سابق) دورۀ جدید. سال نوزدهم. شمارۀ 2، پاییز و زمستان،صص100-72
شقاقی شهری، وحید، (1397)؛ «ارزیابی برنامه­های توسعه کشور از نظر تحقق اهداف اقتصادی چشم انداز». فصلنامۀ مجلس و راهبرد، سال بیست و پنجم، شمارۀ نود و چهار، تابستان،صص237-209
فاضلی، محمد(1396)؛ «پژوهش­های سیاسی زمینۀ مشارکت دانشگاهیان را فراهم می­کند». نامۀ فرهنگی شبکۀ ملی جامعه و دانشگاه. تابستان،صص28-26
فولادیان، مجید(1396)؛ «نقش شبکۀ ملی جامعه و دانشگاه و نخبگان دانشگاهی در حوزۀ سیاست گذاری اجتماعی کشور». نامۀ فرهنگی شبکۀ ملی جامعه و دانشگاه. تابستان،صص58-56
موثقی،احمد(1385)؛ «اقتصاد سیاسی ایران در دوره جمهوری اسلامی». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره 71، بهار،صص354-311
Behdad,S(1988),the political economy of Islamic planning in Iran,in post revolutionary Iran ,Edited by Amirahmadi,H,&etal,(London:west wiew press).
Bloom, David (2003). Des. I dee's a'l action pourune Reform de L' en seignment superieur. In Globalization et univesites . nouvel. Espase . Nou Veaux Ac teurs, sous La direction de Giilles Breton , Michael lambert , edition unesco, les presses de 1' Uni versite laval.  
Habermas,jurgen(1984).The Theory of communicative Action:Reason and Rationalization of society,trans,tomas Mccartthy,vol.I,London:heinemenny.
Hellenbroich,Anno and Elisabeth Hellenbroich(2006).carl schmitts Hobbesian state,National EIR,vol.33.
Laclau,E(1990)new Reflection on the Revolution of our Time .london:verso.
Laclau,E(1996).E.Emancipation (s),verso.
MCGonn, James G (2016). Think tanks and civil societies program (2015). Global Go to think thank Index Report , Pennsylvania : university of Pennsylvania .
MoJa Tebho (2003). Globalisation – A portheid Le role del ensignement saperiear dans Le development. In Glo balisation et universities Nouvel espase, Noa Veau acteurs , sous  La direction the G'illes Breton , Michel lambert , Edition unesco, et les presses de Luniversit'e Laval .
Mouff,C(1999).Deliberative democracy or agonistic pluralism?social Research 66(3)745758
Mouffe, Chantal (2005). On the political" London . Routledge.
Myrdal,Gunnar(1974)”journal of Economic  Issuses”VIII no.December
pesaran.Evaleila(2011),Irans struggle for Economic Independence,Reform and counter-Reform in the post-Revolutionary Era,Newyork,Ny:Rotledge 2011 1sted.
Schmitt, Carl (1996) the concept of the political,translated by George schwab,The university of Chicago press.
Traub – merz , Rud of (2011). Dowe meed more and more tink Tanks? Briefing paper special I ssue , Retrieved by. http: //Library.fes.de/pdf-files/bueros/china/8564.pdf.
اکبری، کمال(1398)؛ «چه تعداد سازمان مردم نهاد در کشور فعالیت می­کنند». www.kabaronline.ir   کد خبر: 1289903
بخشی، مصطفی(1387)؛ «مبانی نظری برنامه­ای که خمیر شد». www.rajanews.com   کد خبر: 5758
خبرگزاری ایرنا(2/6/1398)؛ «تقویت و حمایت مستمر تشکل­های مردم نهاد در دولت تدبیر و امید.
راغفر، حسین(1398)؛ «احمدی نژاد در مورد برنامۀ توسعه اعلام کرد که برنامۀ چهارم آمریکایی است». www.masalasonline.ocm   کد خبر:  46277
عطریانفر، محمد(1395)؛ «هاشمی بستر را برای دوم خرداد آماده کرد». www.tarrikhirani.ir  کد خبر:  8045
قوچانی، محمد(1397)؛ «هاشمی اصلاح طلب یا محافظه کار؟ راست مدرن اندیشه‌ای فراتر از دولت سنتی و چپ سنتی». www.hamsharionline.ir:   کد خبر:1287
کم­ترین و بیشترین سهم دولت­ها از دلارهای نفتی. www.homsharionline.ir  کد خبر: 530771  24/4/1399.
گزارش علی ربیعی از جلسه آنلاین برخی اعضای دولت دوازدهم، بازیابی شده در سایت خبری- تحلیلی انتخاب. بازیابی شده در تاریخ 16 اسفند 1400:
http://www.entekab.ir/665804                                                                                                                                                 
مظاهری، طهماسب(1392)؛ «سرنوشت ساماندهی اقتصادی در دولت خاتمی». www.eghtesadonline.com:کد خبر:40583
منصوریان، خسرو(1389)؛ «محدود شدن فعالیت سازمان­های غیردولتی در ایران». http://www.dw.com
میدری،احمد(1400)؛«نقد آمارتیاسن به جان رالز؛دو راهبرد تحول خواه».https:3danet.ir/Meidari-john-rawls-amartya-sen
مهاجرت ایرانیان 140 برابر شده است www.hbaharnews.ir    کد مطلب: 190806 4/8/1389
محفوظی،  سید حسن(1398) ؛«  سرانجام پتروشیمی های بدتعریف چه خواهد شد؟». قابل دسترس در سایت:
 https://moqavemati.net/ کد خبر: ۱۰۴۲۱۸۱۳
نوعی، غلامحسین و ساجع، لیلی(1390)؛ «نقش سازمان­های غیر دولتی(سمن­ها) در توسعۀ پایدار» . همایش گردشگری و توسعه پایدار، همدان، دانشگاه آزادی اسلامی.http://www.civilica.comipaper-NCTSDo1NCTSDO1-123.html.
https://www.prosperity.com/the Legatum prosperity index
www.eghtesadonline.com/9/10/1398/405829