تحقیق حاضر شرایط شکل‌گیری یا افول رهبری کاریزمایی و شرایط اجتماعی متناظر با آن را مورد توجه قرار می‌دهد. بدین‌منظور دو مفهوم «ویژگی‌های رهبر» و «بحران»، نقطه آغاز تحقیق را تشکیل می‌دهد. این دو مفهوم ...
بیشتر
تحقیق حاضر شرایط شکل‌گیری یا افول رهبری کاریزمایی و شرایط اجتماعی متناظر با آن را مورد توجه قرار می‌دهد. بدین‌منظور دو مفهوم «ویژگی‌های رهبر» و «بحران»، نقطه آغاز تحقیق را تشکیل می‌دهد. این دو مفهوم در یک رابطه متقابل مورد بررسی قرار می‌گیرند. در توضیح شکل‌گیری کاریزما، از یک‌سو، چهره‌ای بالقوه کاریزمایی با ویژگی‌های شخصیتی و گفتمان جدید و پاسخی برای بحران، وارد صحنه می‌شود و به‌تدریج ویژگی‌های فکری و منش رهبر از راه‌های گوناگون به پیروان ریزش می‌کند. از سوی دیگر، بحران به‌عنوان بستر تمهید‌کننده در میان علاقه‌مندان شور و احساس برمی‌انگیزد و اثرگذار می‌شود. ابتدا احساس نیاز به اندیشه‌ها و راه‌حل‌های نوآورانه، نیاز به رهبری جدید و متفاوت از رهبران موجود را ایجاد می‌کند؛ سپس شور و عواطف ناشی از مواجهه با بحران، علاقه‌مندان را آماده می‌کند تا تحت تأثیر فرایندهای گروِش کاریزمایی به رهبر اعتماد کنند و به او پاسخی از سر علاقه بدهند. این گروش، اگر با موفقیت‌های کاریزما تقویت شود، احتمالاً اعتماد پیروان به رهبر، بیشتر شده و نیرو و موقعیت کاریزمایی تداوم می‌یابد؛ اما اگر کاریزما به موفقیتی دست نیابد، از مشارکت اعتمادآمیز پیروان برای تغییر کاسته می‌شود و جامعه برای مدتی از وضعیت کاریزمایی خارج می‌شود. برابر با دیدگاه فوق، یک نمونۀ تجربی ـ شخصیت و دوره خاتمی ـ را در جامعۀ ایران مورد بررسی قرار داده‌ایم. در این مطالعه پتانسیل و ویژگی‌های کاریزمایی خاتمی مشخص شده، سپس به تحلیل شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی دوره وی پرداخته شده و بدین‌سان از یک موقعیت کاریزمایی (که از آن به‌عنوان جنبش اصلاحات نیز نام برده شده است) سخن به میان آمده است. در جریان این موقعیت کاریزمایی، انتخابات هفتمین دوره ریاست جمهوری (1376) به‌عنوان تسهیل‌کننده (کاتالیزور) عمل کرده است. بدین‌معنا که برای جامعه فرصتی فراهم شده تا افکار و شعارهای خاتمی نه تنها به‌عنوان شعارهای یک شخص بلکه به‌منزلة مطالبات عده زیادی از افراد که برای رفع مشکلات (و بحران‌ها) جامعة خود به حرکت درآمده‌اند، مورد توجه قرار گیرد. برای بررسی کاریزما و میزان نفوذ خاتمی در میان مردم از نظرسنجی‌های پیمایشی در این دوره استفاده شده است. با تحلیل ثانوی داده‌های موجود در این نظرسنجی‌ها نشان داده شد که در سال‌های 80 و 81 خاتمی از نگاه مردم واجد ویژگی‌های کاریزمایی بوده اما به‌تدریج به‌دلیل ضعف در تحقق شعارها و برنامه‌ها در عمل (یا وجود چنین احساسی در میان مردم) کاریزمای وی تا سال 84 نزول کرد؛ اگرچه پس از سال 84 و در جریان تجربه‌هایی که جامعه ایران داشته، احتمال ظهور مجدد کاریزما را نمی‌توان منتفی دانست.
این مقاله به بررسی فرایند رانتجویی در نظام بودجه‌ریزی دولتی ایران می‌پردازد با این هدف که چهارچوبی تحلیلی برای درک بهتر فرایند رانتجویی در بودجه‌ریزی دولتی کشور، به دست دهد. در واقع، تمرکز مقاله ...
بیشتر
این مقاله به بررسی فرایند رانتجویی در نظام بودجه‌ریزی دولتی ایران می‌پردازد با این هدف که چهارچوبی تحلیلی برای درک بهتر فرایند رانتجویی در بودجه‌ریزی دولتی کشور، به دست دهد. در واقع، تمرکز مقاله بر اقتصاد سیاسی و جنبه کلان سیاستگذاری دولت و بهطور مشخص بر فرایند بودجه‌ریزی دولتی در ایران است. در این مقاله، ابتدا مسئله مورد مطالعه، با رویکرد نظریه «انتخاب عمومی» تبیین می‌شود، سپس الگوهای تعامل میان تأمینکنندگان منابع عمومی و تیم سیاسی بررسی می‌شود. در این خصوص چهار الگوی تعاملیِ اقناع مالی، مبادله مالی، اجبار مالی و امتناع مالی شناسایی و تحلیل میشوند. در پایان نیز شیوه رانتجویی طیف کارگزاران بودجه‌ریزی دولتی (تأمینکنندگان منابع عمومی، سیاستمداران، بوروکراتها و گروههای فشار) و نیز سازوکارهایی تحلیل میشوند که بهنظر میرسد به تسهیل این فرایند در ایران کمک میکنند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون اساسی مشروطیت که بر سلطنت استوار شده بود، ناپذیرفتنی محسوب شد اما عقل حکم می‌کرد که طرد وضع پیشین، تنها هنگامی مقبول می‌افتد که انقلابیون پیروزمند در قالب متن مدونی، ...
بیشتر
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قانون اساسی مشروطیت که بر سلطنت استوار شده بود، ناپذیرفتنی محسوب شد اما عقل حکم می‌کرد که طرد وضع پیشین، تنها هنگامی مقبول می‌افتد که انقلابیون پیروزمند در قالب متن مدونی، اعلام کنند خواسته‌های جدید آنها چیست و چه برنامه‌ای را برای پیاده‌سازی آنچه وعده داده‌اند، پیش خواهند گرفت. به همین دلیل، مجلسی به نام «مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی» که به مجلس خبرگان قانون اساسی مشهور شده است، برای نهایی‌سازی متن پیش‌نویس قانون اساسی که پیشاپیش تهیه شده بود، تشکیل شد. همه قوانین اساسی، برآمده از اوضاع اجتماعی زمانة تدوین قانون هستند و نمی‌توانند نسبت به مسائل و رویدادهای هم‌عصر خود، ساکت بمانند. ایران کشوری چندقومی است و که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تنش‌های قومی مبتنی‌بر خودمختاری‌طلبی، استقلال‌خواهی و تجزیه‌طلبی، در مرزها و استان‌های مرزی کشور پدیدار شد. نگارنده در این مقاله تلاش خواهد کرد نشان دهد که خبرگان قانون اساسی (که از میان جمع 73 نفره، 33 نفر را به دلیل وابستگی قومی یا تعلق خاطر به استان‌های قوم‌نشین گزینش کرده است) چه نگرشی نسبت به قومیت در هنگامه تدوین قانون اساسی داشته‌اند. گمان نخستین نگارنده این است که خبرگان منتخب، نگرشی پنج‌وجهی (مذهبی، بدیهی، عقلانی، انقلابی، فقهی) به قومیت داشته و در مجموع، آن را زیر مجموعه بی‌اهمیتی از جامعیت دین اسلام تلقی نموده‌اند. در این بررسی با بهره‌گیری از نمودارها و جدول‌های بسیار، سی و شش اصل قانون اساسی گزینش و محک زده شده است.
تجزیه و تحلیل مواجهه ایرانیان با پروسه پُرتلاطم جهانی‌شدن، حاکی از گرفتار آمدن ایران در کشاکش چرخه معیوب و باطل سه پروژه رقیب زیر گرفتار است. این چرخه معیوب به بهترین وجه مصداق دیالکتیک سورلی است: پناه ...
بیشتر
تجزیه و تحلیل مواجهه ایرانیان با پروسه پُرتلاطم جهانی‌شدن، حاکی از گرفتار آمدن ایران در کشاکش چرخه معیوب و باطل سه پروژه رقیب زیر گرفتار است. این چرخه معیوب به بهترین وجه مصداق دیالکتیک سورلی است: پناه بردن از ترس خطر به دامان خطر و بی‌توجهی به تمایز محتوای تمدن فرهنگی ایران از محتوای فرهنگ متمدن غربی که سایه غالب خود را بر پروسة جهانی‌شدن فکنده، موجب این گرفتاری شده است. تلاش آرمان‌گرایانه در نسخه‌برداری صوری از دموکراسی کثرت‌گرای غرب در مقابله با محمدعلی‌شاه، به اقتدارگرایی نظامی رضاشاه منجر شد. اما، اقتدارگرایی نظامی وی به جریان دموکراسی‌خواهیِ کثرت‌گرای دهه 32-1320 منجر شد. پس از تکرار مجدد این دور، اقدامات سرکوبگرایانة محمدرضاشاه علیه رمانتیسم یوتوپیاگرای جوانان چپ و برنامه نرم‌افزاری علیه نیروهای سنتی در کوتاه‌مدت موفق از آب درآمد. اما پس از پانزده سال، علل سرکوب جریان رؤیاگرایانة قدرتمندی را به‌وجود آورد که اصلاح‌طلبان طرفدار دموکراسی کثرت‌گرا را طی انقلابی عظیم به حاشیه برد.
به‌رغم این گرفتاری، تجربه این دانش‌پژوه حاکی از آن است که تصدی مدیریت سیاسی ـ اجرایی در جمهوری اسلامی مقرون با ترمیدورسازی و به عرق نشستن تب التهاب‌های رؤیاگرایانه است. فرضیه و این است که تداوم این چرخة باطل از نبود پشتوانه نظری لازم، برای تفسیر چونی و چرایی این تحول ترمیدور‌ساز، است با نا‌آگاهی از ماهیت گرایش «تمدن فرهنگی» در رویکرد ایرانی (در مقابل «فرهنگ تمدنی» حاکم بر پروسه جهانی‌شدن) بر شدت امر افزوده است.
دغدغه رهایی ایران از این چرخه معیوب و باطل، دانش‌پژوه را به تأمل نظری در این خصوص واداشته است. در این مقاله، ضمن تجزیه و تحلیل تأثیرات جهانی‌شدن، اندیشه نوزایی مفهومی و نظری، به‌عنوان مفری برای برون‌رفت از این چرخه باطل معرفی شده است. درنهایت در تلاش برای آگاهی‌بخشی به گزینه‌های پیش رو و در پرتو رویکرد جهان‌وطن‌گرایی میهنی و دلبستگی به گزینه دموکراسیِ کثرت‌گرا، سازوکارهای رقیب مدیریت کثرت‌گرای دموکراتیک ایران معرفی شده است.
هدف مطالعه حاضر بررسی عوامل مؤثر در اعتماد سیاسی دانشجویان و چگونگی تأثیر عواملی چون دینداری، عام‌گرایی، مشارکت در انجمن‌های دولتی، میزان ارزش‌های مادی و غیرمادی، میزان استفاده از رسانه‌ها و دینداری ...
بیشتر
هدف مطالعه حاضر بررسی عوامل مؤثر در اعتماد سیاسی دانشجویان و چگونگی تأثیر عواملی چون دینداری، عام‌گرایی، مشارکت در انجمن‌های دولتی، میزان ارزش‌های مادی و غیرمادی، میزان استفاده از رسانه‌ها و دینداری بر اعتماد سیاسی دانشجویان بوده است. در همین راستا یافتههای تحقیق نشان می‌دهد 37 درصد دانشجویان دارای اعتماد سیاسی بودهاند. همچنین نتایج نشان می‌دهد متغیرهای دینداری، ارزش‌های مادی و فرامادی، استفاده از رسانه‌ها و دینداری، رابطه معنیداری با اعتماد سیاسی دانشجویان داشته‌اند.
سرمایه اجتماعی از جمله نظریه‌های جامعه‌محوری است که امروزه بسیاری از اندیشه‌ها و آرای اجتماعی را به‌خود اختصاص داده است، اما پیوندهای چندجانبة این مفهوم با مسائل مرتبط در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و اجتماع، ...
بیشتر
سرمایه اجتماعی از جمله نظریه‌های جامعه‌محوری است که امروزه بسیاری از اندیشه‌ها و آرای اجتماعی را به‌خود اختصاص داده است، اما پیوندهای چندجانبة این مفهوم با مسائل مرتبط در اقتصاد، سیاست، فرهنگ و اجتماع، شناخت و تبیین آن را دشوار ساخته است. بنابراین، ایجاد سرمایه اجتماعی و فراهم نمودن شرایط و بسترهای مورد نیاز جهت توسعه جامعه مدنی و دموکراسی منوط به شناخت دقیق آنها و روابط و تعاملشان با یکدیگر است. در نوشتة حاضر، با تمرکز بر بعد ساختاری سرمایه اجتماعی، از سازمانها و انجمن‌های داوطلبانه به‌عنوان گره کانونی برای رشد و تقویت سرمایه اجتماعی، جامعه مدنی و دموکراسی یاد شده است. در ادامه، وضعیت سرمایه اجتماعی در ایران مورد توجه و تحلیل قرار گرفته و گفته شده که روند دموکراسیخواهی در ایران از چرخه فراز و فرود سرمایه اجتماعی پیروی می‌کند، ازاینرو تقویت دموکراسی با شکل‌گیری و تقویت نهادهای مدنی پیوند دارد و این ارتباط در تسهیل زمینههای ارتقای سرمایه اجتماعی مؤثر است
سلسلة سلطنتی پهلوی در ایران با کودتا و به کمک نیروهای نظامی به قدرت رسید. با توجه به نقش نظامیان در به قدرت رسیدن پهلوی‌ها و با هدف استفاده از نظامیان در محافظت از نظام سلطنتی، ارتش در زمان پادشاهی پهلوی ...
بیشتر
سلسلة سلطنتی پهلوی در ایران با کودتا و به کمک نیروهای نظامی به قدرت رسید. با توجه به نقش نظامیان در به قدرت رسیدن پهلوی‌ها و با هدف استفاده از نظامیان در محافظت از نظام سلطنتی، ارتش در زمان پادشاهی پهلوی اول و دوم، بازسازی و تقویت شد. به‌رغم تقویت ارتش به عنوان مهمترین ابزار کسب و حفظ قدرت در پادشاهی پهلوی، پس از آغاز جریان انقلاب اسلامی، وجود ارتش قدرتمند نتوانست مانع سقوط نظام سلطنتی شود. عوامل متعددی از درون و بیرون با تأثیرگذاری بر نیروهای نظامی، در ناکارآمدی ارتش در دفاع از نظام سلطنتی مؤثر بود. در این مقاله عوامل درونی نشأتگرفته از ساختار ارتش به عنوان عوامل ساختاری مؤثر در بروز انفعال در ارتش، در مواجهه با جریان انقلاب و جلوگیری از سقوط نظام پادشاهی، مورد بررسی قرار گرفته و نقش هریک از این عوامل و چگونگی تأثیرگذاری آنها تبیین شده است.
